Атты хальщаральщ рылыми-практикальщ конференцияньщ материал дары

26
хожина, А.В. Затаевич, БРизатов т.б. зертгеушшер ел арасынан тевдеет 
жок казакган ен-куйперш жазып, ерекшелжтерш саралады.
Одак кезщдеп саясатганган, б1рыцгайпаран бшш нетижесщце казак- 
тьщ у л г т к  медениеи мен енершщ эстетикалык ерекшелит, рухани турмыс 
формалары, дуниетанымдьн< жуйей жене баска кепгеген кыртары тербие 
юшен аластатылып, аул акта усталды. Сейпп, «оргалывда» багывдырыл- 
FaH бш м мен тербие беру жуйесщде еуропальщ емес едцердщ мывдаган 
жылдар бойы жшикталган дестурш бай тeжipибeci назардан тыс калды.
К^закгын дестургп керкем медениеп халыктьщ ежелп кеп сала- 
лы енерше непзделед
1 жене оньщ адамгершшк, парасаттылык,  эс­
тетикалык, танымдык мешн жогары денгейге кетередо.
Осы орайда кай халык болсын езш щ  улттык 
eH ep i 
мен медени 
байлыктарын аса шебергйкпен дамытып, оны жана 
fle y ip , 
жана заман 
екелген жацалыктармен сабактастыра байытып отырган. Осылайша 
айтатын  ойы  мен  мазмуны  халыктыц 
0з1цдак  едет-гурпын,  салт- 
дестурш, елеуметпк-рухани eMipiH бейнелейин 
цазацпгыц dacmypni 
керкем  мэдениетi
  халыктьщ  сан  гасырлык  тарихымен,  тыныс 
п рш ш п м ен  
6iTe кайнасып, дамып отырган багалы казынасы.
Казакстанныц философиялык гьшымы болсын, филология пали­
мы болсын, эстетика пробле маларын 
e n i 
женда копта алган жок. 
3 c ip e -  
се эстетиканы едебиет пен енердщ философиясы, гылымы деп карал, 
осы гьшыми-философиялык турпвдан 
eM ip 
мен енердеп эстетикалык 
касиет-сипаттарды аныктау ерекета б1зде мулдем жоктъщ касы. Ал осы 
саладакы туйщщ меселерда шешш алмай, едебиет пен енердщ эстети­
калык сапасын жетщцхру ушш курес марцымды болмак емес. Кепгеген 
сын, едебиетгану ецбектершщ ycripr немесе 
6 ip  
жакты субъективтж 
талгамнан кеп аспайгыны сондыкган.
Нендей кубылыс  болганмен,  байыбына барып,  гылыми непзде 
терец зерттеуд
1 кажет етедо. Былайша айтканда, ер н ер сет филосо­
фиялык Ty
6ipiHe жетуд! кажет erefli. Эдебиет пен енер кубылыстары 
да сондай. Онын философиялык  ry6ipi  эстетикага  саяды.  Эстетика 
есемдпеп  зерттейпн  полым десек,  есемднсп танытатын  когамдык 
сананын ерекше саласы — енер. Ендеше эстетика гылымыныц неп зп 
объекгйл. Эрине, эстетика ем1рдеп есемдйсп де дербес ал ып зергтей- 
ды. EipaK оны кебше кеп енердеп керЫсше байланысты алады. Булай 
зерггеу 
6ip жагынан жалпы адам санасынын дуниею тану ёрекетше 
енер атаулыныц косатын ез1цдж улесш керсегсе, eidi-niii жагынан eMip 
шыццыгынын енер шындыгына (керкем шывдыкка айналу процесшщ 
диалектикасын керсетед1). Сейгш суреттердщ шыгармашылык акты- 
нын диалектикасын  ашып,  эстетикалык сипатын аныктаганда  Fana 
онын шыгармасыныц керкемдж сапасы дурыс багаланады.

27
Эдемипкке  кызыкпайтын,  суйсшбейтга  адам  жок.  BipaK  осы 
кызьгеу мен суйЫнудщ мелшер161рдей емес. Эдемшпсп тусшш, та- 
нып  багалаудыц  да  дерёкеы  ер  турил.  Муньщ  ce
6e6i  гербиеде. 
Эдёмшкп унататын табиги сез
1м туа пайда болганмен, журе дамиды. 
Оныц дамуы, бгреуде жогары, б1реуде темен болуы адамныц квркемдак 
медениетше  керкем  онер туындыларын 
6inin, уганыл леззат алып 
дардылану теж
1рибесше байланысты. внердщосы эстетикалык терби- 
еде аткаратын бага жетпес кызметш аныкгаудан бурын оныц жаллы 
когамда аткаратын мацызды ролш еске rycipe кетешк.
Эстетикалык  еезна  дегешм
1з  -   адамныц ецбек устшде  тарихи 
калыптасып дамыган рухани кымбат касиет! Маркс сез1мен айтсак: 
Адам табигатыныц (ецбек азаматыныц М. К.) тек кец epic алган объек­
тива байлыгыныц молдыкы аркасыцца гана адам сез^мшщ субъекгивп 
байпыры пацда бсшады, едемшж турлерш сезше алатын му зыкага бешм 
кулак пен кез ганда болады, кыскасы адамныц леззат алуга бешм нейб
1р 
сез1мдер1 жаца туып, Keft
6ipi одан epi дамып отырады» [ 1.7]
«К|улактан 
Kipin 
бойды  алып»,  журек  кылын  шертетш  незйс 
тшмен сейлеп, жан дуниенда билейгш музыка ныц елпташ те елиспрпш 
гажап касиеп жургка мелш. Бул жерде баска ны койып, Людвиг Бет- 
ховенныц атакты «Аппасионатасыныц» Владимир Ильичи калай тац- 
тамаша калдырганын гана еске 
TycipeftiKuri.
¥лы  несем музыканыц серптташ -  эстетикалык леззат 
6epriui 
кудпретп кушше  суйсиип,  адам  баласыныц осындай  керемет Ka
6i- 
летш мактан ететанш айткан.
Музыка енерпнщ жогары rypi  болып есептелетш класс икал ык 
опера мен симфониялык шыгармаларды айтпагынныц езшде жаксы 
ендерде кандай тамаша теб1рентюш куш бар! Жастарга эстетикалык 
тербие 
6epjy уплн еуешл де едем1, керкем де таза, жан сауыктыритын 
ендердщ бага жетпес уздйс зор мацызын айтып жатудыц кажеп бар 
ма екен? Орыстыц, украина ныц, казактыцтагы баска улттардыц мецп 
ешпейтш  халыктык  ендерпцде,  Абай,  Акан,  Б1ржан,  Мухит,  Жаяу 
Муса,  Естай, Майраныц есем  ендерщде жан теб1р>ентетш каншама 
керке мдш, суюспеншшк табылады десешзпп!
Тарихи педагогика проблемаларын тарихнамалык зерггеу еткен- 
деп тербие, оныц шпнде эстетикалык тербие теж{рибесше  зергтеу 
тарихи дамудыц барлык кезендерпнде журш жатканын делелдейд!.
В.Г.Белинский балаларга  ёткецда 
Ke6ipeK 
пайымдатуды,  бграк 
муныц бёрш  езвдш  жене  улттык  кубылыстар аркылы  мецгергуд
1 
усынады. Оныц сездерпнде терец ой 
niKipwep 
мен шыцдьщ жатыр. Бул 
бупнп куншц де кекейкесл 
Meceneci 
болып отыр. В.Г.Белинскийдщ 
niKipi бойынша ауызею халык ишга рмашылыгы эстетикалык терйи-

eni жузеге acupyFa тик, ейткеш, 
6ipinmifleH, эстетикалык тербие жас 
урпакты есемдок елемше ецпзед
1, екшишден, айналадагы eMipai тезх- 
рек 
T y c in y re  
кемектесед1. Эстетикалык тербиеш жузеге асыруды ол 
халык енерше, атап айтканда, халык музыкасына ере юле орын бердь
В.  Г. Белинский сегалдо, А. Н. Герцен де ауызею халык шыгармашылы- 
гын, едебиет пен аса мачызды «адамгершшнсгщ эстетикалык мектебЬ> 
деп караган.  Мекгеп окушылары мен жастарга  эстетикалык тербие 
беру ушш когамдык курестщ куатты факторы болып табылатын, ха- 
лыкка кызмет етудщ бар болмысы мен есемдйтш керсететш, деу
1рдан 
елеуметттк  жанжалдар мешн  шынайы  rycinqipeTiH  шыгармаларды 
пайдалануга тшс екенш ете дурыс ескергп.
А. И. Герценшн идеяларын Н. Г. Чернышевский дамытты. Оньщ 
сез
1 бойынша, халык 
eH ep i 
ем!рда тусщщред!, ол бейне 
6 i p  
«ем
1рдщ 
окульпы» сиякты.  Халык 
e H ep i, 
онын тгарш ш е,  пермёццок болуга 
тшс.  Баскалар  секшдо  ол  да  балаларды  тербиелеуге  халык 
eH ep i 
турлершщ 
6 ip i 
ретщце-хальщ музыкасы колданылуга т и к  деп есеп- 
теда. «Typni халыктардын ендерЬ> деген ез макаласьщца (1854 ж.) Н. 
Г.  Чернышевский сербтщ этикалык  ендер1  мен орыстьщ батырлар 
жырларын тыццай келш,  халык вндер
1 бойывда  шынайлык,  гегшш 
касиеттер
1 бар халыктарда гана дамитынын, ол ендер таза есемдйсгщ 
HepiH 
бойына гащретшш жазган едь
Онын устше «музыка бупнге дейш букаранын, халыктьщ б
1рден- 
6ip поэзиясы болып калып отыра, сондыктан ез халкын суйетш ep6ip 
адам ушш кызыкты да кымбат. Ал ез туганывды суймеу мумин емес 
халык поэзиясывда деу!рдщ ацыздары сактальш калган», [2.9] демек 
ем
1рдщ,  туган табигапъщ,  турмыстьщ реалиспк  шынайы  6einreci, 
халыктьщ аныз-енл мел epi, жыр-дастандары, eprerinepi, осыньщ 
6epi 
жас  шагынан  балаларды 
отансуйгшгпвже 
тербиелеуге  жене  сол 
суйкпенш ш гш  дамытуга тшс.
Осы оравда А. С. Макаренконьщ балалармен жумыс твжipибeciн 
айта кету орынды секщщ.  А. М.  Горький атындагы колонияда  жене 
Ф.Джержинскийатывдагы коммунада А  С. Макаренко тербие процес- 
гвде хальщ eprerinepi мен ойындарына ерекше мацыз берген болатын. 
Осыньщ нетижесщце ергеп тербиеленупплердщ курметше белшеда, 
муны  ертегшер уюрмеешщ тежгрибес!  айгактайды.  Колонистердщ 
eprerire кулай бершуше ертеллердо катты курметгейтш ез жетекнп- 
лершщ ыкпалы тиген едо «Медени дагдыдарды калыптастыру» атты 
макаласында  А.  С.  Макаренко бул жешвде «жаксы айтылган ергеп 
медени тербиенщ басы, егер ep
6ip отбасынын ютап серее гнде epreri- 
лер жинагы турса, кавдай жаксы болар едо», [3.9]- деген тужырым айта-
28 _______________________________________

29
ды. Балалардыц ертепмен булай eyecreHyi олардыц тербиесше айгар- 
лыктай 
cenririH 
типзгеш,  демек  жаксы  мен  жаманды  айыра  бшуге 
уйренш, киял зердесш дамытып, олардыц бойында алеуметгш эдетггшхк, 
адамгершшж, музыкалык эстетикалык угьиедарды калыптстырады.
Казак халкыныц вткен вм
1ршде жазбаша тарихи нускалар аз кез- 
десед
1, сондыктан тарихи ен ejleyfli белгшер1 туралы зердеде сакталып 
калган халыктын ауызега шыгармашылыгы ерекше мацызга ие болады.
Халыкдъщ ауызега шыгармашылыгы нан нералмаган, енбектерь 
нде тербиенщ халыктык 
iari 
идеялары 
Kepimc 
таппаган казак агарту- 
шылары, галымдары, акын-жыраулары жок деуге болады. Олардьщ 
шпнде аты елемге жайьшган Эл-Фарабвдыц шоктыгы ерекше бшк 
турады. Ол езшщ гылыми-педагогикалык шыгармаларында имавды- 
лык-адамгершшк тербиеш карастыра кел
1п, халык музыкасы аркы- 
лы эстетикалык тербие беруге ерекше маныз бердь Оньщ сез1мен ай- 
тканда, халыктык музыка тербие кызметлн, тындаушылардьщ эмоци­
ялык кабылдауын кушейтудщ таптырмас  куралы болып табылады, 
кажыганда жене тарыкканда олардыц кецшш кетередЬ Халык музы­
касы «...жаксы квнщ куйте, адамгершипк тврбиеге жердемдеседо, тепе- 
тендйсй жогалткандардац  мшез — кулкьш  сабасына 
Tycipefli 
жене 
epi 
кемелше кептгоеда  Бул  музыка -  тен сулулыгы ушш пайдалы, 
ейгкеш тен ауырган кезде жан да сенед1. Сондыктан тен сауыкса жан 
да сауыгады, осындай ыкпал жасайтын дыбыс гардыц аркасында онын 
куш-кайраты  калыпка  келгп,  оньщ  субсганциясына  бешмделедт. 
[ 4 .
10] Эстетикалык тербиенщ калыптасуы мен дамуы халыктык сан 
гасырлык тарихымен,  TbiHbic-ripinmiriMeH,  жумыс-салтымен  жене 
медениепмен тыгыз байланысты е к ет мел1м. Баска халыктар сияк- 
ты, казак халкыньщда езшдак елеумептк-экономикалык тарихы жене 
турмыс-салты казакгардыц матерналдык-рухаии медениетше, турмы- 
сы мен дани кезкарасына ез есерш типзш, езше тен 
TipniiniK 
салтын 
калыптастырып, тербиенщ халыктык дестурлерш 
eMipre 
екелдт
Тарихи, зпгнографиялык кездерда ауызею халык шыгармашылыгъш 
зерттеу, осы проблема женщдеп психсшогиялык жене педагогикалык 
зерггеулермен танысу, кабылдаудын жож тербиенщ халыктык десгурле- 
рпне талдау жасау, казак халкы тербие процесщде балаларга i3ri кезка- 
рас, балалар мен кыздар тербиесше саралап карау, жас ерекшелгктерш 
ескерш отыру, ойын-сауык, енбек балаларга эстетикалык тербие беру, 
улгтык медениетке, ала тише, тугаи жерге аялап карау, балаларды енбек- 
ке, ен-куйге, крл внерге ерге баулу сеюлда меселелерге капы кецш балш 
отырган деген коргынды жасаута мумкщщк береда.
Сонымен, осы жогарыда айтылгандардын 
6epi казактын халык­
тык  педагоги касындагы  жетганшектер  мен  жастарга  эстетикалык

30
тэрбие  берудщ  тамыры  теревде  жатыр,  онын  езш е  тен 
6ipryrac 
жуйем, эд
1с-твсщцер1 мен амал-жолдары калыгггаскан дегсн тужы- 
рым жасауга непз бередх!
Казак агартушылары -  Шокан Уелихановтыц, Ыбырай Алганса- 
риншц,  Абай  Кунанбаевтын  эстетикалык  тербие  саласывда  арнайы 
енбекгер жазып калдырмаганы белгш . Алайда, олар ездершщ саяси- 
когамдык, гылыми жене едеби енбектершде казак халкыньщ эстетика­
лык медениепшц, енершщ дамуы барысына аса кещл белед
1. Халык 
шыгармашыл ькын жинап зергтеу аркьиш  казактардьщ эстетикалык 
талгам денгейш, болмыска деген эстетикалык кезкарасын керсете бщщ, 
эстетикалык тербиеге байланысты кепгеген кунды пш рлер айпы .
Казак агараушыларыныц эстетикалык кезкарастары мен орнык- 
ты niidpnepi халыктьщ дуниетанымдык кезкарастарымен тыгыз бай- 
ланыстылыгы сол ездер
1 eMip сурген деу1рдеп тарихи жагдайлардан 
туындап отыр. Ол- зацды кубылыс. Бул жердей басты меселе 
a F a p ry - 
шьшардьщ эстетикалык тербиеш жан-жакты, жуйеш талдап зерггеуь 
нде емес, керкянше, мумюндцтнше сол проблемалар жайлы сез K03F- 
ап, ез кезкарастары мен пш рлерш  айтып тужырымдауында жатыр.
Казактын улы гулама галымы Шокан Уелиханов езнпн аз гумы- 
рында кепгеген 
6aFa 
жетпес кунды енбекгер калдырды.
Оньщ  а гартушы  ретшде  айгкан  ой-mKipnepi,  кейб1р ескергае- 
лер1 мен болжамдары казак халык шырырмашылыгына байланысты. 
Мысалы,  халыктьщ  поэзиялык  енершщ  адамгернллш  тербиесше 
ыкпалы туралы nkipiH елец, макал-метедцер, эпостар жинагынан кез- 
десйрш енердщ эстетикалык тербие курьшыстар суретгемелершен 
керем1з. Сондай-ак табигаттьщ да адамгершшк-эстетикалык тербие- 
ciHe  деген  пайдасы  онын  кундел1ктер1нде,  сапарнама  тургысынан 
жазган ецбектершде тужырымды бершген.
Шокан езшщ зергтеу енбекгерщце жинаган ауызею шыгармашы- 
лыгы аркылы халыктьщ арман-тшегш, турмыс-каракетш, кез-карасын 
баявдады, умытылып бара жаткан медени дестурлерге (поэтикалык, 
музыкалык,  сендж-колданбалы енер т.б.) кещл аударып,  оны халык 
эстетикалык  тербиенщ  куралы,  едгс  тесип  ретщце  пайдаланганын 
керсетп.  Олардын кай дворце  болмасын кундьшыгы  жойылмайты- 
нын, еркашан халык ушш, жепаншектер тербиесшщ игш  ушш кыз- 
мет ететшш езшщ кезкарасы, ой-niidpi катынасы аркылы делеядеда.
Оз1нщ барлык педагогикалык теориясында жас жетюншектердщ 
эстетикалык тербиесш калыптастырып, жетивдруде казак халкыньщ 
гасырлар бойы тербие саласында жиган бай теж!рибесш непзге алу 
кажет деген шюрда устагандардьщ 
6ipi Ыбырай Алтынсарин.

31
Ы. Алтынсарин де эстетикалык; тербие проблемаларын козгайгын 
арнайы енбектер жазып калдырмаканы белгш. 
BipaK, 
Ы.Аятыисаринныц 
эстетикалык кезкарасгары оныц педагогикалык кызметшен керйпс тап- 
ты. К^зак хрестоматиясына» енпзшген ауыз едебиетшен жинаган мате- 
риаддардыц мазмуны тек каш танымдык, адамгершивк, енегетк жене 
акылойлык с ипатка тана емес, ол соцдай-ак жогары эстетикалык талгам- 
ныц жан-жактан калыптасып дамуына, едемшисп тусше бшуге, нагыз 
сулулыкты сыргкы жыгпырактардан ажырата бшуге тербиелейтш ыкпа- 
лымен де кувды. Мысалы, этикалык туыцдылардан «Крбыланды» жы- 
рыныц узщдал «Кобыланды батыр мен Тайбурыл» деген атпен енпзш­
ген. Мунда Крбьшавдьшы
11Тайбурьс1мен алые 
canapFa 
аттануы ете эсерш 
суреттелген  «Жаксы атты  жанындай  квретш  «ер  канаты  ат» — деп 
тус1нетш казак баласы ушш будан керкем жыр табу киын. Осыцда елш, 
жерш жаудан крргайтын батыр, азамат улдыц ер тулгасы жене оныц 
жанына серж аты казак угымыцдагы бар жаксылык пен сулулыкты ез 
бойларынан мол таныта алады» [5.13 J Бул Ыбырацдыц баланыц есемдь 
кке, сулулыкка деген талгамын арттыратын, тутан елге, Отанга, же рте 
суйкпеншипк сез
1мш калыптастыратьп! 
ecep n i 
шыгарманы жас ерешел- 
iicrepiHe 
байланысты 
ipiicren 
ала бшгенш делелдецщ.
Ы.Алтынсарин педагогикалык жене едеби шыгармашылыкжас 
жеткшшектерге музыкалык жене  эстетикалык тербие беру пробле- 
масын шешуте ез1ндш мол улес  косты. Ол 
6ipiH H ii 
рет ен текстерш 
жариялатты музыкалык сауат жок кезде ен сабагын мектеп жоспары- 
на мвдетп пен ретше енпздо. Музыкалык аспаптар, 
e c ip e c e  
домбы- 
ра,  сабак  беру  процесше  кевднен  пайдаланылды.  Алтынсариннын 
устаздык теж1рибес1нде 
K o p im c 
тапкан жас жеткшппктерге музыка­
лык эстетикалык тербие беру идеясы балалар мен жасесшр
1мдердщ 
рухани есуше кеп сепппн типздх.
¥лы Абай эстетикалык тербие саласында арнайы ецбек калдыр- 
маганымен, езшщ елецдерл мен кара сездерше халыктыц макал-мепгел- 
дерш, накьш 
c e a fle p i 
мен салт-дестуриерш орынды пайдалану аркы­
лы балалар мен жеткшшектердщ бол мае ка деген эстетикалык козка- 
расыныц талгамыныц, сез
1мш.<ц калыптасуына ыкпал 
e r r i.
Балалар мен жастардыцесемджке, сулулыкка деген кезкарасын 
Калыпгастыруда Абай елевдер1тн рол! ерекше. «Куатты ойдан бас 
курып, еркеленш шыгар сез» дсп улы акынныц 63i айткандай, оныц 
елецдер1 тутан жердщ сулу табигаты,  казак ауылынын Kepimcrepi, 
адамдарцыц кецш-куй сан алуан сез
1мдер1мен уласып музыка унщцей 
еетшедь  Мундай  суреттемелер  «Жаз»,  «Куз»,  «Жазгытурым», 
«Желиз тунде жарык ай» т.б. елецдершде ерекше ecepni керсетшген.

32
блендеп табигаттыц всем 
Kepimci, 
кун шагылысы, адамдардыц, 
жан-жануарлардын 
ic-epeKerrepi 6api 
де балалардын киялына канат 
6m pin, 
кунделпёп тыныс 
TipmLiifcreri  KepiHicTepre 
кецш токтатып, 
оны эстетикалык турпдда кабылдай бшуге уйретеда;
Абай табикаттын кай кершюшен болмасын эдемаявкп, сулулык- 
ты  кере  бшуге  шакырады.  Табигаттагы  жан-жануарлардын  ем
1р- 
TipiuuririHe 
зер салуга, кустардыц всем дауыстарын тыццай бшуге, 
6ip- 
6ipmeH 
айыра бшуге, кец байгак олкенщ, орман-тогайларымен миуалы 
бактардыц,  тау  койнауларынын  кврннстерш кызыкгай  бшуге  уйре- 
теда. Бул елеццердщ балалар ушш танымдык кундылыгы осында. 
Мысалга «Желшз туцце жарык ай» деген ёлещн алайык:
Желстз туцце жарык-ай 
К^алыц агаш жапырагы
Сеулес1 суда дорщцёц. 
Сыбырласьш ездьез1,
Ауыддыц жаны-терен сай, 
Кершбей жердщ топырапл
Тасыган езен гуршдеп. 
Кулпырган жасыл жержузт
Муццапл табигат 
Kepimci 
суреттемесшщ нактылыпл, меселен, 
Абайдыц тун мезгшщцеп кел бетше тускен ай свулесшщ 
flipumen 
KepiHyiH,  araui 
жапыраганьщ езд1-ез1мен сыбырласуын сипаттауы, 
жастарга ерекше 
6ip 
веер 
6epin, 
лирикалык сезгмге белецщ, туган жер 
табигатына деген мацтаныш сез
1мш тудырады.
Абай эстетикалык тербиенщ куралы ретщде халык музыкасыныц 
манызына да токталады. К^азактардьщ жарык дуниеге келгеннен eMipimn 
с о нына дейшп внге, еленге, музыкага деген кезкарасын, ссшардыц ыкпа - 
лы мен калыптасатын эстетикалык сез
1мш был ай деп керсетеда 
Б1реудщ 
idcici 
©лее, каралы-ол,
К^аза керген журеп жаралы-ол,
Кезшщ жасын тыймай жылап журш,
Зарланып неге внге салады ол?
Куйеу келпр, кыз узат, тойыццы кыл,
Кыз таныстыр—кызыкка журт ыржацшыл. 
К^ынаменде, жар-жар мен беташар бар,
0ленс13 солар кызык болар ма гул?
Бала туса, кузетер шшдехана,
Олар да елец айгар шулап жаца.
Бурынгы жаксыларын ернек кылган,
Биде такпак, макал бар, байкап кара.
Тугацда дуние 
eciriH 
ашады елец, 
влецмен жер койынына 
rripep 
денен 
6 м1рдеп кызыганньщ 
6epi 
влецмен,
Ойласацшы бос какпай елец-селен.

33
Осы жогарыда айтылгандардьщ 
6epi гулама акартушы идеясы- 
ньщ, ой-гпюрп менакыл^и£тцпн
0М1ршендагш, жанаи гыддыгьш керсе- 
тед1. Олар 
ecipece 
бугшп танда, когамныц жацаруы, демократияла- 
нуы процесшде, ел
1м1здщ егемендш алып, тарих кайта куралып жат- 
кан кезде жетюншек урпактьщ адамгершшш касиеттерш, эстетика­
лык талгамын калыптастыруда манызды рел аткара тусуге тик.
Адам 
eMipimH 
рухани саласыньщ 
6ipi 
-  эстетикалык тербиенщ 
аткдратын кызмеп айырыкша. Эстетика дегетм1з ту та тепнде дуние 
танудын 
6ipTypi. 
Эстетика -eMipai сезш аркылы танып, бшудон непзп 
жолы. «Эстетика» грекпн «эстетис» деген 
ce3i 
екенднт 
6i3re 
мелгм. 
Ол сез1м, туйсш деген магынаны бшдоредь Адам баласында эстетика- 
лык сез
1м болады, бул сез!м оньщ моральдык жене адамгершшш бей- 
несше  асыл  касиет берш ту рады.  Ал  адамнын 
eMipre 
эстетикалык 
кезкарасы онын 
eMipi 
мен  кызметшщ  барлык саласынан, 
(ecipece 
енерге кезкарасынан) кершеде. Эстетикалык талгамы бшк, сез
1мтал 
адам ецбектеп едемшкп, табигаттагы сулулыкты, енердеп есемднсп 
танып, оны суйит, кастерлей бшетш болады.
Сондыктан  да  музыка  мамандыгыныц  студенттерш  болашак 
маман ретшде  дайындаганда  казакгын дестурп
1  керкем  медениетт 
аркылы эстетикалык тербие берудщ орны ерекше.
Эстетикалык ce
3iM дегешшз адамньщ енбек устшде тарихи калып- 
ттасып дамыган рухани кымбат касиеть  Бас каша айтканда, адамнын 
эстетикалык сез!м-сезше, кабшетл онын енбепнщ жeмici екенш жене 
соя кабшет касиетгершщ дамуы когам 
eMipiMen, 
тарихи жагдайлармен 
байланыстылыгын делелдейда. Сейпп, 
6i3 адамнын леззат 
алуга
 бейгм 
эстетикалык деп аталган 
ce3iMflepiH 
адам табигаты дамуыньщ объек- 
THBri жагдайларына сай да мыл, ерктейгшш керем1з. Адамнын дамып, 
жетшген эстетикалык сезЫшщ айкын Kepimci едебиет пен енер сала­
сынан байкалады. Олай болса, жана когам орнату деучрщдеп адамньщ 
материалдык -  рухани дамуыньщ бшк дережей,  онын эстетикалык 
сез
1мшщ де жан-жакгы кемслденуш талап етед1. Сондыктан, эстетика­
лык тербиешн белсенд! р о т  у не 
mi
 
кущейё 
6epyi 
кажет.
Эсемд
1кке кызыкпайтын, огзн суйсшоейпн 

жүктеу/скачать 10,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: