Қазақстан республикасы 45minut kz – 45minut org Ұстаздарға арналған басылым редакциясы

-Математика сабағына дайын болу үшін не айтушы едік?
«Есептеуді білмейтін адам,түк сезбейтін надан».
«Келгенше қонақ ұялады,келгеннен соң үй иесі ұялады» демекші,ұятқа қалмауға тырысайық.
Бүгінгі сабақты үш топқа бөліп,жарыс түрінде өткіземіз.
I-топ «Алғырлар».Ұраны: Білімдегі дүние жарық,білімсіздің күні кәріп.
II-топ «Тапқырлар». Ұраны: Ақыл азбайды.,білім тозбайды.
III-топ «Білгірлер» Ұраны: Білім-таусылмайтын кен.
Берілген тапсырмаларды қай топ бұрын орындаса,сол топтың қоржынына ұпай салынады.
Үй тапсырмалары:№9
16:2=8                          15:3=3                  12:4=3                   63:9=7
8·2=16                           5·3=15                  3·4=12                  7·9=63
4.1.  3 тырнаның әрқайсысы 6 қөлбақадан аулады.Тырналар барлығы неше көлбақа аулады.
3·6=18 (к)  Жауабы: тырналар барлығы 18 көлбақа аулады.
2.Бір қуыс жасау үшін тоқылдақ 3 күн жұмсайды.Тоқылдақ 2 қуыс жасау үшін неше күн жұмсайды?   3·2=6 (к)   Жауабы: 
6 күн жұмсайды.
3.Алатышқан 4 үйменің әрқайсысына 10 бидайдан салды.Оған тағы да 32 бидай салу керек.Алатышқан барлығы неше 
бидай дайындады.  
4·10=40   40+32=72 (б)  Жауабы: барлығы 72 бидай дайындады.
Сергіту сәті:
Үшеуі аз деп балапан
Қосты тағы үшеуін
Табыңдаршы ойланып,
Қанша болды балапан (6)
Ал,балалар,балалар
Қағаз бенен қалам ал
Төрт ешкінің  мүйізі 
Қанша болды санап ал (8)
Табақта он бес алма
Қолымда бес алма
Барлығын қосқанда
Болады неше алма? 15+5=20
5.Теңдеуді тап және оны шеш:
132+69=201                           320+х                   х·3=21
х+28=70                                 х-50                     900-240
х+28=70                                х·3=21
х=70-28                                  х=21:3
   х=42                                      х=7
42+28=70                             7·3=21
70=70                                     21=21           
6.Салыстыр «Кім жүйрік» ойыны
7м 9дм<900 см                     1 апта>1 тәул
2м8 см=20 дм 8 см               2 кг>30г
7.Геометриялық мазмұнды тапсырма.
Тік төртбұрыштың ені оның ұзындығының үштен бір бөлігіндей.
Тік төртбұрыштың ұзындығы 6см болса,оның периметрін тап.
2см                                 Р=2см+6см+2см+6см=16см
              6см
8.Үйреншікті емес жаттығулар.
  
                                                                     Суретте фигуралардың қайсысы көп:Үшбұрыштар                                                      
                                                               ма,әлде  шаршылар ма?       
                                                 Үшбұрыштар -?
                                                                   Шаршылар-?                                                  
Қорытындылау.
Есепте:
     :3       :5      ·9     :3              :4         :3     ·2        :6               :3        :2     ·3        ·3  
15:3 =5                      12:3=4                     36:4=9
5:5=1                           4:2=2                       9:3=3
1·9=9                           2·3=6                       3·2=6
9:3=3                           6·3=18                     6:6=1
Үйге тапсырма: №8
Көбейтуді қосу арқылы тексеру.
Бағалау.Бекіту.
* * * * *
91

 ЮКО,Мактаральский район,
                                                                с.Абая, ГКУ "ОСШ №25  им.Г.Титова" 
                                                                учительница русского языка и  литературы 
                                                                 Ешимова Ш.А  
Тема урока: Обобщение. сложносочиненных  предложении
ЦЕЛИ УРОКА:
обобщение теоретических сведений о сложносочинённых предложениях.
отработка умений расставлять знаки препинания в сложносочинённых предложениях разного вида (с общим 
второстепенным членом, с односоставными предложениями в составе ССП), различать ССП и простые предложения с 
однородными членами.
развивать умения аргументировать, доказывать; развивать навыки постановки знаков препинания в ССП в тексте.
Оборудование: “Русский язык. 9 класс”, карточки, раздаточный материал, интерактивная доска, методическое пособие 
Т.Н.Мамона “Поурочные разработки по русскому языку в 9 классе”, на доске незаполненная таблица “Основные группы 
ССП по союзам и значению”
Тип урока:систематизация и обобщение знаний. Урок-практикум
Педагогические технологии:компьютерные,  технологии развивающего обучения (проблемное обучение), личностно-
ориентированные, предметно-ориентированные.
Ход урока
1. Постановка учебной задачи. Актуализация знаний.
Сегодня у нас с вами урок обобщения знаний по теме “Сложносочинённые предложения”.
Что же конкретно мы будем делать? Сформулируйте задачи, которые мы будем выполнять на уроке(Повторим сведения о 
сложносочинённом предложении, сочинительные союзы, будем учиться отличать сложносочинённые предложения от 
других предложений, правильно ставить знаки препинания)
2. Проверка домашнего задания
(Фронтальный опрос по теории, примеры зачитывать из домашнего упражнения №66)
3. Создание учебной ситуации.
Работа по алгоритму “ Знаки препинания в ССП”
Прочитай предложение.
Найди грамматические основы
Определи вид предложения (простое или сложное)
Найди союзы
Посмотри, есть ли общий второстепенный член предложения.
Обрати внимание на знаки препинания
А. Индивидуальная работа
1. На магнитной доске ученик выполняет задание: Синтаксический разбор предложения. Предложение записано на 
доске(Воздух дыш...т весен...им ароматом и вся пр..рода оживляе...ся) (Воздух дышит весенним ароматом, и вся природа 
оживляется)
2. На интерактивной доске ученик выполняет индивидуальное задание:Заполни пробелы в таблице
Основные группы ССП по союзам и значению
Группы союзов
по значению
Значения
Союзы (примеры)
    
Явления происходят одновременно
 или следуют одно за другим
А, но, да
(=  однако, 
зато, же)
Чередование явлений
3 карточка. Запиши предложения, расставь знаки препинания, подчеркни главные члены предложения, назови (устно) 
союзы, их значения
1. Месяц под косой бл...стит а во лбу звезда г...рит.
2. Песня над домом смолкла зато над прудом с...ловей заводил свою.
3. Всё у нас хорошо да воды только нет.
4. Ночью тревожно зашумел сад и заскрипела под окном старая черёмуха.
4) Для всехСхематический диктант (не записывая предложения, начертите их схемы)
1) Подул ветерок, и сразу стало свежо.
2) Холодно, и за весь май черёмуха не успела отцвести.
3) Солнце зашло за горы, но было ещё светло.
4)Ребята были одеты в сюртуки синие жилеты длинные панталоны и полусапожки.
5) Вдалеке над городом прогремел гром и блеснула яркая молния.
6) Пришла осень, и леса оделись в золотой наряд.
7) Не то светало, не то темнело.
4. Озвучание результатов своей деятельности. Обсуждение полученного.
92

Проверка выполненного на доске синтаксического разбора предложения, заполненной таблицы “Основные группы ССП 
по союзам и значению.
Итак, какие предложения называются ССП? Чем они отличаются от простых предложений с сочинительными союзами?
5. Самостоятельная работа.
1) Упр. 68(по учебнику)
Прочитайте стихотворение А.Веселовой “Впечатление от Айвазовского”. Рассмотрите репродукцию картины 
И.Айвазовского “Море. Лунная ночь”. Какое впечатление произвела на вас эта картина? Совпадает ли оно с впечатлением 
поэта?
2) Работа по группам: 1 группа выполняет орфографический разбор текста; 2 группа расставляет знаки препинания; 3 
группа составляет схемы всех ССП.
3) Проверка выполненной работы.
6. Работа с текстом. Текст на экране, на столах
А) Выразительное чтение текста учителем
(1)Остров закрывал утрен...ий густой туман.(2) Поднявшееся солнце ударило по нему з...лотыми лучами и туман быстро 
ра...сеялся рас...таял.(3) Строители распол...жились на пр...брежной полосе земли со всеми завезён...ыми сюда материалами.
(4) По льду нескончаемо громыхали машины с людьми и ползали мощные тракторы. (5) Моторы угр...жающе ревели и 
машины в напряжении тр...слись. (6) Прошло мгновение и первые деревья подломленные под корень накренились и упали. 
(7) Широкая прос...ка в лесу заполнилась людьми и лес...рубы и плотники начали расчищать её под строительную площадку.
(8) Всюду почу...ствовалось присутствие человека.
Б. Самостоятельная работа
Задания:
1) Расставьте знаки препинания и вставьте пропущенные буквы.
2) Укажите сложносочинённое предложение с общим второстепенным членом.
3) Найдите в тексте ССП, укажите их номера.
7. Проверка самостоятельной работы
2-4
3-2,4,5,6,7.
8. Задание на дом (творческое)
Упр.4. Напишите сочинение-миниатюру из 3-4 предложений на тему “Какое впечатление произвела на меня картина И. 
Айвазовского “Море. Лунная ночь”, используя сложносочинённые предложения,повторение ССП.
9. Итоги урока
Наш урок подходит к концу. Давайте вместе выясним, смогли мы выполнить поставленные в начале урока цели:
Мы повторили сведения о ССП, сочинительные союзы, учились правильно ставить запятые в ССП.
* * * * *
Садвакасова  Айгерим  Байтұрсыновна
математика  пәнінің мұғалімі
№21 Ю.Гагарин  ЖОМ КММ
ОҚО,Мақтарал ауданы,Абай а/ә
Есептерді тиімді тәсілмен шапшаң есептеу
Мақсаты:
Оқушыларға есептің тиімді тәсілдер шығаруды түсіндіру. 
Оқушылардың пәнге қызығушылығын оятып, ойлау қабілетін дамыту.
Міндеттері:
Өз бетінше білімдерін нығайтуға жетелеу. 
Теңдеуден амалға көшу.
( х – 16 ) · 9 = 126                                 ( х – 16 ) • 9 = 126 
 х = 126 : 9 + 16 = 14 + 16 = 30            х – 16 =  126 : 9
                                                               х – 16 = 14
                                                               х =  14 + 16
                                                               х = 30
              Теңдеуді шешу. 
х ( х + 4 ) = 77                                       х ( х + 4 ) = 77 
х
2
 + 4 х – 77 = 0                                    77 – нің 
Д = 16 + 4· 77 = 16 + 308 = 324
                                                               х = 7
Х
1
=- 4 + 18  = 14  = 7 
             2           2 
Х
2
 =- 4 - 18  = -22  = 11
               2              2
Тиімді тәсілмен есептеу. 
11 + 15 + 19 + ... + 47 = 11 + 15 + 19 + 23 + 27 + 31 + 35 + 39 + 43 + 47 = ( 11 + 19 ) + ( 23 + 27 ) + ( 31 + 39) + ( 43 + 47 ) + 
( 15 + 35) = 30 + 50 + 70 + 90 + 50 = 290
9 – сыныптағы арифметикалық прогрессия бойынша
11 + 15 + 19 + .... 47 = ( 47 + 11 ) ( 47 – 11 + 4 ) = 
                                  2• 4
          29 •10
          58 • 40 =  290
93

            2 • 4
           1   1
Сандардың ең үлкен ортақ бөлгішін табу. 
102, 238, 595 Е ҮОБ = ? 
102  2    238  2 595  5            Евклид Алгоритм бойынша
  51  3    119  7 119  7                                           595 102
  17 17    17  17 17  17                                          510 5
    1            1        1                                            102 85
ЕҮОБ ( 102, 238, 595) = 17                             85
                                                                     85 17 
                                                                     85 5
                                                                       0 
“ Математикалық футбол” ойыны
Ойынның шарты:
Сыныпты екі командаға бөлу. Әр командаға ат беру.
 Интерактивті тақтадан алдын – ала жасалған футбол алаңын шығару.
Әр командадан 1 окушыдан шығады оқушыларға таратпа материалдар беріледі.
Әр бір қағазда 2 есеп жазылады. Бір оқушы тақтаға есеп шығарған кезде 2 – ші ойыншыға қарай қаламмен сызып тұрады. 
Қақпаға бірінші жеткен команда гол теуіп, жеңіске жетеді.
      Оқушыларды сергіту сәті.
Математикалық жұмбақтар шешу.
Мысалы: 1.Бірдей санды бірнеше рет көбейтуден тұрады. 
                    Егер оны ықшамдасаң. Қандай атау болады. 
                                                                              ( Дәреже)
                2. Күшіне мінген бір мықты, 
                    Жығып салды сегізді
                                                  ( шексіздік)
                 3.   Егіз туған қос жүйрік жарыса шауып терлейді, 
                       Бірін – бірі көрмейді.
                       Дамылсыз қанша, шапса да,
                       Бір мәреге келмейді ( Паралель түзу)
  * * * * *
Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы 
№28 «Ақбай» жалпы орта мектебінің география пәнінің мұғалімі 
Абдугапирова  Халбибі 
Сабақтың  тақырыбы:   «Мұхит  суының  қозғалысы»
Мақсаты:  Оқушыларда  «толқындар»,  «цунами» , «толысу  мен  қайту  құбылыстары»  ұғымдарын  қалыптастыру.  
Оқушылардың  карта  және   кескін  картамен  жұмыс  істеу  біліктерін  ары  қарай  дамыту.
Оқу іс-әрекеті.  Толқынның  сызбасын  графикалық  түрде  синхронды  модельдеу,  оқулықпен  жұмыс (комментариялық  
оқу),  «толысу  мен  қайтуды  шаруашылықта  пайдалану»  сызбасын  құрастыру,  әңімелесу,  түсіндіру.
Құрал-жабдықтар:  Жарты  шарлар  картасы.  Глобус. Оқулық. Кескін  карталары.  «Толқындар»,  «Цунами», «Толысу  
мен  қайту»  тақырыбына  арналған  суреттер  мен  қосымша  материалдар.
Сабақ  барысы: Оқушылардың  өткен  материалды  игергендігін  тексеру  мақсатында  оларға  төмендегі  сұрақтар  
қойылады.

Мұхит  суының  орташа  тұздылығы  қандай ?

Мұхит  суының  тұздылығы  әр  түрлі  қабаттарында  (тереңдікте)  бірдей  болмау  себебі  не?

Неліктен  экваторлық,  тропиктік,  арктикалық  аймақтарда  мұхит  суының  тұздылығы  әр  түрлі  болып  келеді?     
Себебін  түсіндір.
- Мұхит  суы  әр  түрлі  күштердің  әсерінен  үнемі  қозғалыста  болады.  Ең  бірінші  әсер  ететін  жактор –жел.  Желдің 
әсерінен  толқындар  10-15 м  биіктыкке  көтеріледі.  
       Осы  жерде  оқушылар  толқынның  элементтерін  сызба  немесе  мұғалімнің  тақтаға  сызған  графикалық  суреті  
арқылы  айқындап  меңгеру  мақсатында   дәптерлеріне  сызып  отырады.                                               
       Толқынды  сыпыттайтын  элементтер:  толқынның  қыры  немесе  жалы,  биіктігі,  табаны  және  ұзындығы.                  
       Осыдан  кейін  оқушылардың  назары  оқулықтағы  «Толқындар   шкаласы»  суретіне  аударылады.  Оқушылар  
толқынның  күші  9 балдық  шкаламен  анықталатындығын  білгендері  жөн. 
    Ал  жер  сілкінуден   немесе  жанартаулардың  атқылауынан  туатын  толқындарды  «цунами»  деп  атайды деп  сабақты 
ары  қарай  жалғастырамын.  
     Цунами  қалай  пайда  болады  деген  сұраққа  жауап  беру үшін,  тақтаға  графикалық  сурет  салынады.
      Суретте  құрлық ,  цунами,  жер  сілкіну   ұғымдары  сызба  түрінде  бейнеленеді. 
    Мұхит  түбіндегі  жер  сілкіну  орталығынан жан-жаққа   толқындар- цунами  тарйды.
      Ашық  мұхитта  цунамидің  биіктігі  1-2  метрден  аспайды,  ал  жағалауға  жақындаған  езде  оның  биіктігі  бірден  
өсіп  кетеді. 
  Тайфун – Сұрапыл дауыл түрінде соғатын жел.
    Осы  жерде оқушылардың  танымдық  қызығушылықтарын  арттыру  мақсатында  алдын  ала берілген  тапсырма-  
94

цунами  жайлы  әр  түрлі  деректі  фактілер  айтылады.     Цунами  ұғымының  ерекше  белгілеріне  көңіл  аударылады: бұл  
сұрапыл  толқын  мұхит  асты  жер  сілкінуінен  пайда  болады;  ашық  теңізде  оның  биіктігі  1-2 м-ден  аспайды; жағалауға
жақындағанда  биіктігі  20-30 м-ге  жетеді:  цунами  болар  алдында  су  жағадан  бірнеше  жүздеген  метрге  шегінеді;  
цунами  толқыны  сағатына  800 км  жылдамдықпен  тарайды.
    Мұжхит  пен  теңіздерде  қайталап  тұратын  құбылыс- толысу  мен  қайту. Осы  ұғымды  барынша  жақсы  меңеру  
үшін  келесі  оқулық  мәтінін  және  «Толысу  мен  қайту»  сызбасын  пайдалану  қажет.  Мәтінді  оқып,  оны  берілген   
суретпен  салыстыра  отыып,  оқушылар өз  ойларын  сараптайды.  
   Толысу  мен  қайту  құбылысын  талдау  барысында  оларды  шаруашылықта  пайдалану  мәселесі  айтылады.
   Соның  нәтижесінде  оқушыларға  толысу  мен  қайтуды  пайдалану  сызбасын  құрастыру ұсынылады. Құрастылылған  
сызба  төмендегідей
Толысу мен қайту
Балық аулау
Балдырлар
дайындау
Жануарларға жем
дайындау
Қуат өңдіру
Кеме қатынасы
 Сабақтың  соңында  жаңа  материалды  бекіту  үшін  төмендегі  сұрақтарды  қою  арқылы  әңімелесу  жүргізіледі.
-
Толқындарды  пайда  болу  себептері  қандай ?  
-
Цунами толқындары қалай пайда болады?
-
Жер шарының қандай аймақтарында цунами жиі қайталайды және неліктен?
-
Судың толысуы мен қайтуы ненің әсерінен пайда болады?
-
Не себептен толысу толқынының биіктігі ашық мұхитта және ждағалауда әр түрлі болады?
        Үйге тапсырма. «Мұхит суының қозғалысы» тақырыбы.
* * * * *
Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Ақшұқыр ауылы,
Ақшұқыр мектеп-лицейі,  химия пәні мұғалімі:
Кадирова Алтынгул Акимбаевна
Өтетін күні: 
Сыныбы: 9 «б»
Пәні: Химия
Сабақтың тақырыбы: Темір және оның қосылыстары. 
Сабақтың мақсаты: 
Білімділігі: Кеңінен таралған металл темір элементінің атом құрылысы, алынуы және қосылыстарының ерекшеліктері 
мен қолданылуы, қасиеттері туралы түсіндіру.
Дамытушылығы: Оқушылардың пәнге қызығушылығын, дүниетанымын, қосымша топша элементтері жайлы білімдерін
одан әрі дамыту.
Тәрбиелілігі: Өздерінің қабілетіне сай ізденіспен еңбектеніп, жеке тұлға екенін сезіне білуге үйрету.
Сабақтың жоспары:
І.Ұйымдастыру кезеңі
Үй тапсырмасын сұрау.
ІІ. «Ер дәулеті – еңбек»
Жаңа сабақты түсіндіру.
ІІІ. «Ырыс алды – ынтымақ»-негізгі бөлім
Мылқау сурет,суреттер сөйлейді 
ІҮ. Бәрін білгім келеді”- тақырыпты ашу. 
Биологиялық диктант, ВЕНН диаграммасы
D.
«Бейнет түбі- зейнет»- қорытындылау, бағалау.
E.
Ү. Үйге тапсырма 
Сабақ түрі: Аралас сабақ.
Сабақ көрнекілігі: Периодтық кесте, слайд.
Пәнаралық байланыс: тарих, биология,  әдебиет, математика, медицина.
Сабақтың жүру барысы: 
І. Ұйымдастыру бөлімі: Оқушылармен амандасу, түгелдеу. Оқушылар назарын сабаққа аудару.
Үй тапсырмасын сұрау: 
«Ер дәулеті – еңбек»: «Ұяшықтар таңдау», «Миға шабуыл».
1. Берілген сандардың мағынасын ашу. 650, 2.7, 3, 2050, 8.8, 
2. Алюминий және қосылыстарының химиялық қасиетерін ата. 
3. Алюминий және қосылыстарының физикалық қасиетерін ата.
4 Алюминийдің алыну теңдеуін жаз.
Жауаптары:

650
0
С – металдарды арасындағы қайнау температурасы. 2.7 г/см
3
 – алюминийдің тығыздығы.
3 – периодтық жүйедегі орны, тұрақты валенттілігі және тотығу дәрежесі. 2050
0
С – АІ
2
О
3
 балқу температурасы, 8.8% – 
алюминийдің массасы пайызбен.

Алюминий күшті тотықсыздандырғыш, металл беті ауадағы оттекпен жанасқанда лезде тотығып оксидті 
қабықшамен қапталады. 
4АІ + 3О
2
 = 2АІ
2
О
3
  алюминий оксиді
2АІ + 3СІ
2 
= АІСІ
3
            
   алюминий хлориді
АІ + Р = АІР 
   алюминий фосфиді
             2АІ + Н
2
О = 2АІ(ОН)
3    
 + 3Н
2
   алюминий гидроксиді
2АІ + 6NaOH = 2Na
3
AІО
3
 + 3Н
2
 натрий алюминаты
95

AІ
2
О
3
- корунд. Ақ түсті қатты зат, суда ерімейді.
4АІ + 3О
2
 = 2АІ
2
О
3
  
Қышқылмен, негізбен әрекеттеседі.
АІ
2
О
3
 + 6НСІ  = 2АІСІ
3
 + 3Н
2
О
АІ
2
О
3 
+ 2NaOH = 2NaАІО
2
 + Н
2
О
АІ(ОН)
3
-іркілдек, ұйыған айран тәрізді ақ түсті зат.
Қыздырғанда айырылады: 2 АІ(ОН)
3 
= АІ
2
О
3 
+ 3Н
2
О
          АІ(ОН)
3 
+ 3НСІ 
 
= АІСІ
3
 + 3Н
2
О

Алюминий – ақ түсті, күміс тәрізді жеңіл металл, тығыздығы 2,7 г/мл, электр тоғы мен жылуды жылуды жақсы 
өткізеді, оңай созылады.

2АІ
2
О
3 
  эл.тоғы  
    4АІ + 3О
2
«Миға шабуыл»
D.
Магналий (Al+Mn+Mg) 
2. Дюралюмин (Al+Mg+Si+Cu)
3.Силумин  (Al+Si+Na)
Дұрыс жауаптары: 
D.
Кеме және зымыран жасауда
E.
Ұшақ жасауда
F.
Машина жасауда
«Ырыс алды – ынтымақ»-негізгі бөлім
ІІ. Жаңа тақырыпты ашу.
Мылқау сурет, суреттер сөйлейді:

Құрамы 7 металдан тұратын, 1399 жылы Түркістанда жасалған баға жетпес қол өнер туындысы.
Жауабы: Тайқазан. Темір, мырыш, қалайы, мыс, қорғасын, алтын, күміс.

Ертедегі ер азаматтар қолданған, пайдаланған бұйымдар.
Жауабы: құрал-сайман, сауыт, қалқан т.б.
ІІІ. Жаңа тақырыпты меңгерту.
37.
Темірдің периодтық жүйедегі орны, атом құрылысы.
38.
Табиғатта таралуы және маңызы.
39.
Физикалық қасиеттері.
40.
Химиялық қасиеттері.
41.
Алынуы.
42.
Темірдің биологиялық маңызы.
43.
Темірдің қолданылуы 
44.
Темірдің маңызды қосылыстары.
 Ал, балалар, жаңа ғана өздерің темір элементін халқымыз дәріптеп, одан тұрмысқа қажетті көптеген бұйымдар жасаған 
екен. Олай болса балалар, темірге байланысты қандай мақал – мәтел, тақпақтар білеміз?

Ескі мата бөз болмас, ескі темір біз болмас.

От көмірді жейді, тот темірді жейді.

Темірді қызғанда соқ.
Темір тарихи элемент: Темір- адам қоғамымен бірге туып, бірге жасасып, адам мүддесіне ұзақ уақыт қызмет етіп келе 
жатқан тарихи элемент. Ол-адамды алғашқы құрал мен қару жарақтан бастап, бүгінгі ғарыш кеңістігіне көтерген жасампаз 
металл. Темір кенінің қоры жағынан Қазақстан -әлемде сегізінші, оны өндіруде он бірінші орын алады. Ал ТМД елдері 
арасында Ресей мен Украинадан кейінгі үшінші орында тұр.
Ендеше балалар, осы элементтің құрылысын, қасиетін тану үшін жаңа тақырыпты баяндайық.
Жалпы сипаттамасы: Темір – ІҮ период, ҮІІІ топтың қосымша топшасының элементі. Таңбасы: Ғе, реттік саны 26-ға тең. 
Ғе)2е)8е)14е)2е. Қосымша топшадағы барлық элементтер сияқты темір де d – элементке жатады. Темірдің ІІ және ІІІ 
валентті. Қосылыстарда +2, +3 тотығу дәрежесін көрсетеді.  
Ғе
0
 – 2е        Ғе
+2
Ғе
0
 – 3е        Ғе 
+3

жүктеу/скачать 2,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: