Абай атындағы ҚазҦпу-нің Хабаршысы, «Жас ғалым. Ізденістер. Мәселелер. Зерттеулер» сериясы, №1(7), 2016 ж

Абай атындағы ҚазҦПУ-нің Хабаршысы, «Жас ғалым. Ізденістер. Мәселелер. Зерттеулер» сериясы, №1(7), 2016 ж. 
132 
С момента обретения независимости, страна изменилась в духовной жизни общества. Эти позитивные изменения 
в  образовании  молодых  людей  в  будущем,  чтобы  загрузить  новую  задачу.  Молодые  в  качестве  предварительного 
условия для формирования духовного пространства начальной школы. Цель двадцать первого века чтобы молодежь 
имели ответственность, честность, нравственной культуры. Будущие учителя должны быть адаптированы к целевой 
специалисту. 
Ключевые слова: критическое мышление, технологии, начальных классов, одаренность 
 
Summary 
Uaydullakyzy E. - KazNPU Abaya, PhD doctor, senior lecturer of the Department of Pedagogy and methodology of primary 
education, Naraд S. - 1- course Master of Kazakh National Pedagogical University named after Abai 
Ways to improve the talent of younger schoolboys on the basis of critical thinking techniques 
Since independence, the country has changed in the spiritual life of society. These positive changes in the education of 
young people in the future to get a new task . Young as a precondition for the formation of primary school spiritual space . 
The  purpose  of  the  twenty-first  century,  the  youth  had  a  responsibility,  honesty  ,  moral  culture  .  Future  teachers  must  be 
adapted to target specialist. 
Keywords: critical thinking , technology , primary school endowments  
 
ӘОЖ 373.32 
 
БОЛАШАҚ БАСТАУЫШ СЫНЫП МҦҒАЛІМДЕРІН 
РУХАНИ-АДАМГЕРШІЛІККЕ ТӘРБИЕЛЕУ 
 
Э.Уайдуллақызы – Абай атындағы ҚазҦПУ, Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі 
кафедрасының аға оқытушысы, PhD доктор, 
А.Боранбай – Абай атындағы ҚазҦПУ-нің 1-курс магистранты 
 
Қазіргі уақытта Қазақстанның әлемдік озық отыз елдің қҧрамына кіру стратегиясының жҥзеге асырылуы жағдай-
ында және оған сәйкес әлемдік білім беру кеңістігіне ену қажеттілігі бҥгінгі болашақ мҧғалімдердің кәсіби қҧзырет-
тілікке ие, бәсекеге қабілетті, рухани-адамгершілік тҧрғыдан жан-жақты дамыған маман болуын талап етіп отыр. Ал 
бҧл болса, республикадағы педагог кадрларды кәсіби даярлау жҥйесін жаңашылдықпен жаңғырту керектігін, соның 
ішінде білім беру мен тәрбиелеу саласындағы жаңа технологияларды жаңартуды қажет етеді. 
Кілт сӛздер: болашақ бастауыш сынып мҧғалімдері, рухани-адамгершілік, бастауыш сынып 
 
Балалар  мен  жастар  –  мемлекеттің  жарқын  болашағы  болуы  себепті  олардың  рухани-адамгершілік 
тәрбиесіне  бҥгінгі  кҥнде  де  баса  назар  аударылып  отыр.  Осыған  байланысты  Елбасы  Н.Ә.  Назарбаев 
жаһандану  ҥрдісінде  жастар  саясатына  ерекше  кӛңіл  бӛліп,  ХХІ  ғасыр  жаңару  кезеңі,  жастар  қоғамды, 
экономиканы  дамытушы,  қозғаушы  кҥш  деп,  айта  отырып  олардың  тҧлғалық  дамуына  аса  мән  беру 
қажеттігін кӛрсеткен болатын [1]. 
Қазақстан Республикасы «Білім туралы» заңында мектептің міндеті оқушыларға тек білімнің жиынты-
ғын беру ғана емес, оқушылардың ӛз бетінше білім алуына, ӛзіндік білім алудың тәсілдеріне ҥйрету де 
болып  табылатындығы  туралы  айтылған.  Сондықтан  білім  беру,  оқу  ҥдерісін  ҧйымдастыруға  деген 
кӛзқарасты қайта қарап, білім, білік және дағдыны меңгертуде мҧғалім қҧзыреттілігін дамытуға, оқушыға 
оқу ақпаратын беруде оқушылардың кҥтілетін нәтижелерге қол жеткізуіне мҥмкіндік беретін оқу ҥдерісін 
жобалауға, оқушының әр пәнді меңгеру икемділігін қалыптастыруға қарай ӛзгерту қажеттілігі туып отыр.  
Осы талаптарға сәйкес және әлеуметтік қҧндылықтар саласындағы басымдықтардың ауысуы жағдай-
ында оқушының білім алуға ҧмтылысын оятып, ӛзіндік бақылау, ӛзіндік бағалау, ӛзін-ӛзі тану, ӛзін-ӛзі 
дамыту,  ӛзінің  ішкі  мҥмкіндігін  толығымен  пайдалануға  қабілетті  тҧлғаның  қалыптасуына  қолайлы 
жағдайлардың  туғызылуы  талап  етілуде.  Оқушылардың  жеке  ерекшеліктерін  барынша  ескеріп,  ӛзінің 
белсенді әрекеті арқылы оқыту – бҥгінгі кҥннің қажеттілігінен туып отыр. Осыған орай «оқушы – білім 
беру  обьектісі»  кӛзқарасынан,  оқушының  ӛз  бетінше  ізденіп,  шығармашылықпен  еңбектенуіне  қол 
жеткізетін  жолды  таңдау  маңызды.  Ол  ҥшін  оқушыға  сабақ  беретін  мҧғалім  бойында  ізденімпаздық, 
ойлай  білу,  белгісізге  ҧмтылу,  алдына  қойған  мақсатына  жетуде  табандылық  кӛрсете  алатын,  оқушы 
бойына да осы қасиеттерді дарыта білетін, шығармашылықпен қызмет етуге дайындығын қалыптастыра 
алатындай  сапалардың  болуы  маңызды.  Осы  орайда  жоғары  оқу  орындарының  ҥлкен  жауапкершілікті 
сезініп, білікті, ӛз ісінің шебері, бәсекеге қабілетті, кең ауқымды, жан-жақты дамыған, кәсіби қҧзыретті 
маман  даярлау  заңды  қҧбылыс.  Себебі  жоғарыда  айтылғандай  қоғам  ӛзінің  әлеуметтік-экономикалық 
және рухани дамуының мазмҧны мен сипаттарының ӛзгеруіне және еңбек сапасына талаптың жоғарылау-
ына байланысты ӛз ісін жетік білетін, кәсіби білігі мол мамандарды қажет етеді. 

Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Молодой ученый. Поиски. Проблемы. Исследования», №1(7), 2016 г. 
133 
Сонымен  болашақ  мҧғалімдерді  кәсіби  даярлауға  қойылған  осындай  талаптардың  бастауыш  сынып 
мҧғалімдеріне тікелей байланысты екендігі сӛзсіз. Ӛйткені мектеп табалдырығын аттаған бҥлдіршіндерге 
мектеп тынысын, оқу-білім ҥрдісін, тәрбие танымын алғаш таныстыратын да, білім беріп, тәрбиелейтін де 
– бастауыш сынып мҧғалімі. Бастауыш сыныпта алған білім мен тәрбие әрбір оқушының ӛмір сҥру негізі 
болатындығы ғылым саласында да тәжірибе жҥзінде де дәлелденген. Сол себепті білім беру жҥйесінде 
болып жатқан ӛзгерістер мен жаңалықтардың алдымен болашақ бастауыш сынып мҧғалімде-рін даярлау 
ҥрдісіне ендірілуі шынайы қҧбылыс.  
Тәрбие ықылым заманнан бастап зерттеу объектісінен тҥскен емес. Әл-Фараби - «тәрбиелеу дегеніміз - 
халықтардың бойына білімге негізделген этикалық ізгіліктер мен ӛнерлерді дамыту әдісі деген сӛз», - деп 
ой тҧжырымдаса [2], М.Жҧмабаев «тәрбие деген не?» деген сҧраққа, ол – «қандай болса да бір жан иесіне 
тиісті азық беріп, сол жан иесінің дҧрыс ӛсуіне кӛмек кӛрсету», «...адам баласының әсіресе жанын тәрбие 
қылу керек деп ҧғу керек. Тәрбие тӛрт тҥрлі: дене тәрбиесі, ақыл тәрбиесі, сҧлулық тәрбиесі һәм қҧлық 
тәрбиесі.  Егер  де  адам  баласына  осы  тӛрт  тәрбие  тегіс  берілсе,  оның  тәрбиесі  толық  болғаны»  деген 
болатын  [3].  Осы  айтылып  ӛткендер  тәрбиенің  қҧрамдас  бӛлігінің  бірі  рухани-адамгершілік  тәрбие 
екендігін жоққа шығармайды.  
Рухани-адамгершілік тәрбие идеялары қазақтың ҧлы ойшылдары мен ағартушыларының еңбектерінде 
кӛрініс  тапқан.  Қорқыт  ата,  Әбу  Насыр  әл-Фараби,  Ж.Баласағҧн,  Ш.Уәлиханов,  Ы.Алтынсарин, 
А.Қҧнанбаев, Ш.Қҧдайбиердиев, М.Жҧмабаев және т.б. еңбектерінде жастардың рухани ӛрлеуі мәселесі-
не кеңінен мән беріледі [4].  
Қорқыт  бабаның  ойлары  қанатты  сӛздер,  ӛсиеттер,  аңыз-жырлар  ретінде  беріліп  философиялық 
тҧжырымдамасының  негізін  қҧрайды.  Оның  ӛсиеттерінің  басты  тақырыбы  –  ӛмір  мен  ӛлім  жӛніндегі 
толғаныстарына  адам  ғҧмырының  философиясы  мен  мән-маңызы,  адамның  адамгершілік  қасиеттеріне 
арналған. «Анадан ӛнеге кӛрмеген қыз жаман, атадан тағылым алмаған ҧл жаман», «Ақылсыз балаға ата 
дәулетінен қайран жоқ», «Қонағы жоқ қараша ҥйден, қҧлазыған тҥз артық» деген нақыл сӛздері студент-
тердің рухани-адамгершілік тәрбиесіне арқау болады [5].  
Ҧлы бабамыздың пікірлерінің жастарды тәкаппарлықтан сақтандырып, ҥлкеннен ғибрат алу, ақылды, 
кӛпшіл, қонақжай болуға шақырған тҧстары студенттерге ҧлттық қҧндылықтарды дәріптеуде тәрбиелік 
мәні зор деп санаймыз. 
Шығыстың  ҧлы  ойшылы  Әбу  Насыр  әл-Фараби  «ғылым  және  ақыл,  егер  олар  ішкі  сеніммен  және 
рухани-адамгершілікті  идеалмен  мӛлшерлес  болса,  Аллаға,  Жаратушыға  жақындататын  тәсіл  бола 
алады»  деп  кӛрсетті  [6].  Ғҧламаның  тҧлғаның  рухани-адамгершілігінің  қалыптасуындағы  ой,  сананың 
қызметін тек адамзатқа ғана тән, білімділік, тәрбиелілік – адамның рухани жан дҥниесінің, адамгершілігі-
нің белгісі деген ойлары бҥгінгі кҥнге дейін қҧндылығын жойған жоқ.  
Қазақ ағартушыларының бірі Ы.Алтынсарин қазақ мектептерінің бірқатар мәселелерін кӛтере отырып, 
рухани-адамгершілік тәрбиесінің моральдық негіздеріне бауырмалдық, әдеп пен әділдік, қанағатшылдық, 
жомарттық,  тазалық,  сабырлық,  зейіндік  және  білімді  еркін  меңгеру  мәселесіне  ерекше  мән  бере  білді. 
Ы.Алтынсарин адам тәрбиесінде рухани қарым-қатынастың, рухани мҧралардың басты рӛл атқаратынды-
ғын туындыларымен де ӛз ісімен де дәлелдеп кӛрсетеді, Ол  «шынайы  рухани қҧндылықтарды бағалау, 
олардың маңызын тҥсіну балалық шақтан басталатындығын» ескертеді [7]. 
19 ғасырдың заңғар биігі ӛз ҧлтының қамын ойлаған ҧлы ойшыл Абай Қҧнанбаевтың шығармашылы-
ғы қазақ елінің ғана емес, жалпы адамзаттық рухани мәдениеттің дамуы ҥшін де орасан зор қҧндылығы 
бар  дҥние.  Ӛйткені  Абайдың  лирикалық  ӛлеңдері  философиялық  толғаулар  тҧрғысында  берілген  және 
оның  қандай  шығармасын  алсақ  та,  жақсыға  ҧмтылуға,  сҥйсінуге  баулиды,  ҥнемі  тәрбиелік  мәнге  ие 
екендігін жоққа шығаруға болмайды. А.Қҧнанбаев адам тҧрмысы туралы айта келе, адам табиғаттан тәні 
мен жаны арқылы ажыратылатындығын айтқан. Тән қҧмарлығымен ӛмір сҥрген адамның жануардан аз 
ғана айырмашылығы болады, тек адамның ӛзін-ӛзі тҥсінуіне, мейірімділік жасауға, зҧлымдықтан қашуға 
ҧмтылысы адамды адам етеді деген. Қазақ ойшылдары ар-ҧждан мәселесін алға шығарып, арлы адамның 
ардақтылығын  басты  тақырыптарына  айналдырған.  Олардың  ойынша  адамның  адамгершiлiгi  –  оның 
жоғары қасиетi, былайша айтсақ, кiсiлiгi. Оның негiзгi белгiлерiнiң бiрi – адамдық, ар-намысты ардақтау, 
әр уақытта жақсылық жасауға ҧмтылу, соған дайын болу, «Ӛзiң ҥшiн еңбек қылсаң, - дейдi Абай, - ӛзi 
ҥшiн оттаған хайуанның бiрi боласың. Досыңа достық – қарыз iс, дҧшпаныңа әдiл бол». Ақылды, мейiрiм-
дi адам кез-келген уақытта ӛзгенiң жақсылығын бағалағыш болып келетіндігін кӛрсеткен [8]. Бҧл кӛзқа-
растың қҧндылығы адам алдымен жаман қылықтан арылып, нашар әдеттен тазарып, iзгi ой мен мейiрiм-
дiлiк қасиеттерiне тәрбиелеу мәселесі алынған. Ғҧламалар руханилықтың ӛзегін оқудан, білімнен іздеп, 
оны жақсы мен жаманды салыстыра отырып, қалың жҧртшылыққа адамгершілікке тән мінез-қҧлықтарды 

Абай атындағы ҚазҦПУ-нің Хабаршысы, «Жас ғалым. Ізденістер. Мәселелер. Зерттеулер» сериясы, №1(7), 2016 ж. 
134 
ҥлгі ӛнеге етуі – студенттерді рухани-адамгершілікке тәрбиелеудегі негізгі ҧстанымдар болып саналады. 
Ш.Қҧдайбердиев  «ар  ғылымын»  енгізуді  ҧсынды,  арды  тҥсіну  ҥшін  оған  қарама-қарсы  «арсыздық», 
«арамдықты» қарау маңызды. Бҧл тҧрғысынан А.Қҧнанбаев арамдықтың екі тҥрін кӛрсетті: екі жҥзділік 
және  надандық.  Бҥгінгі  нарықтық  экономика  тҧсында  арамдық  ӛркендеп  тҧрғандықтан  білім  беруді 
жалпы  адамзаттық  қҧндылыққа,  рухани-адамгершілікке  бағыттап  кҥшейтуді  талап  етеді.  Гуманист 
атаулының бәрi де дҥниедегi ең асыл, бағалы нәрсе – адам деп тҥсiнетiн болса, сол адам бойындағы ең 
басты сипаттар неден тҧрмақ дегенде әр дәуiрдiң ойшылдары ӛз ҧғым-нанымы мен заман талабына орай 
тҥрлiше жауап берiп келгендігін байқаймыз. Бҧрын берiлген тәрбие арды, мейірімділікті дамытуға саналы 
игерiлген  болса,  олар  толығады,  жетiлдiрiледi,  ӛмiрлiк  тәжiрибе  бҧрынғы  бiлiм,  бiлiктiлiк,  дағдыларға 
қосылып,  ой-санасының,  бiлiм  кӛлемiнiң  толыққанды  болуына  себепкер  болып,  нәтижеде  ӛмiрлiк 
қҧндылықтарды бағалай бiледi [9]. 
Адамгершілік тәрбиесіне байланысты мәселелер Кеңес және қазіргі кезеңдегі белгілі ғалым-педагог-
тердің  еңбектерінде  қарастырылған.  Адамгершілік  –  адамның  рухани  арқауы.  Ӛйткені  адам  баласы 
қоғамда  ӛзінің  жақсы  адамгершілік  қасиетімен,  адамдығымен,  қайырымдылығымен  ардақталады.  Адам 
баласының  мінез-қҧлқына  тәрбие  мен  тәлім  арқылы  тек  білім  мен  ақылды  ҧштастыра  білгенде  ғана 
сіңетін,  қҧдіретті,  қасиеті  мол  адамшылық  атаулының  кӛрінісі  болады.  Адамгершілік  –  жеке  тҧлғаны 
қалыптастырудың  негізі  болып  табылады.  Оның  негізгі  кӛрсеткіштері:  басқаларға  жақсылық  жасау, 
жақсылыққа  ҧмтылу.  ар-ҧятты  сақтау,  имандылық  пен  рақымдылық,  әділдік,  қанағатшылық,  ӛзін-ӛзі 
дамытып жетілдіру болып келеді.  
Теориялық зерттеулердің нәтижесінде педагогикалық теорияда адамгершілік тәрбие ҥдерісіне бірнеше 
кӛзқарастар қалыптасқанын байқауға болады. Бірініші топта зерттеушілер болашақ ҧрпақты адамгерші-
лікке тәрбиелеуде педагогтердің мақсатқа бағытталған және ҧйымдастырылған тәрбие ҥрдісіне жетекші 
рӛлін басымдылықпен кӛрсетеді.  
Студенттердің  ӛмірге  белсенді  кӛзқарасының  бағыты  педагогтің  ықпал  етуі  арқылы  тәрбиеленеді. 
Тәрбиелеу, білім беру жҧмысының мазмҧны мен формалары олардың мҥмкіндігін ескеру арқылы нақты-
ланады.  Адамгершілікке,  еңбекке  тәрбиелеу  кҥнделікті  ӛмірде,  ҥлкендердің  қолдан  келетін  жҧмысты 
ҧйымдастыру ҥрдісінде, ойын және оқу ісінде жоспарлы тҥрде іске асады. Тәрбиенің ең бастапқы форма-
лары  педагогтің  студенттермен  мазмҧнды  қатынасында,  жан-жақты  іс-әрекетінде,  қоғамдық  ӛмірдің 
қҧбылыстарымен танысу кезінде, оларға арналған тапсырмаларды орындау негізінде іске асады. Мҧндай 
мақсатқа бағытталған педагогтік жҧмыс еңбексҥйгіштікке, ізгілікке, ҧжымдық пен патриотизм бастама-
сына тәрбиелеуге, кӛп дҥниені ӛз қолымен жасай алуды және жасалған дҥниеге қуана білуді дамытуға, 
ҥлкендер еңбегінің нәтижесін бағалауға тәрбиелеуге мҥмкіндік жасайды. 
Студенттерде  ортақ  пайдалы  жҧмысты  істеуге  тырысу,  бірге  әрекет  ету,  бір  нәрсемен  шҧғылдану, 
ортақ мақсат қою және оны жҥзеге асыру ісіне ӛздері қатысуға талпыныс пайда болады. Мҧның бәрі де 
студенттің  жеке  басының  қоғамдық  бағытын  анықтайды,  оның  ӛмірге  белсенді  ҧстанымын  бірте-бірте 
қалыптастырып отырады.  
Сонымен жоғарыда аталған зерттеулерге талдау студенттердің рухани-адамгершілік тәрбиесі олардың 
адамгершілік дағдыларынан, кез келген ортада ӛзін-ӛзі ҧстауынан, қарым-қатынас мәдениетінің тҧрақты-
лығынан  кӛрінетіндігін  дәлелдейді.  Сондай-ақ,  рухани-адамгершілік  тәрбиенің  адамгершілік,  рухани 
қҧндылықтарға негізделіп, бірін-бірі толықтырып, адамның ӛзінің табиғи жаратылысы мен ӛзін-ӛзі тану, 
қабылдау,  сезіну  арқылы  сарапқа  тҥсіп  дамыған,  сыртқы  ортаның  ықпалы  нәтижесінде  қалыптасқан, 
тҧлғаның  тҧрақтылығы  мен  жетілу  деңгейін,  қоғамдағы  орнын,  даралық  қасиеттерінің  сипатын  айқын-
дайтын ішкі қҧрылымдық жҥйесі екендігін кӛрсетеді. 
 
1 Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы: Әлеумет-
тік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты // Егемен Қазақстан. - Астана, 2012, қаңтар - 
28. - №41-42(27114). 
2 Кӛбесов А. Әл-Фараби. – Алматы: Қазақстан, 1971. – 75 б. 
3 Жҧмабаев М. Шығармалары. - Алматы: Жазушы, 1989. - 447 б. 
4 Ғабитов Т.Қ. Қазақ мәдениетінің типологиясы. – Алматы: Қазақ университеті, 2000. - 128 б. 
5 Кішібеков Д., Сыдықов Ҧ. Философия. – Алматы: Атамҧра, 1994. – 344 б. 
6 Кӛбесов А. Әл-Фараби. – Алматы: Қазақстан, 1971. – 75 б. 
7 Алтынсарин Ы. Таңдамалы шығармалары. – Алматы: Рауан, 1985. – 215 б. 
8 Қҧнанбаев А. Екі томдық шығармалар жинағы. - Алматы, 1986. - 312 б. 
9 Қҧдайбердиев Ш. Ҥш анық. – Алматы: Қазақстан, 1991. - 80 б. 
 
Резюме 
Уайдуллакызы Э. – КазНПУ им. Абая, PhD доктор, Старший преподователь кафедры Педагогики и методики 

Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Молодой ученый. Поиски. Проблемы. Исследования», №1(7), 2016 г. 
135 
начального обучения, Боранбай А. – Магистрант 1-курса КазНПУ имени Абая 
Будущих учителей начальных классов духовно-нравственное воспитание 
На сегодняшний день  Казахстан  в рамках реализации  стратегии  по вхождению  в 30-ку развитых  стран мира  в 
мировой  образовательной  системе  возникла  необходимость  в  повышении  квалификации  преподавательского 
состава. Повышение их конкурентоспособности в самореализации. Это необходимо для подготовки республиканско-
го педагогического состава и усовершенствования образования по средствам новых технологий.  
Ключевые слова: болашақ бастауыш сынып мҧғалімдері, рухани-адамгершілік, бастауыш сынып 
 
Summary 
Uaydullakyzy E. - KazNPU Abaya, PhD doctor, senior lecturer of the Department of Pedagogy and methodology of primary 
education, Kamysbaeva G.M. - 1- course Master of Kazakh National Pedagogical University named after Abai 
Future primary school teachers of spiritual and moral education 
Today Kazakhstan in the framework of the strategy of entering a 30 -ku developed countries in the global educational 
system there was a need for professional development of teaching staff. Increased competitiveness in the self-realization. This 
is necessary for the preparation of the national teaching staff and improvement of education by means of new technologies. 
 
ӘОЖ 373.34 
 
РОЛЬ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ДЕОНТОЛОГИИ ПРИ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА 
ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ПОДГОТОВКИ УЧИТЕЛЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ С 
ПРИМЕНЕНИЕМ АКТИВНЫХ МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ 
 
Э.Уайдуллақызы – КазНПУ им. Абая, PhD доктор, старший преподователь кафедры 
Педагогики и методики начального обучения, 
Д.Фурсанова – магистрант 1-курса КазНПУ им. Абая 
 
Высшее  образование  занимает  особое  место  в  образовательной  системе,  так  как  оно  непосредственно  готовит 
молодежь к трудовой деятельности, обеспечивая при этом разностороннее интеллектуальное развитие. Инновацион-
ное  обучение  призвано  снять  основные  противоречия  традиционного  обучения,  состоящие  в  недооценке  ведущей 
роли  субъектов  образования;  приоритете  знаний  над  умениями  их  продуктивного  использования;  недооценке 
влияния  личностного  отношения  к  выполняемой  деятельности  на  ее  результаты.  При  подготовке  студентов  к 
будущей трудовой деятельности, не самым маленьким по значимости является акцент на системе взаимоотношений 
между преподавателем и студентом.  
Ключевые  слова:  активные  методы,  профессиональная  подготовка,  начальные  классы,  качество  образования, 
педагогическая деонтология 
 
Значимость  данной  проблемы  актуализируется  рядом  устойчивых  противоречий  между  острой 
потребностью  педагогической  практики  в  достижениях  конструирования  учебного  процесса  и 
сравнительно  низким  уровнем  научных  исследований  в  этой  области;  уровнем  профессиональной 
компетентности современного педагога и методическими возможностями реализации методов в учебно-
воспитательном  процессе,  стимулирующих  интерес  и  потребность  студентов  к  получению  знаний; 
возможным уровнем использования системного подхода как основы конструирования учебного процесса 
и  степенью  его  внедрения  в  образовательный  процесс.  В  настоящее  время  любой  специалист  данной 
сферы  понимает,  что  для  успешной  работы  недостаточно  овладеть  профессиональными  знаниями  и 
умениями.  Необходимо  большее:  умение  слушать  и  слышать  собеседника,  смотреть  и  видеть 
эмоциональное состояние партнера по общению, устанавливать правильные взаимоотношения. Данную 
задачу призвана разрешить педагогическая деонтология. 
Взаимное  уважение  всех  представителей  педагогического  коллектива  невозможно  без  доверия  и 
искренности.  Каждому  учителю  случается  допускать  какие-либо  погрешности,  промахи  и  недочеты  в 
работе. В большинстве случаев в дружном коллективе с помощью более опытных коллег и руководите-
лей все ошибки могут быть исправлены без причинения  вреда  ученикам и общему делу – обучению и 
воспитанию  подрастающего  поколения.  При  этом  необходимо  подчеркнуть,  что  подобное  позитивно 
направленное развитие ситуации возможно лишь в том случае, когда ошибка вовремя замечена, не скрыта 
и не утаена.  
Предметом педагогической деонтологии является исследование процесса овладения и руководства в 
практической деятельности педагогом системой нравственных норм, в совокупности определяющих его 
профессиональное поведение. 
Поведение педагога проявляется в культуре профессионального мышления, умении на научной основе 

Абай атындағы ҚазҦПУ-нің Хабаршысы, «Жас ғалым. Ізденістер. Мәселелер. Зерттеулер» сериясы, №1(7), 2016 ж. 
136 
организовать  свой  труд,  мастерстве  общения,  способности  критически  оценивать  и  совершенствовать 
свой  профессиональный  опыт,  анализировать  собственные  возможности,  в  умении  принимать 
правильные решения, создавать благоприятный психологический климат в коллективе и др. 
Взаимоотношения учителя в системе «педагог-ученик». Общеизвестно, что истина в науке достигает-
ся  посредством  выдвижения  различных  предположений,  в  процессе  доказательств  которых  нередко 
совершаются ошибки. В случаях, когда ученики начинают критиковать педагогов, они очень редко каса-
ются их профессиональной компетентности, а чаще всего жалуются на неадекватность общения с учите-
лем. Причины низкой компетентности педагогов в вопросах правильного установления взаимоотношений 
с учениками находятся в прямой зависимости от личностных качеств учителя, его такта и интуиции. 
Основные принципы педагогической деонтологии: 

  гуманное отношение к детям; 

  забота об их здоровье; 

  предоставление педагогических услуг детям независимо от расовой; политической и региональной 
принадлежности; 

  уважение чести и достоинства человека ребенка, демократический стиль общения;  

  диалектическая взаимосвязь уважения и требовательности к ребенку; 

  педагогический оптимизм. 
Основные задачи педагогической деонтологии: 
 изучение  принципов поведения  педагогических работников,  направленных на эффек-вне  выполне-
ния профессиональных и обязанностей; 
 изучение многообразия отношений в системах "учитель-ученик", педагог-педагог"; 
 "педагог-родители" для установления правильных отношений, которые ведут к успеху; 
 изучение неблагоприятных факторов педагогического процесса с целью минимизации их влияния на 
развитие детей; 
 поиски путей устранения вредных последствий недоброкачественной педагогической работы. 
Коммуникативная сторона оценки часто выражается в оценочных суждениях педагога. Здесь необхо-
димо особо отметить два момента, имеющих принципиальное значение в обсуждаемой нами проблеме: 

  никогда оценка знаний школьника не должна превращаться в оценку его личности, быт зависимой 
от  поведенческих  факторов  (отметка  должна  восприниматься  учащимися  как  оценка  результатов  их 
учебного труда); 

  учитель,  забывающий  о  педагогическом  такте,  обижает  учащихся  не  только  оценкой,  сколько 
своими  оценочными  суждениями  (оценочные  суждения  даже  в  случае  неудовлетворительной  оценки 
должны  быть  такими,  чтобы  ученик  воспринимал  плохую  оценку  как  временную  неудачу,  а  не  как 
аттестацию его личностного потенциала. 
Итак, педагогический такт - это не отдельные штрихи поведения учителя, а стиль его работы, стиль 
его  общения  с  учащимися,  часть  педагогической  культуры,  педагогического  мастерства.  Он  имеет 
глубокое  внутреннее  содержание  и  различные  внешние  проявления.  Педагогический  такт  является 
обязательным  условием  реализации  принципов  гуманизма  в  учебно-воспитательном  процессе,  в 
профессионально-педагогическом общении учителя. При желании и стремлении каждый учитель может 
стать тактичным, так как мы уже отмечали выше, педагогический такт - не врожденное, а приобретаемое 
качество  личности.  Основными  элементами  педагогического  такта  являются:  требовательность  и 
уважительность  к  воспитаннику;  умение  видеть  и  слышать  ученика,  сопереживать  ему;  деловой  тон 
общения; внимательность, чуткость педагога. 
Активные  методы  предполагают  не  только  серьезную  разработку  психологического  содержания 
работы со студентами, но и глубокое обоснование формы ее осуществления. Так, например, в работе со 
студентами  бакалавриата  наиболее  эффективной  является  групповая  форма  проведения  развивающих 
программ.  Важность  групповых  форм  работы  не  исключает  возможности  проведения  индивидуальной 
работы с отдельными обучаемыми и, конечно, не умаляет значения индивидуального подхода к каждому 
учащемуся в процессе групповой работы. 
В психолого-педагогических исследованиях фиксируются различные уровни активности обучаемого: 
1) репродуктивно-подражательная активность, при помощи которой опыт деятельности накапливается 
через  опыт  другого.  Усвоение  образцов  сопровождает  человека  всю  жизнь,  но  уровень  собственной 
активности здесь недостаточен; 
2) поисково-исполнительская активность представляет более высокий уровень, поскольку здесь имеет 
место большая степень самостоятельности; 

Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Молодой ученый. Поиски. Проблемы. Исследования», №1(7), 2016 г. 
137 
3) творческая активность – высший уровень, поскольку сама задача может ставиться учащимся, а пути 
ее решения избираются новые, оригинальные. В характеристике творчества психологией выделены такие 
показатели,  как  новизна,  оригинальность,  отход  от  шаблона,  ломка  традиций,  неожиданность, 
целесообразность, ценность. 
Разноуровневый подход к анализу активности обучаемого позволяет увидеть продвижение и перспек-
тивы  ее  развития  в  деятельности.  В  современных  условиях  для  повышения  эффективности  вузовского 
образования значительный интерес представляют активные методы обучения, сущность которых заклю-
чается в создании дидактических и психологических условий, способствующих проявлению интеллекту-
альной, личностной и социальной активности обучаемых. Под активными методами обучения имеются в 
виду те методы, которые реализуют установку на большую активность субъекта в учебном процессе (по 
сравнению  с  традиционными  подходами),  обеспечивая  интенсивное  развитие  познавательных  мотивов, 
интереса,  творческих  способностей.  Среди  современных  АМО  можно  выделить  три  группы  методов, 
наиболее интересных в плане их использования в преподавании психологии в целях управления форми-
рованием  разных  видов  мышления  (предметно-ситуативного,  наглядно-образного,  понятийного).  Это 
методы  программированного  обучения,  проблемного  обучения,  интерактивного(коммуникативного) 
обучения.  Каждая  из  этих  групп  методов  создает  присущий  ей  инструментарий  воздействия,  которым 
выражаются  сущность  метода  и  границы  его  влияния  (как  средства  управления  процессом  развития 
познавательной деятельности обучаемых). Так, в систему методов программированного обучения входят 
дозированный шаг программы, алгоритм; проблемного обучения – проблемная ситуация, эвристические 
программы;  интерактивного  обучения  –  коллективные  дискуссии,  имитационные  и  деловые  игры, 
ролевые упражнения и тренинги, анализ ситуаций и игровое проектирование в процессе коллективного 
решения проблем. 
Не вдаваясь в историю разработки данных методов, отметим, что каждый из них возникал как попытка 
преодоления ограниченности традиционных методов обучения вновь созданным активным методом. Ряд 
важных  преимуществ  есть  в  каждом  из  указанных  методов,  в  том  числе  и  в  традиционном  обучении. 
Преемственность дидактических систем – это общая закономерность развития теории и практики обуче-
ния.  Системы  не  отрицаются,  а  эволюционируют  к  более  совершенным.  Главное  состоит  в  том,  что 
каждый  из  названных  подходов  вносит  свой  необходимый  элемент  в  формирование  познавательной 
активности.  Так,  алгоритм  упорядочивает  действие,  способствует  его  логике  и  последовательности. 
Программирование  содействует  самостоятельному  движению  обучаемого  по  главной  магистрали  по 
знания, быстрому получению обратной связи. Проблемность (когда акцент делается на личность обучае-
мого, включенного в проблемную ситуацию) и коллективные формы работы (когда в центре управления 
обучением находится сам студент в его реальных взаимодействиях и отношениях с другими участниками 
учебного  процесса)  активизируют  мыслительные  и  эмоциональные  процессы,  развивают  творческие 
способности. 
Реализация  требований  активных  методов  обучения  психологии  в  условиях  совместной  учебной 
деятельности (т.е. посредством организации системы учебных взаимодействий преподавателя со студен-
тами и взаимодействий студентов друг с другом) обусловлена особенностями ее содержания как гумани-
тарной  дисциплины.  Как  известно,  в  центре  гуманитарного  познания  находится  познание  не  вещи,  но 
личности (отношения субъект – субъект). Исходя из особенностей гуманитарного познания, целью обуче-
ния психологии (как для специалистов-психологов, так и для людей, овладевающих психологией в систе-
ме обучения педагогической деятельности) является теоретическое и практическое овладение знаниями и 
методами построения общения и взаимодействия с людьми в различных условиях их жизнедеятельности. 
Особенность психологического знания – в единстве знания и действия. Единство способов психологиче-
ского  познания  и  способов  действования  реализуется  в  целях  достижения  единства  познания  других 
людей  и  себя.  Обучение  психологии  направлено  не  только  на  овладение  способами  преобразования 
поведения  и  образа  мыслей  других  людей,  но  и  на  умение  преобразовывать  себя.  Методы  активного 
обучения  лишь  в  системе  могут  обеспечить  управление  всеми  формами  познавательной  деятельности, 
связанными с усвоением психологического знания и достижением цели обучения психологии, сложность 
которой заключается в особом сращении способов познания и преобразования поведения, мыслей других 
людей и себя. 
Выделяют следующие основные пути повышения активности обучаемого и эффективности учебного 
процесса (применительно ко всем дисциплинам): 
1)  усиление  учебной  мотивации  учащегося  за  счет  внутренних  и  внешних  мотивов  (мотивов-
стимулов); 

Абай атындағы ҚазҦПУ-нің Хабаршысы, «Жас ғалым. Ізденістер. Мәселелер. Зерттеулер» сериясы, №1(7), 2016 ж. 
138 
2)  создание  условий  для  формирования  новых  и  более  высоких  форм  мотивации  (стремление  к 
самоактуализации, самовыражению и самопознанию личности в процессе обучения); 
3)  предоставление  учащемуся  новых,  более  эффективных,  средств  для  реализации  установок  на 
активное овладение новыми видами деятельности, знаниями и умениями; 
4) обеспечение большего соответствия организационных форм и средств обучения его содержанию; 
5) повышение напряженности умственной работы учащегося за счет более рационального использова-
ния времени учебного занятия, интенсификации общения ученика с учителем и учеников между собой; 
6)  обеспечение  научно  обоснованного  отбора  подлежащего  усвоению  материала  на  основе  его 
логического анализа и выделения основного (инвариантного) содержания; 
7) всесторонний учет возрастных возможностей и индивидуальных особенностей учащихся. 
Ни  один  из  известных  методов  не  может  в  равной  степени  использовать  все  вышеперечисленные 
приемы. В конкретных вариантах активных методов обучения акцент делается на одном или нескольких 
приемах  повышения  эффективности  обучения.  Под  активизацией  учебной  деятельности  понимается 
целеустремленная деятельность преподавателя, направленная на разработку и использование таких форм, 
содержания, приемов и средств обучения, которые способствовали бы повышению творческой активно-
сти  студента  в  усвоении  и  применении  знаний  и  умений,  а  также  в  формировании  способностей 
прогнозировать личную и профессиональную ситуацию и принимать самостоятельные решения. 
Взаимное  уважение  всех  представителей  педагогического  коллектива  невозможно  без  доверия  и 
искренности.  Каждому  учителю  случается  допускать  какие-либо  погрешности,  промахи  и  недочеты  в 
работе. В большинстве случаев в дружном коллективе с помощью более опытных коллег и руководите-
лей все ошибки могут быть исправлены без причинения  вреда  ученикам и общему делу – обучению и 
воспитанию  подрастающего  поколения.  При  этом  необходимо  подчеркнуть,  что  подобное  позитивно 
направленное развитие ситуации возможно лишь в том случае, когда ошибка вовремя замечена, не скрыта 
и не утаена.  
С  развитием  научно-технического  прогресса,  увеличивается  объем  информации,  обязательной  для 
усвоения. Установлено, что информация быстро устаревает и нуждается в обновлении. Отсюда вытекает 
следующее,  что  обучение,  которое  ориентировано  главным  образом  на  запоминание  и  сохранение 
материала  в  памяти,  уже  только  отчасти  сможет  удовлетворять  современным  требованиям.  Значит, 
выступает проблема формирования таких качеств мышления, которые позволили бы студенту самостоя-
тельно  усваивать  постоянно  возобновляющуюся  информацию,  развитие  таких  способностей,  которые, 
сохранившись  и  после  завершения  образования,  обеспечивали  человеку  возможность  не  отставать  от 
ускоряющегося научно-технического прогресса. 
Из  этого  можно  сказать,  что  нужны  новые  методы  и  подходы  в  обучении,  которые  могли  научить 
студентов учиться, т.е. самостоятельно находить и усваивать нужную информацию. Ведь, то, что усвоено 
самостоятельно, методом проб и ошибок усваивается лучше. Использование преподавателями активных 
методов  в  процессе  обучения  студентов  создает  условия  для  формирования  и  закрепления  профессио-
нальных качеств. Таким образом, происходит наделение студентов основными знаниями, необходимыми 
ему,  как  специалисту  в  его  дальнейшей  работе,  формирование  профессиональных  умений  и  навыков, 
соответствуя принципу взаимосвязи теории с практикой. 

жүктеу/скачать 4,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: