бағдаршам !» іс-шарасы өтті (Алматы ақшамы, 06.05.2011).
Қостанайда бағдаршамның қызыл түсін елемей, қызметтік көлігімен екі жаяу жүргіншіні қағып кете жаздаған тәртіп сақшысы жұмыстан қуылды деп хабарлайды КТК
арнасы (Айқын, 29.12.2015).
Мұнда
бағдаршам жаңа қолданысы «бағдар» және «шам» деген әр қазаққа
бұрыннан таныс сөздер арқылы құрастырылған. Сол себепті бұл екі сөздің
қосындысы «бағыт-бағдар көрсетіп тұратын шам» деген мағынаны білдіреді.
Яғни бұрыннан таныс екі денотат пен олардың айқын номинативтік белгілері
арқасында тілімізге әбден орныққан сәтті жаңа атау жасап шығарылды.
Түрік тілінде де семантикасы айқын жаңа атаулар өте көп:
dışalım (импорт),
dışsatım (экспорт),
bilgisayar (компьютер),
yürüyen merdiven (эскалатор),
milletvekili (депутат) т.б.
Енді осылардың ішінен
bilgisayar (компьютер) терминін талдап,
қарастырайық. Басында бұл сөз түрік тіліне де «есептеуші», «ақпаратты
өңдеуші» деген мағынаны білдіретін «komputer» түріндегі шеттілдік тұлғада
енген болатын.
1970 жылдары инженер, лингвист, профессор Айдын Көксал түрікше
«bilgi
» (ақпарат) және «saymak
» (санау) деген екі сөзден жаңа атау ойлап тапты.
Бұл екі сөздің номинативтік белгісі, уәжі көпшілікке таныс болғандықтан, бұл
жаңа сөз түрік тіліне әбден орныққан кемде-кем сәтті жаңа қолданыстардың бірі
болып, қазіргі заманғы түрік тілі лексикасына берік орнықты
[244].
Мысалы:
Öğrencilik yaşamın değişmez parçası olan kitap, kalem ve defter, yerini bilgisayara bırakırken tarih de, ses ve görüntü unsurları kullanılarak, öğrenilmeye çalışacak (Zaman, 07.10.1995).
