3. Әкімшілік-құқықтық шағымдар мен даулар бойынша өндіріс кезеңдері Қолданыстағы заңнаманы, оқу және ғылыми әдебиеттерді талдау азаматтардың әкімшілік-құқықтық шағымдарын қарау аясында келесі кезеңдерді бөлуге мүмкіндік береді: * шағым бойынша іс жүргізуді қозғау;
* шағымды қарау және ол бойынша шешім қабылдау;
* шығарылған шешімге шағымдану;
* шағым бойынша шығарылған шешімді орындау.
Шағым бойынша іс жүргізуді қозғау кезеңішағым беруден басталады.
Шағымды жеке немесе заңды тұлғалар атқарушы билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдарына, ұйымдарға немесе тікелей жүргізуіне мәселені шешу жататын лауазымды адамдарға береді. Азамат өзі өтініш жасаған органды өз бетінше анықтауға құқылы. Жазбаша өтініш жасалған жағдайда ол пошта арқылы жіберілуі немесе азамат өзі өтініш жасаған органның кеңсесіне немесе қабылдау бөлмесіне жеке тапсыруы мүмкін. Жазбаша өтінішке қойылатын талаптар, автор туралы мәліметтерден және жауап жіберілуі тиіс мекенжайдан басқа, ұсыныстар мен өтініштерді беру кезіндегідей, заң ұсынбайды. Шағымның мазмұнын азамат еркін түрде, өзі таңдаған нысанда баяндай алады.
Шағымды қараудың жалпы қағидалары. Шағымды қарайтын орган шағымды дұрыс қарау үшін маңызы бар нақты мән-жайларды жан-жақты, толық және объективті зерттеу үшін шаралар қабылдауға міндетті.
Нақты мән-жайларды зерттеудің тәртібі мен шектерін әкімшілік органның, лауазымды адамның, әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетiне (әрекетсiздiгiне) шағым жасалатын әкімшілік рәсім қатысушысының пікірлерін ескере отырып, шағымды қарайтын орган айқындайды.
Шағымды қарайтын орган шағымда айтылған талаптармен байланысты емес.
Шағымды қарайтын орган әкімшілік актісіне, әкімшілік әрекетiне (әрекетсiздiгiне) дау айтылатын ҚР ӘҚБтК-тің 74-бабына сәйкес әкімшілік рәсім қатысушысын, лауазымды адамды тыңдайды.
Шағымды қарайтын орган ҚР ӘҚБтК-тің 75-бабына сәйкес әкімшілік істің материалдарымен танысу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
ҚР ӘПК-де тұжырымдалған жалпы ереже бойынша жазбаша өтініш келіп түскен күні міндетті түрде тіркеуге жатады.
Егер өтініш жұмыс күні болмаса, онда ол келесі жұмыс күні тіркеледі.
Алайда, жеке нормативтік құқықтық актілер келіп түскен шағымдарды тіркеудің басқа мерзімдерін анықтайды. Сонымен, атқарушы билік органдарының және олардың лауазымды тұлғаларының, мемлекеттік қызметшілердің, ҚР Мемлекеттік бюджеттен тыс қорларының лауазымды тұлғаларының шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым беру және оны қарау қағидаларында "уәкілетті органға оның қарауына келіп түскен шағым ол келіп түскен күннен бастап келесі жұмыс күнінен кешіктірілмей тіркелуге жатады.
Шағым бойынша өндірісті қозғау кезеңі мынадай шешімдердің бірін қабылдаумен аяқталады:
1. шағымды қарауға қабылдау;
2. өтініш берушіге өзінің құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін пайдалануға құқылы қаражатты түсіндіру;
3. шағымды мәні бойынша шешу құзыретіне жататын мемлекеттік органға, жергілікті өзін-өзі басқару органына немесе лауазымды адамға шағым беру;
4. шағымды қарауға қабылдаудан бас тартуға құқылы.