Медицинадағы белгілердің моногенді тұқым қуалау типтері.
Жыныспен тіркескен тұқым қуалау (Ү-тіркескен тұқым қуалау) Y-тіркескен (голандрикалық) тұқым қуалау. Y-хромосоманың гендері Х-хромосомасының аллелдерінде болмайтындықтан фенотипті болып көрінеді және тек гетерогаметалы жыныс (XY) өкілдерінде ғана ұрпақтан ұрпаққа беріледі. Y-хромосома ең кішкентай хромосома болып табылады. Онда шамамен 35-тен артық ген болады, олардың 7-уі тұқым қуалайтын аурулар (пигментті және т.б.) ретинит, дисхондростеоз туғызады. Мысалы, адамда құлақ қалқанының гипертрихозының («түкті құлақ») белгісі тек ер адамдарда ғана байқалады және әкесінен баласына
беріледі.
Цитоплазмалық тұқым қуалау.
Цитоплазмалық тұқым қуалау. Цитоплазмалық тұқым қуалау көрінісі негізінен цитоплазмада орналасқан екі жасушалық органелламен байланысты: өсімдіктерде – хлоропласталармен және митохондриялармен. Адам жасушасының митохондриясында меншікті болады, онда митохондрияның кодтайтын аздаған ДНҚ-сы кейбір гендер Митохондрияларда нәруыздарын жинақталған. орналасатын гендер тек әйел арқылы ғана беріледі, 1000-нан болады, гаметасы жұмыртқа жоғары ал жасушасында митохондриялар сперматозоидтарда әдетте митохондриялар болмайды. Зиготада тек аналық жасушадан алынған митохондриялар болады. Цитоплазмалық тұқым қуалау Мендель заңдарына бағынбайды. Митохондриялық тұқым қуалайтын аурулар тұқым қуалаудың дәстүрлі емес типті ауруларына жатады.
Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы.
Морган Томас Хант 1933 жыл Нобель сыйлығы "организмдердің тұқым қуалаушылығындағы хромосомалардың рөлін ашқаны үшін".
Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы
1. Организм белгілері гендердің әсерінен қалыптасады. Ген-тұқым қуалайтын ақпараттың бірлігі.
2. Гендер хромосомаларда сызықты орналасқан. Əр ген белгілі бір локусты алады. Гомологиялық хромосомаларда бірдей локусты алатын гендер Аллель деп аталады.
3. Бір хромосомада орналасқан гендер тіркесу тобын құрайды және бірбірімен тіркес тұқым қуалайды (Морган Заңы). Тіркесу топтарының саны хромосомалардың гаплоидтық жиынтығына тең
4. Жаңа гендік комбинациялар кроссовер нәтижесінде пайда болады
5. Гендер арасындағы қашықтықты өлшеу бірлігі-Морганида (М) 1 М = 1% сross
6. Кроссовердің жиілігін біле отырып, сіз хромосомалардың генетикалық карталарын - хромосомадағы гендердің өзара орналасу схемаларын жасай аласыз.
