Айтыс II том «КҮлтегін»
жүктеу/скачать 0,96 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қазақ өнерінің антологиясы
Әңгіме дәлелі жоқ көп айтасың, Бәлеге жолығады жай тұрмаған. Сабырсыз салмағы жоқ түрің мынау, Келісті кеңес шықсын қай тұлғаңнан? Айтуға өтірік сөз ерінбейсің, Әрі бай, әрі мырза елім дейсің Әуелі шатпақ сөзді айтқан өзің, Сен мені не қып жұқа, жеңіл дейсің? Қол салып, қай жеріме көріп едің? Салмақсыз, түбі жұқа терің дейсің. Келмейді жақсы сөзге, тіпті, ебің, Алды-артын ойламайсың түктеменің. Болғанда сен шоқалақ, мен – асқар тау, Астыңа қайтіп сенің бүктелемін. Дәмежан, мен – бұйра нар, жазыңды тап, Деп едің: бір сөзіңде жүк берермін. Кедей деп, көп кеміттің біздің елді, Кемітпе қиялыңа түзу келді. Алды жөн адасқанның дегендей-ақ, Білмейсің өз мініңді ізіңдегі. Көрсетіп дәлелменен көзіңізге, Айтайын бір азырақ сіздің жерді. Бар дедің берекесі Қызылқұмның, Тауыса алмай өтірікті ұзын қылдың. Ұялмай өтірікті шын ғып айттың, Баласың, әжептәуір қызыл жүзің. Мұнда жоқ аққан теңіз, қайнар, бұлақ, Тұрады қай жерінде Қыдыр мұның? Жақсысын сіздің елдің тегіс көрдім, Дәм айдап, биыл келіп, өрістедім. Берген соң Құдай өзі шараң бар ма? Бәрінің бармағынан жеміс жедім. Көнбейсің мәмілеге көңілің көр, Көбейді айтқан сайын керістерің. Шыға ма жаман кеңес жақсы адамнан? 261 Айтыс II том Қасыма, сірә, жақын келіп пе едің? Берген соң Құдай өзі шараң бар ма? Шай емес, шекер мен бал мен ішкемін. Мен шөлден адам көрдім әр білімді, Бәрі де біліп жатыр қадірімді. Ақындық ат көтертіп ақырында, Жайып тұр Қызылқұмға дәрібімді. Болсын деп үлкен жолың өзгелерден, Ат, түйе, мықтап берді нәзірімді. Мен көрдім өнерменен пайда құмнан, Мен пайда таптым өнер жиғанымнан. Ат міндім, ат жетелеп – бәрі де рас, Қоңырат, Арғын, Қыпшақ, Найманымнан. Ат тонын алып едім, біліп айтшы, Қай бегі, қарақалпақ қай байыңнан? Сөзімнің енді келді салмақтары, Айтамын мысалменен аңғартқалы. Жете алмай, мысық тұрып айтқан екен, Сасық деп жайған етке шаңырақтағы. Сен Сырдың шөбін, суын кеміткендей, Бау-бақша бар ма шөлдің шарбақтары? Суырып ысырапыл тартқандай-ақ! Бұрқырап, дауыл тұрса, шаң қаптады. Көп қойдың жатақтағы құмалағы, Желменен құдығыңа домалайды. Шықса да, әр қауғадан қырық құмалақ, Амалсыз содан барып, су алады. Ыстыққа шыдай алмай, суын ішіп, Сорлылар суық-ақ деп қуанады. Болғанда Сырда дария, бұлақ – тауда, Құдыққа атпен салған құмға қауға. Өлшеумен су аласың, арқан салып, Тартысып, қара жермен қылып сауда. Қызылда жүрген елдің көзі ашылмай, Өмірі өтіп кетер жанжал-дауда. 262 Қазақ өнерінің антологиясы Жапанда жүрген елсің отар малдай, Я Бұхар, я Түркістан, Қоқан бармай. Мырзаңның таңдап алған ақ білегі, Құйқалақ кірлі мойын тоқалдардай. Жарығы табанының тоқсан тілік, Зырлайды жалаң аяқ от арбадай, Шалағай келер өңшең бойдақтарың. Үстіне бар тапқанын киіп алып, Шабады шала өлтіріп тойда аттарын. Көрінсе, сен сияқты жарық табан, Тұрады қоқырайып қой баққаның. Бұл сөзді саған айттым сынағалы, Долданып отырмысың жылағалы. Ақ көйлек алтын ілгек біздің елдің Әйелі киер барқыт қынамалы. Сан алуан тазалықтың парқын білер Пакиза не қылғанмен Сыр адамы. Тек көйлек қатындарың жамап киіп, Жылтылдар жыртығынан шығанағы. Барабар алыстағы Сібірменен, Қыс қоймен Жетіжалға лағады. Сен Сырға кедейсің деп, сын тағасың, Әр сөзбен ажыраттың жұрт арасын. Ақылың болса, алдына асу сөздің Өткердің пернеменен бір парасын. Елімде жақсымын ба, жаманмын ба? Сен жаман дегенменен кемідім бе? Болсам да, Сырға қарсақ, шөлге келіп, Арыстан, аю болдым саған мұнда. Үнемі жүйрік, шебер үлгіліңмін, Өнерім сен көрмеген тағы алдымда. Айтасың бозбаланы сыртымдағы. Ұмтылса, сен қой деме, жұрт ұрғалы. Деген сөз ерегіссе, ер өледі. Тілімнің қорқып қиын құр тұрмағы. |