1. Тарихи-мәдени ескерткіштердің сипатын нақты ашып көрсетіңіз
ХІХ ғасырдағы орыс зерттеушілерінің тарихи-өлкетанулық деректерін талдаңыз
жүктеу/скачать 185,78 Kb.
|
| 19. ХІХ ғасырдағы орыс зерттеушілерінің тарихи-өлкетанулық деректерін талдаңыз.
XIX гасырдың 20-40 жылдарында Қазақстан бойынша тарихи-этнографиялық материалдаржинақталады (Е.К. Мейендорф, Ә.А. Эверсман, Н.Н. Потанин, Г.С. Карелин, Г.Ф. Генс, А.И. Шренк, И.Ф. Бларамберг, Н.В. Ханыков жэне т.б.). Г.И. Спас- скийдің, Н.Я. Бичуриннің, С.Б. Броневскийдің, В.И. Дальдің ең- бектеріндегі Қазақстанның түрлі аймақтарындагы өлкетану мэ- селелері ашып көрсетіледі. 1832 жылы 3 болімнен түратын, Пе- тербургте жарық көрген А.И. Левшиннің «Қырғыз-қазак немесе қырғыз-қайсақ ордалары мен даласының сипаттамасы» қазақтар туралы түңғыш ғылыми монография болып табылады. Орталық Қазакстанға алғашқылардың бірі болып, 1815 жылы тау-кен инженері Б. Герман келді. Оның экспедиңиясы Үй қорғанынан Арғанатты тауына дейінгі, Қараторғай өзенінің жоғарғы ағасымен жүріп өтті. Қараторгай өзені, Арғанаты тауы, солтүстік Үлытау етектеріндегі тарихи ескерткіштерге арнайы макала жаз- ган А. Генс баскарган экспедиңия болды. Ол: «Остатки зданий и ңелых поселениях, о развалинах замков, крепостей служивших убежищем для владельңев», - деп жазып, ортағасырлық қалалар- дың бір бейнесін көз алдымызға экеледі. 1845-1861 жылдары Орыс географиялық коғамының қүрылуы жэне оның қызметі олкенің зерттеуіне орасан зор үлес косады. Орта Азия мен Қазакстанның тарихы, географиясы мен этногра- фиясы бойынша материалдар қүрастырыла бастады. Я.В. Ханы- ковтың «Ішкі жэне Кіші орда кыргыздары жерлерінің картасы» (1845), «Арал теңізі мен Хиуа хандығының (олардың алқапта- рымен коса) картасы» (1851), «Орта Азияның солтүстік-батыс бөлігінің (түсініктемелерімен бірге) картасы» (1855); М.И. Ива- ниннің, А.Н. Бутаковтың, А.И. Макшеевтің, П.И. Небольсиннің,еңбектері жарык көреді.С.Г. Рыбаковтың Торғай облысы бойынша, А.К. Гейнстің далалык облыстар бойынша, А.П. Федченконың, Н.И. Гродековтың Түркістан өлкесі бойынша зерттеулері. Орынбор Орыс география- лык когамы бөлімінің қүрылуы жэне оның кызметі. Л. Мейердің, М.С. Бабаджановтың, М.Г. Тяукиннің, Ы. Алтынсариннің, Б. Дауыл- баевтың, С.А. Жантөриннің, В.Н. Плотниковтың еңбектері. Оңтүстік казактарын зерттеу жэне Түркістан ғалымдары мен өлкетанушыларының кызметі (А.Ф. Голубев, М.Н. Венюков, А.П. Проңенко, В.А. Полтораңкий, Л.Ф. Костенко, П.И. Пашино, Х.Костанаев,Н.А.Маев,А.П.Хорошхин,Г.С.Загряжский).В.В.Ве- рещагиннің өлкетануға салған суреттері. «Түркістан ведомості- лері» жэне «Түркістан жинағы». Батыс Сібір Орыс географиялык қоғамы бөлімінің қүрылуы жэнеоныңқызметі. Н.А. Абрамовтың,И.Н. Завалишиннің, М. Шор- мановтың, Г.Н. Потаниннің, В.В. Радловтың, Н.Я. Словцовтың, Г.Е. Катанаевтың, П.Е. Маковецкийдің жэне т.б. еңбектеріндегі өлкелік зерттеулері өте маңызды. В.В. Радлов Орталык Қазақ- стандағы археологиялық зерттеуде арнайы гылыми тэсіл кол- данды жэне сараптау бойынша кезеңдерге бөлуде нақты жүмыс істеді. Ортағасырлық ескерткіштер тас үйінділер жэне ортага- сырлық қүрылымдар жайлы мәліметтерді В. Никитиннің еңбек- терінен кездестіреміз. Жетісу мен Оңтүстік Қазакстан өңірін зерттеумен 1896 жылы Ташкент каласында үйымдастырылған Ресей география когамы- ның Түркістан бөлімшесі, сондай-ак ауылшаруашылық когамы, Шыгыс археологиясы мен тарихы үйірмесі белсенді айналыс- ты. Қогамдарда Е. Букин, Н. Жетпісбаев, Ә. Диваев, I. Қостанаев зерттеулер жүргізді. Жетісуга П.П. Семенов Тянь-Шаньский, ке- йініректе А.Н. Краснов, А.Ф. Голубев, М.И. Венюков экспеди- ңиялык сапарлар жасады. Қазактың көрнекті қогам қайраткері, галым Әлихан Бөкейха- нов Орыс географиялык қогамында, оның Батыс-Сібір бөлімін- де өзінің гылыми ынта-ыкыласын мейлінше толык корсете біл- ді. Мэселен, революңияга дейінгі Ресейдегі іргелі еңбектердің бірі - «Ресей. Отанымыздың толық географиялық сипаттамасы, XVIII г. қазақ өлкесі» еңбегі авторларының бірі болган Ә. Бө- кейханов бүкіл Ресейдің калың оқырмандарына қазак халкының тарихи өткен кездің дүрыс көрінісін, оның мәдениетін жеткізе білді. Ә. Бөкейханов сол кездегі қазақ когамы өмірінің терең гы- лыми көрінісін жасады, орыстың қалың оқырмандарын Абайдың өмірімен жэне кызметімен түңгыш рет таныстырды, сол кезеңде- гі орыс өмірінің проблемаларына зор түсінікпен қарады. жүктеу/скачать 185,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|