1. Тарихи-мәдени ескерткіштердің сипатын нақты ашып көрсетіңіз
Этнограф ғалымдардың зерттеулері
жүктеу/скачать 185,78 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 70. Палеография ғылымы.
| 69. Этнограф ғалымдардың зерттеулері.
Қазақстан этнографиясын зерттеуші ғалымдар- П.Н.Рычков, А.И.Левшин, В.В.Радлов, Н.А.Аристов, А.Н.Харузин, Ш.Ш.Уәлиханов, Ә.Диваев, Ә.Х.Марғұлан, Х.А.Арғынбаев, Ө.Жәнібеков, М.С.Мұқанов және т.б. Олар өз еңбектерінде қазақ халқының ертеден келе жатқан аңыз-әңгімелері, отбасы мен неке қию ерекшеліктері, қолөнері, ою-өрнектері, ұлттық ойындары, эпостық жырлары, және музыкалық аспаптары туралы тарихи-этнографиялық зерттеулерін жүргізді. Ш.Уәлиханов. Этнография тарих ғылымының бір саласы ретінде дүние жүзіндегі халықтардың қоғамдық тұрмысын және мәдениетін түбегейлі зерттейді. Тұрмыс дегеніміз- әрбір халықтың ғасырлары бойы қалыптасқан, сан-салалы тіршілігі, салт-санасы, әдет-ғұрпы, күнделікті өмірі, ұлттық ерекшелігі. Дүние жүзін мекендеген сан жағынан азды-көпті халықтардың әрқайсысының ғасырлар бойы қалыптасқан тек өзіне лайықты тұрмыс ерекшелігі бар. Сол ерекшеліктер арқылы бір халық екінші халыққа ұқсамайды. Әдет-ғұрып ғасырлар бойы сол халықпен бірге өмір сүреді.Этнография халықтардың тұрмысындағы ұлттық ерекшелігіне, салт-санасына, әдет-ғұрпына басқа да халықтармен салыстыра көңіл аударып, жалпы, сол халықтың мәдениетінің нақты даму жолын анықтайды. Бір халықтың тұрмысын зерттегенде, сол халықты басқа да халықтармен, әсіресе, көрші халықтармен салыстыра зерттеген тиімді. Себебі қандай халық болса да, өзге халықтармен араласпай отыра алмаған. Мұндай қарым-қатынас олардың күнделікті тұрмыс-тіршілігіне тікелей байланысты жүзеге асырылған.Әр халыққа тән белгілердің елеулі тұрақтылығы, әдетте, көптеген ғасырлар бойы сақталады. Әр этностың белгілі бір ішкі бірлігі болады, сондай-ақ оны осындай сипатта пайда болған басқа барлық этностардан айырып тұратын өзгеше сипаты да болады. Мұның өзінде жеке этносты құрайтын адамдардың өзіндік сана-сезімі, тіршілігі, әдет-ғұрпы, жалпыұлттық ерекшелігі қалыптасады. 70. Палеография ғылымы. Палеография (көне грекше: παλαιóς «ежелгі; маңызды» + γράφω «жазу»)[1] – жазу тарихын, оның кескіндік формаларының даму заңдылықтарын зерттеумен, сондай-ақ ежелгі жазба ескерткіштерді оқу, олардың авторларын, уақытын, жерін анықтаумен айналысатын тарихи – филологиялық арнайы пән. Палеография әріптердің кескіндік формалары жазба белгілер (мысалы, иероглифтер) эволюциясын, олардың құрамдас элементтерінің пропорцияларын, шрифтердің түрлері мен эволюциясын, қысқартулар жүйесі мен олардың кескіндік бейнеленуін, жазу материалы мен құралдарын зерттейді. Палеографияның ерекше саласы құпия жазу жүйелерінің графикасын зерттейді (криптография). Палеографияда зерттеудің арнайы әдістері (кескіндемелік деректерге талдау жасау техникасы, Палеографиялық белгілердің жиынтығы, т.б. арқылы қолжазбалардың уақытын анықтау әдіснамасы) жасалған. Сондай-ақ басқа ғылымдар мен арнайы пәндердің әдістері де қолданылады: тілтану (тілдік деректер бойынша қолжазбалардың уақыты мен жерін анықтау), текстология мен дипломатика (жазулар мен құжаттардың түрлері бойынша олардың мазмұндарын, стилін, мәтін тарихын анықтау), өнертану (миниатюралар, өрнектерді зерттеу), химия (сиялар мен басқа да бояу заттарға талдау жасау), физика (органикалық материалдардың жасын анықтау үшін радиоактивті изотоптарды пайдалану), т.б. Палеографияның теориялық жағы – жазу тарихы белгілі бір халық мәдениеті тарихының бөлігі бола отырып, оның іс-тәжірибелік жағы үшін ғылыми негіз береді. Ол әліпбилер мен тілге байланысты гректік, латындық, славян-орыс, армян, грузин, арабтық, т.б. Палеографияға бөлінеді. Кейбір ғалымдар (француз Ж.Маллон, австриялық Л.Сантифаллер, бельгиялық Ф.Мазе, т.б.) кез келген жазу үшін ортақ даму заңдарын құру қажеттілігі жөнінде мәселе қойғанымен, жалпы Палеография негіздері жасалған жоқ. “Палеография” терминін алғаш рет 18 ғасырда француз ғалымы Б.Монфокон қолданған. 20 ғасырдың ортасынан бастап Палеографияда жазба ескерткіштерді ол жазылған материалдарға қарамастан зерттеу бағыты пайда болды. Гректік Палеография ежелгі заманнан бастап Византия империясы құлағанға (1453) дейінгі грек жазуының тарихын зерттейді. Латындық Палеография латын әліпбиімен еуропалық тілдерде жазылған жазба ескерткіштерді зерттейді. Латындық Палеографияның негізін 17 ғасырда Ж.Мобильон салды. Ол жазуды кітаби және дипломатилық деп бөлді, жазудың ұлттық типтерін (18 ғасырда енгізілген термин) – вестготтық, лангобардтық, ағылшын-сакстық және меровингтік типтерді анықтап, сипаттап жазды. Славян-орыстық Палеография глаголица және кириллицамен жазылған жазба ескерткіштерді зерттейді. Армяндық Палеографияның негізін 19 ғасырдың соңында армян ғалымы Я.Ташян салды. Ол армян қолжазбаларының үлгілі каталогын құрастырды, бұл каталог Венадағы кітапханада сақтаулы. Каталогта 5 – 18 ғасырлардағы армян жазуының негізгі ескерткіштері енгізілген. Грузиндік Палеографияның ғылыми пән ретінде пайда болуы грузин жазуының барлық түрлерін кезеңдерге бөліп, Палеографиялық кестелер жариялаған Д.З. Бакрадзенің есімімен байланысты болды. 20 ғасырға таман Қытай Палеографиясы жеке ғылыми пән болып қалыптасты. Араб Палеографиясы араб әліпбиімен жазылған ескерткіштерді (араб, парсы, түрік, т.б. тілдерде) зерттейді. Еуропада араб қолжазбалары 17 ғасырдан бастап зерттелсе, Ресейде араб қолжазбаларын жинастыру мен оларды көшіру Петр І-нің кезінде басталды жүктеу/скачать 185,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|