1 зертханалық-ТӘжірибелік сабақтарды өткізуге арналған жалпы нұСҚаулар
Дене қалпын ұстау үшін арнаулы жүріс-тұрыс рефлекстері
жүктеу/скачать 1,58 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1 зертханалық жұмыс. Жүріс-тұрыс рефлекстерін зерттеу
- 2 зертханалық жұмыс. Бақаның тонусының рефлекстерін анықтау
- 3 Зертханалық жұмыс. Бақаға бұрышты жылдамдығының әсерін байқау
- 4 Зертханалық жұмыс. Мишығы зақымдалған бақаның қозғалысын бақылау
3.4 Дене қалпын ұстау үшін арнаулы жүріс-тұрыс рефлекстеріДене қалпын ұстау үшін арнаулы жүріс-тұрыс рефлекстері болады. Бұл рефлекстердің пайда болуы үшін 3 – топ рецепторлары қозады: 1) бұлшық ет сіңірлердің проприорецепторлары; 2) терінің бейімделген экстререцепторлары; 3) ішкі құлақтың арнайы рецепторлары. Барлық дене қалпын ұстау рефлекстері келесі 3 топқа бөлінеді: 1) статикалық рефлекстер. Бұл адамның қалыпты жағдайда тұрғанда, жатқанда және денені белгілі бір жағдайда еркін ұстаған кездерде болады; 2) қалпына келтіруші рефлекстер. Дене қалыпты жағдайда болмаған кездерде, оның табиғи күйіне, яғни теріс қараған дене күйіне оңға қарату рефлекстері. 3) статокинетикалық рефлекстер. Денені белгілі бір күйде ұстаушы шартсыз рефлекстерге, орта ми ядросының қызметіне жатады. Ағзаның күрделі қозғалыстарының координациясын реттейді. Мишық ол барлық жүйке орталықтарының бөліктерімен байланысты. Дайындалуға арналған сұрақтар 1. Ортаңғы ми қандай құрылымдардан тұрады және олар қандай қызмет атқарады? 2. Қандай жүріс-тұрыс рефлекстері болады? 3. Бұл рефлекстердің орталықтары қайда орналасқан? 4. Рефлекстерде қызыл және Дейдерс ядроларының маңызы қандай? 5. Мишығы зақымдалған малдарда қандай өзгерістер болатынын байқаймыз? Сабақтың мақсаты: 1) қоянның жүріс-тұрыс рефлекстерін зертеу; 2) мишықтың қызметін зерттеу. Жұмысқа қажетті құрал-жабдықтар: қоян, бақалар, препоравальдық жиынтық, мақта, суы бар ыдыс, тақтайша. 1 зертханалық жұмыс. Жүріс-тұрыс рефлекстерін зерттеуЖұмыстын барысы: а) статикалық рефлекстер. Тыныштық жағдайда жануарлар (қоян, мысық) денені белгілі бір жағдайда еркін ұстайды. Бұл уақытта темешегі жоғары орналасқан және алдыңғы, артқы аяқтары бүгіліп тұруы керек. Малдың иегіне бармақты қойып, ақырын басу керек. Бұл уақытта мойын да бүгіледі. Ішкі құлақтың рецептивтік аппаратының, мойынның проприорецепторының тонустық рефлекстер пайда болады. Бұл алдыңғы аяқтарының бүгілгіш тонусын жоғарылатып, аяқтарды тік ұстауға әсер ететін рефлекс. Сосын малды арқасына жатқызып, бір қолмен жамбасын ұстап, басын оң жаққа бұру керек. Бұл уақытта оң жақ алдыңғы аяғы тік болып, ал сол жақ аяғы бүгіледі. Малдың басын сол жаққа аударғанда, керісінше жағдайларды байқаймыз. Бұл кезде оң және сол жақ бұлшық еттерінің тонусы реттеледі; б) қалпына келтіруші рефлекстер. Ішкі құлақтың рецептивтік аспабынан пайда болатын қалпына келтіруші рефлекстер. Жауырынның маңайынан оң жақ қолмен тіреп, сол жақ қолмен белінен ұстап, арқасынан төмен қаратып 0,5 метр жерден көтереміз де, жерге тастап жібереміз. Бұл жағдайда бірнеше рефлекстер туып, мал құлап бара жатқан кезінде қалыпты күйін сақтап, төрт аяқтарынан тең түседі. Малдың денесінің қалыпты күйін өзгертсек, мал басын қалыпты күйде сақтауға тырысады. Малдың іш жағынан қолмен көтеріп оң жақ, сол жаққа шайқаймыз, бұл кезде басы қалыпты жағдайда сақталынады; в) мойынның проприорецепторларының және дененің экстрорецепторларының пайда болуын қалпына келтіруші рефлекстер. 2 зертханалық жұмыс. Бақаның тонусының рефлекстерін анықтауБақаның қалыпты күйін байқайды. Бақаның артқы аяғын тітірікендіргенде басқа секіреді – бұл күрделі жұмыс локомоторлық құбылыс. Бақаны тақтайшаға отырғызып, оны ақырын еңкейтуден бастап қалыпты күйіне келтіреді. Бұл жағдайда бақа өзін сақтау үшін орнын өзгертеді. Бақаны 180-қа аударып, арқасымен жатқызады. Ол қалыпты күйін сақтауға тырысады. Бақа отырған тақтайшаны айналдырғанда, бақа басын және денесін керісінше бағытқа бұрады. Статикалық рефлекстер. Бақа отырған тақтайшаны жылдам төмендеткенде, бақаның денесі тырысады, ал көтергенде – көтеріледі. Бұл – лифт реакциясы. Сосын бақаны жамбасынан ұстап ақырын көтеріп, жылдам түсіргенде, бақа аяқтарын созып, өз дене салмағын көтеруге дайындалады. Бақаның тік және статокинетикалық рефлекстерінің күрделі лакомоторлық құбылыстарды жасайтын қасиеттері бар екендігі қорытындысы шығады. 3 Зертханалық жұмыс. Бақаға бұрышты жылдамдығының әсерін байқауЖұмыстын барысы: бақаны суға салып, сосын айналдырғанда бақа кері бағытқа малтып кетеді. 4 Зертханалық жұмыс. Мишығы зақымдалған бақаның қозғалысын бақылауЖұмыс барысы: бақаның құлақ тесігінен ине тығып, мишықты зақымдайды, 5 минуттан соң бақаның күйін байқайды. Бұл кезде бақаның басы түсіп және денесі бүгіліп тұрады. Секірген кезде денесі жөндеп қызмет атқармайды, мұндай бақа суда малти алмайды (сурет). Шығармашылық тапсырмалар: 1) тонусты рефлекстің пайда болуына қатынасатын рецепторларды атап шығу; 2) бұлшық еттің тонусын және жүріс-тұрысын қозғалыстарының реттелуіне қатынасатын жүйке орталықтарын атау. Студенттердің өздік жұмысы(СӨЖ) тақырыптары: 1) мишық миының құрылысы және қызметі; 2) статикалық және статокинетиқалық рефлекстерді атап шығу; 3) жануарлардың жүріс-тұрыс рефлекстерін зерттеу; 4) мишықтын қызметін зерттеу. Жүйке жүйесі тарауы бойынша коллоквиум сұрақтары 1. Орталық жүйке жүйесі және оның қасиеттері; 2. ОЖЖ-ң структуралық және функциональдық бірлігі не болып саналады; 3. Рефлекстің классификациясы; 4. Рефлекторлық доға және оның бөлімдері; 5. Синапстар, оның құрылысы және қозуды өткізу механизмі; 6. Жүйке орталығы, оның қасиеттері; 7. ОЖЖ-ң тежелу түрлері; 8. Жүріс-тұрыс рефлекстері; 9. Сопақша, ортаңғы ми және мишық бұлшық еттердің құрылысы және үйлесімділік қозғалыстарының реттеудегі ролі. жүктеу/скачать 1,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|