1 зертханалық-ТӘжірибелік сабақтарды өткізуге арналған жалпы нұСҚаулар
жүктеу/скачать 1,58 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2 зертханалық жұмыс: Бақаның өңеші мен асқазанының қозғалысы
- 3 зертханалық жұмыс: Қарын сөлінің қышқылдық ортасын анықтау
- 4 Зертханалық жұмыс. Қарын сөлінің белоктарға әсерін байқау
10.2 Қарындағы ас қорытуАдам және жануарлардың асқазан солі бірқатар ферменттерден тұрады: пепсин, альбумоз бен пептонға дейін ыдырататын ақуыздар, химозин, сүт пен липазаны ірімшіктендіретін, нейтральді майларды глицерин мен майлы қышқылдарға дейін ыдырататын, асқазан сөлінің белсенділігі орта реакциясымен, температурамен және осы ферменттер әсер ететін ас өнімінің құрамымен анықталады. Мысалы пепсин қолайлы жағдайда бұлшық еттерді, фибриндерді, жұмыртқа ақуызын және т. б. қорыта алады. Бірақ та осы ұлпалардың қорыту жылдамдығы әр түрлі. Фибрин ең тез қорытылады. Пепсин әрекеті кезінде ақуызды қорытатын өнімдерді байқау үшін әдетте химиялық реакция қолданылады, альбумоздар мен пептидтер қатысуымен 1 % күйдіргіш сілті ерітіндісінде және 0,1 % CuSO4 ерітіндісі қызғылт және қызыл түске боялады. Ыдырамаған ақуыздармен осы ерітінділер күлгін түс береді. Ақуыздың қорытылу өнімдерін байқау үшін пепсин әрекеті кезінде әдетте химиялық реакция қолданылады, яғни альбумоз бен пептондардың қатысыуымен 1–процентті улы ерітіндіде және 0,1–проценттік CuSO4 ерітіндісінде қызғылт немесе қызыл түске боялады. Ыдырамаған ақуыздармен осы ерітінділер күлгін түсті береді. Дайындалуға арналған сұрақтар 1. Қарынның классификациясы? 2. Қарында қандай аймақтарды ажыратады? 4. Қарын сөлінің құрамы? 5. Қарын бездерінің қай клеткалары ферменттерді, тұз қышқылын, кілегейді бөліп шығарады? 6. Тәбет, сөл деген не және оның маңызы? Қарындағы астың химиялық қорытылуы қарын сөлі арқылы өтеді. Қарынның кілегей қабығының үш түрлі бездерден бөлінген сұйық заты -қарын сөлі болып табылады. Негізгі торшалар – ферменттерді бөліп шығарады, қосымша жасушалар – кілегейді (муцин) бөліп шығарады, ал қапсырмалар торшалар – тұз қышқылын бөледі (10.2-сурет). Тұз қышқылы байланысқан және бос түрде болады. Негізгі және байланысқан қышқыл – жалпы қышқылдың ортасын құрайды. Сабақтың мақсаты: 1) бақаның өңеші мен асқазанының қозғалысын анықтау; 2) қарын сөліндегі пепсин ферменті бар екендігін анықтау; 3) қарын сөлінде тұз қышқылының бар екендігін анықтау; 4) ферменттердің әрекет жағдайын анықтау. 2 зертханалық жұмыс: Бақаның өңеші мен асқазанының қозғалысыБақаның ас қорыту түтігінің қабырғасын түгелдей бұлшық ет жауып тұрады. Ол ұзынынан, көлденеңінен, қисығынан орналасқан тегіс бұлшық еттен құралған. Бақаның асқазаны мен өңешінің қимылын бақылау нәтижесінде тегіс бұлшық етінің негізгі қасиеттерін зерттеуге болады: жиырылудың баяу жүруі; тітіркенудің бір талшықтан екіншісіне берілуіне байланысты бұлшық еттің құрт тәрізді жиырылуы; жиырылу ырғағы; жиырылудың тониялық сипаты. Жұмысқа қажетті құрал-жабдықтар: аккумулятор; индукциондық орам; кілт; тісті электродтар; өткізгіштер; тақтайша; кесуге арналған құралдар; бақа. Жұмыстың барысы: ырғақтық индукциялық тоқпен тітіркендіретін тізбек құрастырыңыздар. Бақаның (еркек) жұлыны мен бас миын зақымдаңыздар. Қарнын жоғары қаратып бекітіңіздер. Терісі мен құрсақ бұлшық етін симфизден бастап төменгі жақ сүйегінің шетіне дейін кесіп, құрсақ қуысын ашыңыздар. Төменгі жақ сүйегінің артқы бұрышын кесіп, лигатурамен кезеген нервті алыңыз, ол дене осінің ұзын бойындағы артерияның астында, тіл-жұтқыншақ пен тіласты жүйкесінің ортасында орналасқан. Асқазан мен өңештің қимылын бақылаңыз (алғашында ол көрінбейді, 10–15 минут өткеннен кейін, құрғай бастағанда байқалады). Асқазанның бөлігін қысқышпен ақырын қысу арқылы асқазан қимылының күшеюін бақылаңыз. Асқазан мен өңешке тұз түйіршіктерін салу арқылы да олардың қимылының күшеюін байқауға болады. Кезеген жүйкені лигатурамен көтеріп, оны электрод арқылы индукциялық токпен тітіркендіріңіз. Асқазан мен өңештің перистальтикалық қозғалысын бақылаңыз. 3 зертханалық жұмыс: Қарын сөлінің қышқылдық ортасын анықтауЖұмысқа қажетті құрал-жабдықтар: Қарын сөлі 0,1% сілті ерітіндісі, 10 % сода ертінідісі, лакмус қағаздары, фенолфталеин, диметиламидоазобензол, дистилденген су, фибрин, пипеткалар, штатив, түтік шынылар. Жұмыстың барысы: а) қарын сөлінің қышқылдық ортасын анықтау үшін колбаға 10 мл қарын сөлі, екі тамшы 0,5 л диметиламидоазобензол қосылады, сұйық қызыл түске өзгереді, бұл тұз қышқылы бар екендігін көрсетеді. Сол ерітіндінің мөлшерін алтын-сары түске айналғанша 0,1 % сілті ертінідісімен титрлейді. Жұмсалған сілті мөлшерін 10-ға көбейтіп, бос қышқылдың мөлшерін көрсетеді; б) Байланыс тәжірибедегі колбадағы сұйыққа 2 тамшы 1 % фенолфталеин тамызып, 0,1 % сілтісімен титрлеу керек, ертінді қызғылт түске айналғанша жұмсалған сілті мөлшерін 10-ға көбейтіп, байланысқан мөлшері анықталынады. 4 Зертханалық жұмыс. Қарын сөлінің белоктарға әсерін байқауЖұмысқа қажетті құрал-жабдықтар: тәжірибе келесі схема бойынша жасалынады. Осы уақыт өткеннен соң қай пробиркаларда белок қорытылғанын анықтап, жалпы қорытындысын жазу керек. Қарын сөлінде ферменттердің белсенді болу жағдайларын атап шығару. Қарындағы ас қорытудағы тұз қышқылының маңызы. Шығармашылық тапсырмалар: 1) ас қорыту мүшелерінен тыс қанға түскен ақуыз ағзаның қорғаныштық реакциясын тудыратындығы белгілі. Осы себептен де, қажетті шаралар жүргізілмесе, көшірілген ұлпалар мен мүшелердің қабылданбауы болады. Ас қорыту мүшелері арқылы ағзаға енетін ақуыз неге ағзаның қорғаныштық реакциясын тудырмайды. Студенттердің өздік жұмысы (СӨЖ ) тақырыптары: 1) ас қорыту ағзаларының қызметін зерттеу әдістері; 2) қарындағы ас қорыту; 3) тұз қышқылының, кілегейдің, ферменттердің маңызы; 4) қарын сөлінің реттелуі; 5) қарын сөлін алу әдістері. жүктеу/скачать 1,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|