1 зертханалық-ТӘжірибелік сабақтарды өткізуге арналған жалпы нұСҚаулар
жүктеу/скачать 1,58 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1 зертханалық жұмыс. Бақаның жұлын рефлекстері
- 2 зертханалық жұмыс. Рефлекс уақытын анықтау
- 3 зертханалық жүмыс. Рефлекторлық доғаны талдау
3 ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ ФИЗИОЛОГИЯСЫ3.1 Жұлын рефлекстері. Рефлекс уақытын анықтау және рефлекторлық доғаны талдауАғзаның физиологиялық қызметтерінің реттелуі – нервтік іс әрекеттің функциональдық бірлігі – рефлекс арқылы іске асады. Рефлекс деп организмнің (орталық жүйке жүйесінің қатысуымен) тітіркендіруге жауап беру реакциясын айтады. Рефлекс кезіндегі қозудың жүріп өткен жолы рефлекторлық доға болып саналады. Рефлекстің екі түрі болады: шартты және шартсыз. Табиғи жағдайларда ағзаның әр рефлекторлы акті шартты және шартсыз рефлекстердің комплексі болып табылады яғни күрделі рефлекторлы акт. Пайда болу, көріну механизміне байланысты рефлекстің екі түрі әр түрлі болып келеді. Шартты рефлекстер ағзаның жеке дара өмірінде міндетті түрде бас ми қыртысының қатысуымен түзіледі. Шартсыз рефлекстер ағзаның туа біткен реакциялары болып табылады және осы түрдің барлық өкілдерінде бірдей сипатқа ие. Бас ми қыртысы шартсыз рефлекстерге әсерін тигізсе де, бас миының үлкен жарты шарының жойылған кезде де олар жүзеге асырыла алады. Әр шартсыз рефлекстің өзінің рецептивті аймағы болады. Әр түрлі рефлекстердің рецептивті аймақтары әдетте бір бірін басады. Бүкіл денедегі теріде (беттен басқасы) шартсыз рефлекстердің ми жұлынды рецептивті аймақтар орналасқан, олардың орталықтары жұлында орналасқан. Дайындалуға арналған сұрақтар 1. Жүйке жүйесі қалай құралған? 2. Нейрон құрылысы және оның жіктелуі? 3. Рефлекс дегеніміз не? 4. Рефлекстің биологиялық маңызы? 5. Рефлекторлық доға дегеніміз не? 6. Рефлекторлық доғаның бөлімдері, олардың қызметі? 7. Рефлекстің рецептивтік аймағы дегеніміз не? Сабақтың мақсаты: рефлекс уақытының байланыстылығын анықтау. Рефлекторлық доғаның бар екенін және оның бөлімдірінің бүтін болуын анықтау. Жұмысқа қажетті құрал-жабдықтар: көлбақа, штатив қысқышы, су 0,1 – 0,5л, 1 % күкірт қышқылының ерітіндісі, электростимулятор, сүзгіш қағаз, секундомер, салфетка, 1 % новокаин, лигатуралар. 1 зертханалық жұмыс. Бақаның жұлын рефлекстеріЖұлын рефлекстерінің орталығына жұлында орналасқан рефлекстер жатады (жұлын рефлекстері). Рецепторлардың орналасқан жеріне байланысты жұлын рефлекстері проприоцептивтік, экстероцептивтік, интероцептивтік рефлекстер деп бөлінеді. Жұмыстың барысы: жұлын рефлекстері жұлыны бар бақада (бас миы алынып тасталынған) зерттеледі. Ол үшін бақаны жоғарғы жақ сүйегімен штативке іліп 5 минуттан соң 0,5 – күкірт қышқылы ерітіндісімен дымқылданған фильтрлі қағазды әрбір мүшесіне (алдыңғы аяқтарына, оң жақ санына) жапсырады немесе тигізеді. Осының нәтижесінде тітіркендіруге ұшыраған аяқтарының санында бұлшық еттері жиырылып қорғаныш рефлекстерінің болғанын байқаймыз. Әрбір шартсыз рефлекстің өзіндік қызметтік мәні болады. Бақаның жақтарын сумен шайып, электростимулятормен, пинцетпен қысу арқылы тітіркендіріп тағы да байқайды. Сосын нәтижесін салыстырып, қорытынды жасалады (1-сурет, 2-сурет). Бірінші жүмысқа – тәжірибе нәтижелерін кесте бойынша салыстыру. 2 зертханалық жұмыс. Рефлекс уақытын анықтауЖұмыстың барысы: жұлындық бақаны штативке іліп, тізе буыны, артқы аяғын 0,1 % – күкірт қышқылы ерітіндісіне салады. Тітіркендіргеннен бастап рефлекторлық реакцияға дейінгі уақытты анықтайды. Аяғын жуып 3–5 мин соң 0,5–1 % күкірт қышқылы ерітіндісімен қайталады. Нәтижесін кесте бойынша салыстырып қорытынды жасалады (кесте). 3 зертханалық жүмыс. Рефлекторлық доғаны талдауРефлекс пайда болу үшін рефлекторлық доғаның бір бөлігін шығарып тастасақ, рефлекс жоғалады. Жұмыстын барысы: бақаның сирағын 0,5 % – күкірт қышқылы бар стақанға саламыз, рефлекстің пайда болғанын байқаймыз: 1) сирақтың терісін алып тастап, қайта стақанға саламыз. Рефлекс байқалмайды; 2) екінші сирағының шонданай нервін тауып, лигатура өткізеді, 0,5 % – қышқылының ерітіндісімен тітіркендіреді; 3) жүйкенің астына дымқылданған мақта қойып тітіркендіреді; 4) бақаның жұлын рефлексін зақымдап, мақта қойып тітіркендіреді. Нәтежелерін жазып қорытынды жасалынады. Шығармашылық тапсырмалар: 1) тітіркендіргіштің күшімен және ұзақтық әсерінен рефлекс сипаттамасын талдау; 2) рефлекс уақытының тітіркендіргіш күшіне байланыстылығын түсіндіру; 3) рефлекторлық доғаның үш нейрондық (полисинапстық) схемасының суретін салу. Студенттердің өздік жұмысы (СӨЖ ) тақырыптары: 1) орталық жүйке жүйесінің эволюциясы; 2) жүйке талшықтары деген не; 3) глиальды торшалар, олардың маңызы. жүктеу/скачать 1,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|