5. Жоғары мектеп педагогикасының әдістемесі
Диалогтық (полисубъектілік) тәсіл
жүктеу/скачать 0,61 Mb.
|
| Диалогтық (полисубъектілік) тәсіл.
Тұлғаның белгілі және табиғи қажеттіліктерінің бірі-қарым-қатынас қажеттілігі. Қарым-қатынаста адам өзін тұлға ретінде көрсетеді, қоғамның және басқа адамның құндылықтарымен танысады, өз пікірін қорғайды және өз ұстанымын қалыптастырады, басқа адамда жеке тұлғаны көреді, басқа адамға жанашырлық танытады, өзін басқа адаммен сәйкестендіреді, өзінің бірегейлігін дәлелдейді. Диалог барысында оқушы оны әртүрлі деңгейде жүргізу қабілеті мен дағдысын игереді. Бұл адамның өз «Менімен» диалогы, өз-өзімен қарым-қатынасы, өз ақыл-ойы – жеке деңгей болып табылады. Келесі деңгей – диалогты сапалы әр түрлі құндылық-интеллектуалдық позициялардың өзара әрекеттесу процесі– тұлғааралық деңгей ретінде түсіну. Диалогтың үшінші деңгейі – көп диалог-5-7 адамнан тұратын шағын топтардағы мәселелерді талқылау кезінде пайда болатын бір мезгілдегі бірнеше диалог. Оқыту барысында оқытушы мен студенттің тұлғааралық диалогы жүзеге асырылуы тиіс. М. М. Бахтиннің айтуы бойынша, бұл "тұлғаның өзін-өзі еркін ашуы", онда студент өз ойын білдірудің әртүрлі тәсілдерін іздейді, өзінің жаңа құндылықтарын қорғайды және игереді (Загрекова в., 2002). Диалог – білім беруді гуманизациялаудың, оның студенттің жеке басына бағдарлануының қажетті құрамдас бөлігі болып келеді. Диалог студент өз пікірін айтқысы келген кезде басталады – "Мен айтқым келеді", "менің пікірім", " менің көзқарасым». К. Роджерс мұғалімнің диалогы "төрт тірек" негізінде: мұғалімнің ішкі әлемінің рухани-адамгершілік негіздеріне; балаға деген сенімге, оның қадір-қасиетін сезінуге; оны өз ізденісіне, белсенді өсуіне және өзін-өзі дамытуға итермелейтінін айтты. 16 - суретте мұғалімнің сөйлеу қызметі мәдениетінің деңгейлері: репродуктивтіден шығармашылыққа дейін көрсетілген. Білім алушы … Педагог Педагог Педагог Монолог Диалог Репродуктивті деңгей Бейімделу деңгейі Шығармашылық деңгей Сурет 16 - Сөйлеу әрекетінің мәдениетін сипаттайтын деңгейлер Микросоциумдағы диалог (отбасы, құрдастар ұжымы және т.б.) өз ішіндегі диалогқа көшуге, интериоризациялауға ықпал етеді, ал өз бойындағы диалог жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға ықпал етеді. Мысалы, Мен – шынайы және Мен – мінсіз немесе Мен – оптимист және Мен – пессимист арасындағы диалог. Демек, бұл тәсілдің тағы бір атауы – полисубъект болып табылады. Педагогика әдіснамасының нақты ғылыми деңгейі. Басқа тәсіл, тұлғалар мен мәдениеттер арасындағы диалог мәтіндер диалогында көрінуі мүмкін. Бұл педагогика ғылымындағы герменевтикалық көзқарастың көрінісі. Мәтіндерді түсіну – бұл дайын нәтиже емес, бұл диалектикалық процесс, әртүрлі мәдени әлемдердің диалогы, "өз - өзгенің" (М.М. Бахтин) мағыналарының соқтығысуының нәтижесі. Бір қызығы, түсіндіру мен түсіну түсінудің циклдік сипатын білдіретін шеңбердің герменевтикалық принципімен яғни, бір нәрсені түсіну үшін оны түсіндіру керек және керісінше дегенмен байланысты. М. М. Бахтин былай деп жазды: "Түсіндіру кезінде – бір ғана сана, бір субъект, ал түсіну кезінде – екі сана, екі субъект. Нысанға диалогтық қатынас болуы мүмкін емес, сондықтан түсініктеме диалогтық сәттерден айырылады (формальды риторикалықтан басқа). Түсіну әрқашан белгілі бір дәрежеде диалогтық болады". Көптеген оқу және ғылыми әдебиеттерді зерттеу болашақ маманның қалыптасуының маңызды шарты болып табылады. Білім, ағарту, оқу және диалог – бұл бірнеше әлемнің: елдің мәдениеті мен ғылымы, өркениеттер тарихы және т. б. терезелері екендігіне баса назар аударамыз. Біздің ойымызша, мұғалім үшін студенттерге сабақ пен өзіндік жұмыс үшін әдебиеттерді таңдау туралы ойлану өте маңызды; сонымен бірге танымдық міндеттерде проблемаларды шешудің бірнеше тәсілдері, бірнеше теориялар мен авторлар туралы сұрақтар қою керек. Педагогикалық қарым-қатынас мұғалімнен кәсіби мәдениетті талап етеді, оның мәнін келесі ережелерге дейін төмендетуге болады: басқа адамдарды түсіну және олардың даралығын дұрыс бағалау; олардың мінез-құлқы мен жағдайына барабар эмоционалды жауап беру; әрқайсысына қатысты адамгершілік талаптарына қайшы келмейтін, сонымен бірге ең жақсы қарым-қатынас әдісін таңдау ол қарым-қатынас жасау керек адамдардың жеке ерекшеліктеріне жауап береді. Тұлғалар мен мәдениеттер арасындағы диалог идеясы қазіргі уақытта әлемдегі жаһандану процестерінің арқасында қарқынды дамып келеді. Тұлғааралық және мәдениетаралық коммуникацияны ЮНЕСКО белсенді түрде насихаттайды. Мәдениеттер диалогы идеясы М. Бахтиннің Мәдениет туралы диалог ретіндегі идеясына ("кез-келген мәдениет–бұл көпшіл байланыстың тірі процесі"), Л.С.Выготскийдің дамыған интеллекттің ішкі диалогқа тартылуы туралы идеясына, В.С.Библердің мәдениеттердің философиялық логикасы туралы идеясына негізделген. Тәрбие қызметінің нәтижесі – тұлғаның негізгі мәдениеті. Мәдениеттегі ең бастысы – құндылықтар мен нормалар, ойлау тәсілдері және шығармашылық болып табылады. Әр идеяда, сөзде, бейнеде – әртүрлі мәдениеттердің, әртүрлі дәуірлердің, әртүрлі халықтардың диалогы болып келеді. Бірлескен шығармашылықтың нәтижесі – жаңа сезімдер, жаңа идеялар, жаңа қарым-қатынастарға әкеледі. Бұл ережелер педагогика ғылымындағы мәдени көзқарасты көрсетеді. жүктеу/скачать 0,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|