11 тақырып. Дәрументәріздес заттар. §
жүктеу/скачать 66,9 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Құрғақ тінің салмағы, %
Флавоноидтар - өсімдіктің әртүрлі мүшелерінің, атап айтқанда гүлдер мен жемістердің түсін анықтайтын өсімдік пигменттері. Олар төменгі сатыдағы өсімдіктерде, жәндіктер мен микроорганизмдерде сирек кездеседі. Жас гүлдер мен жетілмеген жемістер флавоноидтарға ең бай, олар еріген күйде өсімдіктердің жасуша шырынында локализацияланған. Жемістер мен жидектердің целлюлозасы мен қабығында флавоноидтардың таралуы әртүрлі, кейбіреулерінде салыстырмалы түрде біркелкі таралады, ал басқаларында олар тек қабықта, мысалы, алмада болады. Биофлавоноидтардың көпшілігі өсімдіктерде қанттармен (флавоноидтар гликозидтері) және органикалық қышқылдармен байланысқан күйде, сирек бос күйде (флавоноидтар агликондар) кездеседі. Мысалы, гисперидин және нарингин гликозидтерінің флавоноидтары агликон ретінде гисперитин мен нарингенинді қамтиды, рутиннің агликоны кверцетин, ал антоцианидиндер антоцианиндердің агликондары болып табылады. Агликон флавоноидтары ерігіштігі төмен болғандықтан өсімдіктердің липидті бөліктерінде – май тамшыларында, балауыз қабаттарында орналасады. Флавоноидтардың негізгі емдәмдік көздері жемістер, көкөністер және сусындар (шай, шырын, шарап) болып табылады. Мысалы, қызыл шараптағы флавоноидтардың мөлшері жүзім шырынына қарағанда жоғары, оның себебі шарап өндіруге қатысатын микроорганизмдер. Азық-түліктерде флавоноидтар мономерлі, димерлі және полимерлі формаларда болуы мүмкін, соңғысы таниндер деп аталады. Флавоноидтардың биологиялық рөлі дәнекер тінінің жасушааралық матрицасын тұрақтандыру және капиллярлардың өткізгіштігін төмендету болып табылады. Қан капиллярларының қабырғаларының беріктігін бүйрек үсті безі қыртысының гормондары тікелей бақылайды, Р-витаминді заттардың рөлі олар бүйрек үсті безінің мидың адреналин гормонын тотығудан қорғайды, оның әрекетін ұзартады. Р-витаминінің белсенділігі қан тамырларының өткізгіштігін реттейтін организмнің кейбір ферменттік жүйелеріне әсер ету арқылы көрінеді. Мысалы, биофлавоноидтар С витаминімен бірге дәнекер тінінің негізгі заты гетерополисахарид – гиалурон қышқылының ыдырауын катализдейтін гиалуронидаза ферментінің әсерін инактивациялайды. Р дәруменінің аскорбин оксидазасына тежегіш әсері де көрсетілген. Витамин аскорбин қышқылын тотығудан қорғайды, глутатионның қатысуымен дегидроаскорбин қышқылының азаюына және адам ағзасында С витаминінің сіңуіне ықпал етеді. Флавоноидтардың антиоксиданттық әсері ауыр металдарды тұрақты кешендерге байланыстыру арқылы олардың каталитикалық әсерін тежеу қабілетімен байланысты. Флавоноидтар басқа липофильді антиоксиданттар сияқты әрекет етеді, олардың әрекетін белгілі бір дәрежеде еліктейді деп саналады. Биофлавоноидтар адам ағзасында синтезделмейді және оларды тағамнан алу керек. Р витаминінің жетіспеушілігі шырышты қабаттарда, теріде қан кетулерге, нәзіктікке және қан тамырларының өткізгіштігінің жоғарылауына байланысты қызыл иектің қан кетуіне әкелуі мүмкін. Р витаминінің жетіспеушілігі тез шаршауға әкеледі. Адамның Р витаминіне тәуліктік қажеттілігінің нақты мәні белгісіз, физиологиялық норма ретінде тәулігіне 25-50 мг қабылданады. Әзірге Р гипервитаминозының жағдайлары белгісіз, флавоноидтар улы емес, олардың артық мөлшері организмнен оңай шығарылады. Адамдар үшін ең көп зерттелген және маңызды биофлавоноидтардың мысалы ретінде гесперидин мен нарингин өндіруден басқа, өнеркәсіптік ауқымда өндірілетін шай катехиндері, рутин, кверцетин және дигидрокерцетин жатады. Кейбір биофлавоноидтардың және олардың аналогтарының (рутин, эскулетин) химиялық синтезі жүргізілді. Рутин немесе кверцетин 3-рутинозид (3-рамногликозил-3, 5, 7, 3', 4'-пентаоксифлавон) - флавин туындысы (флавонол). Рутин молекуласының гидролизі және қант қалдықтарының жойылуы кезінде P-витаминдік белсенділігі бар агликон – кверцетин түзіледі. Рутин С витаминімен бірге тотығу-тотықсыздану реакцияларына қатысады, тіндердің тыныс алуын ынталандырады, капиллярлық тамырлардың өткізгіштігін реттейді, олардың беріктігін арттырады және склеротикалық зақымдануды болдырмайды, аскорбин қышқылын тотығудан қорғайды. Рутин мен кверцетин күшті антиоксиданттар болып табылады, олар бос оттегі бар радикалдарды байланыстырып қана қоймайды, сонымен қатар өзгермелі валентті металдардың байланысуына байланысты олардың түзілу процесін тежей алады. Мысалы, рутиннің темір (II) иондары бар кешені рутиннің өзінен бес есе дерлік белсендірек және супероксидтік радикал үшін тиімді тұзақ қызметін атқарады, оның пайда болуымен биомембрананың липидтердің асқын тотығу процесі басталады. Рутин әдетте С дәрумені бар өсімдік тағамдарында кездеседі. Ең бастысы, рутин қарақатта, итмұрын, цитрус жемістерінде, көк шайда, салат жапырақтарында, қарақұмық гүлдері мен жапырақтарында, жүзімде, қырыққабатта, алмада, қара өрікте кездеседі. Рутин қарақұмықтың жасыл массасынан және жапондық софораның бүршіктерінен алынады. жүктеу/скачать 66,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||