ИНФОРМАТИКА ПӘНІ САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ АҚПАРАТТЫҚ

331 

 

көкейтестi мәселелердiң бiрiне айналып отыр. 

Ақпараттық құзіреттілікті қалыптастырудың басты мақсаты  — оқушыларды 

ақпаратты беру, түрлендіру және оны қолдану білімдерімен қаруландыру, олардың 

компьютерлік  технологияны  өз  қызметтеріне   еркін,  тиімді  пайдалана  алу 

қабілеттерін қалыптастыру. 

Пән оқытушылары  білім беру жүйесін ақпараттандыруды дамыту бағытында 

кәсіптік  лицейдің  оқу  —  тәрбие  үрдісін  ақпараттандыру  мен  барлық 

пәндерге  

ақпараттық 

– 

коммуникациялық 

технологияның 

мүмкіндіктерін  пайдалану және өз пәнін оқытудың сапасын арттыру жағдайында 

олардың ақпараттық құзырлылығы қалыптасқан тұлға болуы қажет. 

Басқаша  айтқанда,  бұл  кеңістікке  ең  алғаш  еніп,  оны  жүйелі  және  кәсіби 

бағытта енуін қамтамасыз ететін мұғалім. Бүгінгі күні ақпараттар ағымы өте көп. 

Ақпараттық  ортада  жұмыс  жасау  үшін  кез  келген  педагог  өз  ойын  жүйелі 

түрде   жеткізе  алатындай,  коммуникативті  және  ақпараттық  мәдениеті  дамыған, 

интерактивтік  тақтаны  пайдалана  алатын,  Он-лайн  режимінде  жұмыс  жасау 

әдістерін меңгерген мұғалім болуы тиіс. 

Кәсіптік  білім  беруде  ақпараттық  технологияларды  пайдалану  мен 

оқушылардың  ақпараттық  құзіреттілігін  қалыптастыру  атты  баяндамамды 

қорытындылай келе төмендегідей ұсыныстарға тоқталамын: 

• кәсіптік білім беретін оқу орындарын қазіргі заманға сай жаңа ақпараттық құрал – 

жабдықтармен  жабдықтау,  интерактивті  тақталар  мен  мультимедиялық 

кабинеттермен   және  арнаулы  пәндер  бойынша  электрондық  оқулықтармен 

қамтамасыз ету; 

• кәсіптік білім саласында оқытудың жаңа ақпараттық технологияларын пайдалану 

бойынша білім жетілдіру курстарын жиі ұйымдастыру; 

Ақпараттық  құзіреттілікті  қалыптастырудан  күтілетін  нәтиже  жаңа  заманға 

сай  ақпараттық  мәдениеті  мен  құзіреттілігі  қалыптасқан,  теориялық  білімдерін  іс 

жүзінде  қолдана  алатын,  информатика  пәнін  басқа  пәндермен  байланыстыра 

алатын жеке тұлға қалыптастыру. 

Электрондық  оқулықтың тиімділігі  зор.  Электрондық  оқу  құралы  – бұл оқу 

курсының  ең  маңызды   бөлімдерін,  сонымен  бірге  есептер  жинағы,  анықтамалар, 

энциклопедиялар,  карталар,  атластар,  оқу  эксперименттерін  жүргізу  нұсқаулары, 

практикумға,  курстық  және  дипломдық  жобаларға  нұсқау  және  т.б.  білім  беруді 

басқаратын  мемлекеттік  органдар  тағайындаған  арнайы  статусы  бар  берілген 

түрдегі баспаларды қамтитын электрондық оқу басылымы. 

Оқытушы  үшін   электрондық  оқулық  –  бұл  күнбе  —  күн  дамытылып 

отыратын  ашық  түрдегі  әдістемелік  жүйе,  оны  әрбір  оқытушы  өз  педагогикалық 

тәжірибесіндегі  материалдармен  толықтыра  отырып,  әрі  қарай  жетілдіре  алады. 

Электрондық оқулық арқылы үй тапсырмасын, жаңа сабақты түсіндіруге және тест 

тапсырмаларын орындауға болады. 

Электрондық  оқулықтар  мен  компьютерлік  оқу-әдістемелік  құралдарды  өз 

дәрежесінде  қолдануды  үйренген  оқушылар  зерттеуге  құштар,  өзі  белсенді  жеке 

жұмыс  істей  алады.  Оқытушының  жұмысын  жеңілдетіп,  оқушыны  жалқаулықтан 

құтқарады. 

332 

 

Электрондық оқулықтың бағалық — нәтижелік бөлігі тесттер арқылы жүзеге 

асады.  Тест  сұрақтарына  жауап  бергеннен  кейін  оқушы  диаграмма  түрінде  өзінің 

білім  деңгейін  көре  алады.  Оқытудың  компьютерлік  технологиясының  оқу 

үрдісінде   кеңінен  енуі  оқушылардың  өзіндік  және  шығармашылық  белсенділігін 

дамыта  отырып,  электрондық  оқулық  көмегімен  олардың өзіндік  жұмыс  түрлерін 

орындауға баулиды. 

           Сабақта оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін: 

- информатика сабағында оқушылардың ой еңбегі мен қабілетін арттыру  

және дамытудың тиімді әдістерін қалыптастыра білу; 

- берілген тапсырмалардың тәсілдерін біліп, оны ұғыну; 

- қосымша әдебиеттер оқып, білім деңгейін толықтыру; 

Оқушылардың 

қызығуын 

арттыру 

мақсатында  ойын 

элементерін 

пайдалану.Информатика  пәнін  мектепте  оқытудың  басты  үш  мақсатының  бірі  – 

практикалық  (қолданбалы)  мақсаты.  Бұл  оқушыларды  практикалық  қызметке, 

басқа  пәндерді  оқыту  үрдісінде  практикалық  есептерді  шешуге  және  келешекте 

ақпараттық  қоғамда  өмір  сүруге  дайындау  болып  табылады.  Осы  орайда 

информатика пәнінен практикалық тұрғыда дидактикалық материалдарды қолдану 

ерекшелігі жоғары. 

Дидактикалық  материалдар  информатика  оқулығының  негізінде  алынған 

өзіндік  бақылау  және  қосымша  тапсырмалардың,  пысықтау  сұрақтарының  және 

қызметты  есептердің  жиынтығы  болып  табылады.  Мұндағы  жұмыстар  әр 

сыныптағы  информатиканы  оқытудың  жалпы  тақырыптық  жоспарына  сәйкес 

жазылуы  тиіс.  Оқу  құралы  мұғалімнің  жазба  жұмыстарын  жүргізуде  әдістемелік 

көмек  көрсету  және  оқушылардың  біліміне,  біліктілігіне,  дағдысына  қойылатын 

талаптардың бағдарын анықтауға мүмкіндік жасай алады. 

Өзіндік  жұмыстар  және  қосымша  жұмыстардың  мазмұны  оқулықтың 

теориялық материалдар мен жаттығулардың мазмұнымен тығыз байланысты болуы 

шарт.  Оқу  құралының  мазмұнына  енген  материалдар  оқушылардың  дайындық 

деңейін  ескере  отырып,  түрлендіріп  беруге  ыңғайланып  жасалады.  Дидактикалық 

материалдарға  өзіндік  жұмыс  тек  оқыту  сипатында  жаңа  өтілген  материалдарды 

пысықтауға  және  бекітуге  арналып  беріледі.  Ол  тапсырмалар  оқушылардың 

біліктіліктерін, дағдыларын қалыптастыруға көмектесуге және олардың білімдерін 

тексеруге бағытталған. 

Ақпараттық технология  – қазіргі компьютерлік техника негізінде ақпаратты 

жинау,  сақтау,  өндеу  және  тасымалдау  істерін  қамтамасыз  ететін  математикалық 

және 

кибернетикалық 

тәсілдер 

мен 

қазіргі 

техникалық 

құралдар 

жиыны.   Коммуникация  –  ақпаратты  тасымалдап  жеткізу  әдістері  мен 

механизмдерін  және  оларды  жазып  жинақтап  жеткізу  құрылғыларын  қамтитын 

жалпы  ұғым. Ақпараттық-коммуникативтік  технология  жағдайындағы  жалпы 

оқыту  үрдісінің  функциялары:  оқыту,  тәрбиелеу,  дамыту,  ақпараттық  болжамдау 

және шығармашылық қабілеттерін дамытумен анықталады. Оқытудың ақпараттық-

коммуникативтік және интерактивтік технологиялары бағыттары: 

а) электронды оқулықтар; 

ә) телекоммуникациялық технологиялар; 

333 

 

б) мультимедиалық және гипермәтіндік технологиялар; 

в) қашықтықтан оқыту (басқару) Интернет. 

Ақпараттық-коммуникативтік  технологияны  оқу-тәрбие  үрдісіне  енгізуде 

мұғалім алдына жаңа бағыттағы мақсаттар қойылады: 

• Өз  пәні  бойынша  оқу-әдістемелік  электронды  кешендер  құру,  әдістемелік 

пәндік Web –сайттар ашу; 

• Жалпы компьютерлік желілерді пайдалану; 

• Бағдарламалау 

ортасында 

инновациялық 

әдістерді 

пайдаланып, 

бағдарламалық  сайттар,  құралдар  жасау.  (мультимедиалық  және  гипермәтіндік 

технологиялар). 

• Қашықтықтан  оқыту  (Internet  желісі)  барысында  өздігінен  қосымша  білім 

алуды қамтамасыз ету. 

Интерактивтік  оқыту  технологиясы  –  бұл  коллективтік,  өзін-өзі 

толықтыратын,  барлық  қатысушылардың  өзара  әрекетіне  негізделген,  оқу 

процесіне  оқушының  қатыспай  қалуы  мүмкін  болмайтын  оқыту  процесін 

ұйымдастыру. Интерактивтік  оқыту  –  бұл,  ең  алдымен  оқушы  мен  мұғалімнің 

қарым-қатынасы  тікелей  жүзеге  асатын  сұхбаттасып  оқыту  болып  табылады. 

Сабақтағы  интерактивтік  әрекет  өзара  түсіністікке,  өзара  әрекетке,  қатысушының 

әрқайсысына  қажет  есепті  бірлесіп  шешуге  алып  келетін  -  ұйымдастыру  және 

сұқбаттасып  қарым-қатынас  жасауды  дамытуды  ұсынады. Оқытудың  ақпараттық-

коммуникациялық 

және 

интерактивтік 

технологияларын 

пайдалану 

– 

педагогикалық іс-әрекеттердің мазмұны мен формасын толықтыру негізінде оқыту 

үрдісін жетілдірудің бірден бір жолы. Компьютерлік желілерді, интернет жүйесін, 

электрондық  оқулықтарды,  мультимедиалық  технологияларды,  қашықтан  оқыту 

технологиясын  пайдалану  оқу  орындарында  ақпаратты-коммуникациялық 

технологиялар  кеңістігін  құруға  жағдай  жасайды. Ақпараттық-коммуникациялық 

технологияны дамыту білім берудің бір бөлігі. Соңғы жылдары заман ағымына сай 

күнделікті  сабаққа  компьютер,  электрондық  оқулық,  интерактивті  тақта  қолдану 

жақсы  нәтиже  беруде.  Білім  беру  жүйесі  электрондық  байланыс,  ақпарат  алмасу, 

интернет,  электрондық  пошта,  телеконференция,  On-line  сабақтар  арқылы  іске 

асырылуда.  

Ақпараттық құзіреттілік:  

- сын  тұрғысынан  ұсынылған  ақпараттар  негізінде  саналы  шешім 

қабылдауға; 

- өз  бетінше  мақсат  қоюға  және  оны  негіздеуге,  мақсатқа  жету  үшін 

танымдық қызметті жоспарлауға және жүзеге асыруға; 

- ақпаратты  өз  бетімен  табуға,  талдауға,  іріктеу  жасауға,  қайта  қарауға 

сақтауға, түрлендіруге және тасмалдауға, оның ішінде қазіргі заманғы ақпараттық- 

коммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асыруға; 

- логикалық  операцияларды  (талдау,  жинақтау,  құрылымдау,  тікелей  және 

жанама  дәлелдеу,  аналогия  бойынша  дәлелдеу,  моделдеу,  ойша  эксперименттеу, 

материалды жүйелеу) қолдана отырып, ақпаратты өңдеуге; 

- өзінің  оқу  қызметін  жоспарлау  және  жүзеге  асыру  үшін  ақпаратты 

қолдануға мүмкіндік береді. 

334 

 

Ақпараттық-коммуникациялық  құзырлылық  –  бұл  оқу,  тұрмыс  және  кәсіби 

бағыттағы  міндеттерді  шешуде  ақпараттық-коммуникациялық  технологияның 

мүмкіндіктерін жан-жақты қолдану қабілеті. Коммуникативтік құзіреттілік: 

- нақты  өмір  жағдайында  өзінің  міндеттерін  шешу  үшін  қазақ  және  басқа 

тілдерде ауызша және жазбаша коммуникациялардың түрлі құралдарын қолдануға; 

- коммуникативтік  міндеттерді  шешуге  сәйкес  келетін  стилдер  мен 

жанрларды таңдауға және қолдануға; 

-

 

әдептілік ережелеріне сәйкес өзіндік пікірін білдіруге; 

- нәтижелі  өзара  іс-әрекетті,  түрлі  көзқарас  және  әртүрлі  бағыттағы 

адамдармен  сұхбат  жүргізе  отырып,  шиелініскен  ахуалдарды  шешуді  жүзеге 

асыруға; 

-

 

жалпы  нәтижеге  қол  жеткізу  үшін  түрлі  көзқарастағы  адамдар  тобымен 

қатынас (коммуникация) жасауға мүмкіндік береді. 

Информатика  сабағында  ақпараттық  технологияларды  пайдалану  арқылы 

оқушылардың ақпараттық құзіреттілігін қалыптастыру, қазіргі заман талабына сай 

ақпараттық  технологияларды,  электрондық  оқулықтарды  және  Интернет 

ресурстарды пайдалану оқушының білім беру үрдісінде шығармашылық қабілетін 

дамытуға  мүмкіндік  береді.  Оқушылардың  ақпараттық  құзырлылығы  мен 

ақпараттық  мәдениетiн  қалыптастыру  қазiргi  таңда  үздiксiз  педагогикалық  бiлiм 

беру  жүйесiндегi  ең  көкейтестi  мәселелердiң  бiрiне  айналып  отыр.  

Сабақта ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдаланудың тиімділігі: 

• оқушының өз бетімен жұмысы; 

• аз уақытта көп білім алып, уақытты үнемдеу; 

• білім-білік дағдыларын тест тапсырмалары арқылы тексеру; 

• шығармашылық есептер шығару; 

• қашықтықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы; 

• қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі; 

• экономикалық тиімділігі; 

• іс-әрекет, қимылды қажет ететін пәндер мен тапсырмаларды оқып үйрену; 

• қарапайым  көзбен  көріп,  қолмен  ұстап  сезіну  немесе  құлақ  пен  есту 

мүмкіндіктері болмайтын табиғаттың таңғажайып процестерімен әр түрлі тәжірибе 

нәтижелерін көріп, сезіну мүмкіндігі; 

• оқушының ой-өрісін дүниетанымын кеңейтуге де ықпалы зор. 

Ақпараттық-коммуникациялық  технологиялар  жеке  тұлғаның  құзыреттілігін 

дамыту құралы: 

Қазіргі  білім  беру  ісінің  басты  шарттарының  бірі  болып  оқушының  өзіне 

керекті  мәліметті  өзі  іздеп  табуына  үйретіп,  олардың  өз  оқу  траекторияларын 

өзінің  таңдай  білуі  есептеледі.  Біздің  ойымызша,  ақпараттық-білім  беру  ортасын 

жобалаудағы  басты  мақсат  оқушының  өздігінен  оқуға  талаптандыру,  яғни 

ізденімпаздыққа  үйрету  болып  саналады.  Ақпараттық  технологияларды 

пайдаланудың артықшылықтары мынадай: 

1.  Олар  оқытудағы  тақырып  шеңберіндегі  немесе  белгілі  бір  уақыт 

аралығында айтылуға тиіс мәліметтер көлемін ұлғайтады. 

2.  Білімге  бір  –  бірінен  үлкен  ара  қашықтықта  орналасқан  әр  түрлі  оқу 

335 

 

орнында отырып қол жеткізуге болады. 

3. Оқытудың жүйесінің көп денгейлі жетілдіруі олардың таралымдалуы мен 

оқу сапасын арттырады. 

4.  Оқушы  өз  бетінше  немесе  өзге  оқушылармен  топтасып  бірге  жұмыс 

істеуге мүмкіндік алады. 

5.  Оқушының  танымдық  іс-әрекеттері  күшейіп,  өзіндік  жұмыстарды  тез 

орындау мүмкіндіктері артады. 

Осылайша оқыту құралдарының бірі – электрондық оқулық. Ол оқушыларды 

даралай оқытуда жаңа информацияларды жеткізуге, сондай-ақ игерілген білім мен 

біліктерді 

тесттік 

бақылауға 

арналған 

программалық 

құрал.  

Ақпараттық технологиялар орталарын пайдаланудың мақсаттары: 

1. Ақпараттық  технологияларды  қолдану  негізінде  оқу-тәрбие  процесінің  барлық 

деңгейін жетілдіру: 

- оқыту процесінің ықпалы мен сапасын арттыру, 

- пәнаралық байланысты тереңдету, 

- қажетті ақпаратты іздеуді оңайлату және көлемін ұлғайту. 

2. Оқушы тұлғасын дамыту, ақпараттық қоғамда өмір сүруге даярлау. 

- коммуникативтік қабілеттерді дамыту, 

-

 

күрделі  жағдайда  оңтайлы  шешім  немесе  шешу  нұсқаларын  қабылдау 

дағдыларын қалыптастыру. 

- компьютерлік  графика,  мультимедиа  технологияссын  пайдалану  арқылы 

эстетикалық тәрбие беру, 

- ақпараттық мәдениетті қалыптастыру, ақпаратты өңдей білу: 

3. Қоғамның әлеуметтік тапсырысын орындау: 

- ақпараттық сауаты бар тұлғаны даярлау; 

- компьютерлік орталарды пайдаланушыны даярлау: 

Оқыту  үрдісінде  компьютерлік  технологияларды  пайдадалану  келесі 

мақсаттарға бағытталады: 

- компьютерлік  технологиялардың  мүмкіндіктерін  іске  асыру  арқылы  оқыту 

үрдісінің ықпалдығы мен сапасының деңгейін көтеру: 

-

 

танымдық  әрекеттердің  белсенділігін  арттыратын  ынталарды  қамтамасыз 

ету: 

- қазіргі  заманғы  ақпарат  өңдеу  орталарын  пайдалану  негізінде  пәнаралық 

байланысты тереңдету. 

Білім беру процесінің барлық қатысушыларының үздік білім беру ресурстары 

мен технологияларына қол жеткізуін қамтамасыз ету мақсаты негізінде білім беру 

ұйымдарында  2015  жылы  –  50  %,  2020  жылы  –  90  %  «E-learning»  электрондық 

оқыту  жүйесі  қолданыла  бастады.  Бұл  жобаның  негізігі  мақсаты  «Е-learning»  - 

ақпараттық коммуникациялық технологиялардың көмегімен әркезде және әрқашан 

білім алу. Қазақстанда электрондық білім беру жүйесін енгізудің басты мақсаты  – 

ауыл мен қала оқушыларына әлемдік білім беру қорларын бірдей қолжетімді ету. 

Осы жұмыстар нәтижесінде оқушылар нені үйренді? 

-оқушы өзінің білімі мен біліктілігін оқу процесінде меңгерненін көрсетеді; 

-оқушының өз бетінше білім алу дағдысын қалыптасады; 

336 

 

-жеке тұлға тұрғысынан қарағанда оқушы өзінің жеке білімін жасауды  

үйренеді; 

-кез-келген  дағды  мен  білік  ол  практикада  немесе  теорияда  болсын 

оқушының меңгернен іс- әрекетінің әдісі болады; 

-оқушы бос уақытын тиімді пайдалана алады; 

Мұғалімнің  және  оқушының  шығармашылық  жұмыстарының  ғылыми 

деңгейін  қалыптастыруда,  жаңа  құндылықтар,  ізденістер  жасау.  Ұстаз  үшін 

нәтижеге  жету  шәкіртінің  білімді  болуы  ғана  емес,  білімді  өздігінен  алуы  және 

алған  білімдерін  қажетіне  қолдану  болып  табылады.  Бүгінгі  бала  –ертеңгі  жаңа 

әлем.  

Оқушының дамына әсер етуші әлеуметтік фактор негізінде оқушы, мұғалім, 

ата –ана, басқа пән мұғалімдері ынтымақтасуы керек. 

Заман талабына сай жаңа технология әдістерін үйрету, бағыт-бағдар беруші – 

мұғалімдерміз.  Оқушылардың  жаңа  тұрмысқа,  жаңа  оқуға,  жаңа  қатынастарға 

бейімделуі  тиіс.  Осы  үрдіспен  бәсекеге  сай  дамыған  елдердің  қатарына  ену 

ұстаздар қауымана зор міндеттер жүктелетінін ұмытпауымыз керек. 

Библиографиялық сілтемелер 

1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы 

2. “Болашақтың  іргесін  бірге  қалаймыз”   Н.Ә.Назарбаевтың  Қазақстан 

халқына Жолдауы, 2011 жыл 

3. Қазақстан  Республикасы  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға 

арналған мемлекеттік бағдарламасы 

4.

 

“Информатика негіздері” журналы №1, 2010 жыл 

5. Жанар 

Жетесова.  Қ.  Жұбанов  атындағы  Ақтөбе  мемлекеттік 

университеті,  аударма  ісі  кафедрасының  оқытушысы,  «Оқыту  үрдісіндегі 

ақпараттық-коммуникациялық 

технологиялар 

тиімділігі» 

// 

Білім 

технологиялары, 2010, №4 25-27 бет. 

6. А.Қ.  Рысбаева,  Қазақ  бас  сәулет-құрылыс  академиясының  оқытушысы, 

Алматы.  «Сабақта  ақпараттық  технологияларды  қолдану  мәселелері»  // 

Ағылшын тілін оқыту әдістемесі. 2011, №6, 19-22 бет. 

7. А.Б. 

Даулетиярова.  №249  мектеп-лицейі,  Қызылорда  облысы. 

«Ақпараттық-коммуникативтік  технологиялар  негізінде  ағылшын  тілі 

сабақтарын  жүргізу  жүйесі.»  //  Ағылшын  тілін  оқыту  әдістемесі. 2011, №1 

34-40 бет.  

8. Аймұханбет,  Б.Бейсеков  атындағы  орта  мектебінің  ағылшын  тілі  пәнінің 

мұғалімі  «Оқушылардың  шығармашылық  қабілетін  дамыту.»  //  2011,  №2, 

21-23 бет. 

 

 

Марина Петровна Кушнир 

Филиал АО «НЦПК «Өрлеу» 

ИПК ПР по Карагандинской области 

Казахстан, Караганда 

 

337 

 

ПОВЫШЕНИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ 

УЧИТЕЛЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ ПО РАЗВИТИЮ ГРАМОТНОСТИ 

ЧТЕНИЯ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ 

 

В  статье  представлен  опыт  работы  на  краткосрочных  курсах  повышения 

квалификации учителей начальных классов по проблеме развития функциональной 

грамотности  младших  школьников.  Обобщены  виды  заданий  и  направления 

работы учителя начальных классов. 

 

Ключевые  слова:  функциональная  грамотность,  грамотность  чтения,  текст, 

виды заданий. 

 

Участие  казахстанских  школьников  в  международных  исследованиях 

образовательных достижений  учащихся  PISA  и  TIMSS  позволило обозначить ряд 

проблем  в  системе  образования  РК.  В  первую  очередь,  государством  был  принят 

Национальный  план  действий  по  развитию  функциональной  грамотности 

школьников на 2012-2016 годы, который призван обеспечить целенаправленность, 

целостность  и  системность  действий  по  развитию  функциональной  грамотности 

школьников  как  ключевого  ориентира  для  совершенствования  качества 

образования Республики Казахстан [1]. 

Развитие  функциональной  грамотности  школьников  стало  ключевым 

ориентиром  обновления  содержания  не  только  среднего  образования,  но  и 

содержания  учебных  программ  повышения  квалификации  педагогических 

работников РК. 

Требования 

к 

содержанию 

образования 

в 

Государственном 

общеобязательном  стандарте  среднего  образования  (начального,  основного 

среднего,  общего  среднего  образования)  определяют  роль  общеобразовательных 

учебных  программы  начального  образования  в  формировании  личности  ребенка, 

развитии его индивидуальных способностей, положительной мотивации и умений 

в учебной деятельности: прочных навыков чтения, письма, счета, опыта языкового 

общения,  творческой  самореализации,  культуры  поведения  для  последующего 

освоения образовательных программ основной школы [2]. 

Формирование прочных навыков чтения особую актуальность приобретает в 

свете участия в 2016 г. казахстанских четвероклассников в международном проекте 

«Исследование  качества  чтения  и  понимания  текста»  (Progress  in  International 

Reading Literacy Study, PIRLS). 

PIRLS  является  мониторинговым  исследованием  качества  начального 

образования, которое проводится каждые пять лет. Его цель – сравнить уровень и 

качество чтения и понимания текста учащимися начальной школы в странах мира, 

а  также  выявить  различия  в  национальных  системах  образования  с  целью 

совершенствования процесса обучения чтению. 

Тест PIRLS измеряет две группы читательских умений: 

1)  извлекать  из  текста  информацию  и  строить  на  ее  основании  простейшие 

суждения, 

338 

 

2) интегрировать, интерпретировать и оценивать информацию текста. 

Первая  группа  умений  имеет  прямое  отношение  к  тексту.  При  выполнении 

заданий  учащимся  необходимо  найти  в  тексте  информацию,  представленную  в 

явном виде, или, основываясь на тексте, сделать простые выводы.  

Вторая  группа  умений  требует  большей  степени  абстракции,  большей 

самостоятельности  мышления  и  воображения,  рассуждения  о  тексте.  Учащимся 

нужно  интегрировать  детали  текстового  сообщения,  устанавливать  те  связи, 

которые  не  высказаны  автором  напрямую,  и  интерпретировать  их,  соотнося  с 

общей идеей текста, реконструировать авторский замысел, опираясь не только на 

содержащуюся в тексте информацию, но и на формальные элементы текста (жанр, 

структуру, язык). Эти читательские умения предполагают значительную свободу в 

обращении  с  текстом,  в  частности,  соотношение  позиции  автора  с  собственной 

точкой зрения [3]. 

Работа  осуществляется  с  2  видами  текста:  художественным  и 

информационным.  При  чтении  художественных  текстов  учащиеся  вовлекаются  в 

события, происходящие с героями рассказов, в их действия и переживания героев, 

анализируются  выразительные  средства  текста.  Информационные  тексты 

предполагают  работу  с  достаточно  большим  объемом  научно-популярной 

информации  или  анализ  буклетов,  где  часть  информации  подается  визуально  с 

помощью таблиц, схем, диаграмм, графиков, рисунков.  

Последние виды работы нехарактерны для уроков «Литературного чтения» в 

начальной  школе  РК,  т.к.  Типовой  учебной  программой  по  данному  предмету 

предусматривается работа только с художественными текстами. 

В  связи  с  этим,  возникает  необходимость  вооружить  учителей  начальных 

классов  методикой  работы  с  информационными  текстами  и  расширить  спектр 

методов и приемов работы с художественным текстом. 

Содержание  курса  повышения  квалификации  для  учителей  начальных 

классов  «Совершенствование  профессиональной  компетентности  учителя 

начальных  классов  в  условиях  обновления  содержания  образования»  по  теме 

включает  работу  над  темой  «Формирование  функциональной  грамотности 

учащихся в условиях обеспечения качественного образования» в объеме 6 часов.  

Работа  по  изучению  особенностей  развития  грамотности  чтения  младших 

школьников  требует  осознания  понятия  «текст»  и  знакомство  с  видами  текста. 

Используемое  нами  определение  характеризует  текст  как  «последовательную 

осмысленность  высказываний,  передающих  информацию,  объединенных  общей 

темой, обладающую свойствами связности и целостности» [4, с.19].  

Анализируются  особенности  художественного  и  информационного, 

сплошного и несплошного текстов. В соответствии с ними определяются методы и 

приемы работы с текстом: 

 

сплошные (художественные и информационные) предполагают разные 

виды чтения, творческие виды заданий, анализ образов, смысла слов, действий; 

 

несплошные – различные виды заданий. 

Как  универсальные  виды  заданий,  потенциально  используемые  со  всеми 

видами текста, рассматриваются группы заданий: 

339 

 

1) 

задания «множественного выбора», задания «на соотнесение», задания 

«на  дополнение  информации»,  задания  «на  перенос  информации»,  задания  «на 

восстановление деформированного текста» [4]; 

2) 

«Общее  понимание  текста»  и  «Выявление  информации»  –  поиск  и 

целенаправленное извлечение информации; «Интерпретация текста» - обобщение и 

интерпретация содержания текста; «Рефлексия содержания» и «Рефлексия формы 

подачи текста» - оценка содержания и формы текста, рефлексия. 

Обязательно  отрабатываются  умения  по  составлению  различного  вида 

заданий  на  основе  художественных  текстов  (программный  материал  учебников 

«Литературного  чтения»)  и  информационных  текстов  (статьи  из  газет, 

энциклопедический,  кулинарные  рецепты,  рекламные  буклеты).  Примерами 

сплошного  текста  служат  железнодорожные  билеты,  билеты  в  цирк,  кинотеатр, 

театр, карты, схемы проезда.  

Определяются  возможные  направления  работы  учителя  начальных  классов 

по развитию грамотности чтения младших школьников: 

1. 

Повышение скорости чтения: 

•  на  основе  некоторых  приемов  скорочтения  [5]  –  увеличение 

периферического  зрения,  чтение  без  регрессии  (без  возврата  зрения),  чтение  без 

артикуляции (движения языка и проговаривания); 

•  при  помощи  упражнений  –  жужжащее  чтение,  пятиминутки  чтения, 

чтение слоговых таблиц и т.п.; 

•  при помощи тренингов  – «фотоглаз», «сплошной текст», «сложи слова», 

«перемешанные  буквы»,  «чтение  наоборот»,  «шторка»,  «чтение  половинками 

слов» и т.п. 

2. 

Увеличение  объема  внимания  и  памяти  –  упражнения,  основанные  на 

запоминании  букв,  слогов,  слов  в  определенном  порядка,  предъявляемых  на 

несколько  секунд  (для  запоминания  предлагаются  ключевые  слова  из  текста), 

упражнения  на  зачеркивание  букв  (предлагается  небольшой  текст,  взятый  из 

газеты  или  журнала;  учащиеся,  читая  каждую  строчку,  зачеркивают  в  ней 

определенную букву) и т.п. 

3.  Работа  над  пониманием  текста  –  тренинг  «Рисунок»,  «Цепочка», 

«Рамочная  цепочка»,  стратегии  технологии  развития  критического  мышления 

(прогнозирование,  чтение  с  пометками,  чтение  с  остановками,  кластер,  таблица 

толстых  и  тонких  вопросов,  эссе),  «Ромашка  Блума»,  составление  заданий  на 

основе таксономии Б.Блума. 

4.  Развитие речи и творческого мышления – технология формирования типа 

правильной читательской деятельности [6] (работа с текстом: до чтения, во время 

чтения,  после  чтения),  драматизация,  изобразительная  творческая  деятельность, 

творческие  задания  речевого  действия  (творческое  пересказывание,  творческое 

сочинение,  продолжение  произведения,  словотворчество),  творческие  задания 

игрового действия (кроссворды, ребусы), литературные игры [7]. 

Понимание  грамотности  чтения  как  способности  личности  использованию 

содержания  письменных  текстов  для  достижения  собственных  целей  определяет 

важность  формирования  навыков  у  учителей  начальных  классов  по  составлению 

340 

 

компетентностно-ориентированных заданий. 

Назначение  компетентностно-ориентированных  заданий  (КОЗ)  –  включить 

учащихся в решение «жизненной» проблемной задачи. 

Структура КОЗ включает [8]: 

 

стимул погружает в контекст задания и мотивирует на его выполнение 

(отвечает на вопрос, зачем я это делаю); 

 

задачная  формулировка  указывает  на  деятельность  учащегося, 

необходимую  для  выполнения  задания  (что  я  должен  сделать,  чтобы  выполнить 

задание);  

 

источник информации содержит материал, необходимый для успешной 

деятельности  учащегося  по  выполнению  задания  (с  помощью  чего  я  выполню 

задание); 

 

бланк  для  выполнения  (включается,  если  задание  предусматривает 

структурированный ответ); 

 

инструмент  проверки  задает  способы  и  критерии  оценивания 

результата (ключ  – четко зафиксированный ответ; модельный ответ  – примерный 

ответ, с которым учитель может сравнить ответ ученика; шкала – за что и в каких 

пределах устанавливаются баллы). 

Примером 

КОЗ 

могут 

служить 

создание 

кроссворда, 

кластера, 

концептуальных  схем,  таблиц,  разработка  тестовых  заданий,  ситуативных  задач, 

написание эссе, сочинений, рефератов, создание компьютерных презентаций и т.д. 

Учителя  начальных  классов  составляют  КОЗ,  требующие  использования 

различных  видов  текста  для  написания  объявления,  выбора  маршрута 

путешествий, подготовки статьи в газету и т.п. 

Таким  образом,  мы  считаем,  что  повышение  профессиональной 

компетентности  учителя  начальных  классов  по  развитию  грамотности  чтения 

младших  школьников  и  мотивирование  учителей  на  систематичность  работы  в 

данном  направлении  будет  способствовать  достижению ожидаемых  государством 

результатов  участия  в  международном  проекте  PIRLS  и  повышению  качества 

образования в целом. 

 

Библиографические ссылки 

1. Национальный  план  действий  на  2012-2016  годы  по  развитию 

функциональной  грамотности  школьников.  http://ppi.kz/index.php?id=777 

&lang=ru&option=com_content&view=article 

2. Государственный  общеобязательный  стандарт  среднего  образования 

(начального,  основного  среднего,  общего  среднего  образования).  - 

http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31248110 

3. Основные  результаты  международного  исследования  читательской 

грамотности  PIRLS-2011:  Аналитический  отчет/  Под  науч.  ред.  Г.С. 

Ковалевой.– М.: МАКС Пресс, 2013. – 132 с. 

4. Логвина И., Рождественская Л. Формирование навыков функционального 

чтения: книга для учителя. – Нарва, 2012. – 58 с. 

5. Андреев О.А., Хромов Л.Н. Учитесь быстро читать. - М., 1991. 

341 

 

7.«Сөйлемді  аяқта…»  .  Бұл  жаттығуды  да  кезкелген  пән  сабағында 

қолдануға  болады.  Оқушылар  екі  топқа  бөлінеді.  «А»  және  «В»  тобы. 

Өткен  тақырып  бойынша  бір  топқа  сөйлемнің  басы,  екінші  топқа 

сөйлемнің  аяқталуы  беріледі,  олар  сынып  бөлмесінде  еркін  жүріп  өз 

сыңарларын табу керек. Бұл ойындарды 4-5 сыныптармен жиі өткіземін. 

8.  «Compare  them»ойыны.  Жануарлардың  суреттерін  дайындап, 

оқушыларды  жұптап  бөлемін  де,  әр  жұпқа  2  суреттен  беремін,  тақтаға 

бірнеше сын есімдер жазылады, Мысалы: Bad, short, tasty, beautiful, long, 

small,  good,  young,  big,  nice,  old,  sweet.  Оқушылар  суреттеріндегі 

жануарларды салыстырып, неғұрлым көп сөйлем жазады. 

9.  «Find  definitions  of  words»  ойыны.  Яғни,  мамандықтар  тақырыбын 

өткен кезде орындалатын  анықтамасын таба орындайтын ойын. 

 

жүктеу/скачать 8,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: