60х84 1-8 Сарыбаев indd
«Мал шарыуасының насыйқаттары» атты кітапта мынадай сөздер кездеседі
|
| «Мал шарыуасының насыйқаттары» атты кітапта мынадай сөздер кездеседі:
Сөздер мен тіркестер Мағынасы Кітаптағы қолданысы Құрып (ғұрып) Әдет Малдың санын соғыстан бұрығы қалпына жеткізу құрып болып кетті Сүмесін Сүт өнімдері ... малдың қақ жартысы кемісе де сүмесіні кемімеген болып шығады Ыңыршақ Жаман, арық, ыңыршағы шыққан Екі ыңыршақ атың болғанша бір семіз атың болсын Адас ой Дұрыс емес ой Сүт кәсібін іргелендіремін деген адас ой екені жанның бәріне мәлім еді Қандайлық Қандай да бір Қандайлық кедергіге кездессе де өлмейді Алғыдай Алуымүмкін Дәл осы заманда қай жемді та- уып алғыдайсың 131 Бергідей Беруі мүмкін Сыйырдың сыртқы көркіне қарамай, ішкі сыртына қарап, қанша сүт бергідей екен, соған бақ Табалмағыдай Табылмауымүмкін Қандайжемтабылмағыдай Төсем Төсеніш Астына жайлы төсем Жапал Жабайы, қарапайым Бәйге біздің қазақ пен қара шекпендінің жапал сыйырына тиеді Әмісе Мүлде, еш уақытта Оны әмісе ұмытпау керек Байшыгеш (бәйшігеш) Бай, ауқатты, тұрмысы жақсы. Қаймақшы, сүт сатып алыушы – қарашекбеннің арасындағы бәйшігештер шалғырт Көзге түскен ақ шел, ноғала ... жұрт мақтаған сары ала түсінің бір алыуан шалғырты бар, ол шалғырт, ондай іске аса жетілген маманның ғана қолынан келеді Ұшырамағыш Ұшырағыш емес ... деріт – дербезге ұшырамағышта болды. Кестеде көрсетілген он неше сөздің әрқайсысына бірден тоқталып жатпай-ақ, бірнешеуіне айырықша назар салайық. «Алғыдай», «бергідей», «табылмағыдай» сөздерінде «-ғыдай, -гідей» түріндегі жұрнақтар бүгінгі қазақ тілінде көп кездесе бермейді. Абай айналасындағы аймақтық айтылым болуы да ықтимал. Одан кейінгі бір сөз – «ұшырамағыш». Бүгінгі тідімізде «-ғыш, гіш, -қыш, -кіш» сөз тудырушы жұрнақтары бар екені белгілі. Бірақ, болымсыз «-ма, -ме»-ден кейін бұл жұрнқтар қосылып, «-мағыш, -мегіш» үлгісінде айту қазіргі қазақ тілінде жоқ деуге болады. «Шалғырт» – сөздікте «Көзге түскен ақ шел, ноғала» деп түсіндірілген. Алайда, Тұрағұл аудармсында «ноғала» мағынасында емес, қайта «артықшылығы, кереме- ті» мағынасында жұмсалған сияқты [4]. Кестеде келтірген мысалдағы сөйлемнен соны аңғарамыз. Ал «шалғырттың» Көзге түскен ақ шел, ноғала мағынасын ша- ғыр деп те қолданатынымыз белгілі. Алайда, біз сөз еткен еңбекте ол мағынадан мүлде басқа нәрсені меңзеп отыр. Байшыгеш яғыни бәйшігеш сөзіне келер болсақ, ондай сөзді біз «Абай жолынан» жолықтырдық [4, 455]. Бір магазинде Абай керей тымағын киген, түйе жүн шекпе- ні бар сондай бір б а й ш ы г е ш т і байқады (М. Әуезов, Абай жолы, 455). 132 жүктеу/скачать Достарыңызбен бөлісу:
|