Қазақстан республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi еуразия гуманитарлық институты

 

195 

бақылаудың  орташа  арифметикалық  бағасы).  Бұл  жағдайда  білім  алушылардың  оқудағы 

жетістіктері әрбір орындалған тапсырма үшін 100-баллдық шкала бойынша бағаланады. 

Пән  бойынша  қорытынды  баға  ағымдық  үлгерім  мен  қорытынды  бақылаудың 

(емтихан  бағасы)  бағаларының  қосындысынан  шығарылады.  Ағымдық  үлгерім  бағаның 

үлесі  білім  алушының  оқу  пәнінің  бағдарламасын  игеру  дәрежесінің  қорытынды 

бағасының  60%-нан  кем  болмайды.    Қорытынды  бақылау  бағасы  осы  оқу  пәні  бойынша 

білімін қорытынды бағалаудың 40%-нан кем болмайды [2]. 

Пәнді  оқу  нәтижелері  бойынша  қорытынды  бағаны  қою  процедурасы  нормативті 

құжаттар ережелеріне негізделеді. 

Филологиялық  пәндерге  тіл  мен  әдебиет  қатыстырылатыны  белгілі.  Олай  болатын 

болса,  әрине,  ең  алдымен,  бағалауда  бұл  пәндердің  ерекшелігі  неде  деген  заңды  сұрақ 

туындайды. Тіл мен әдебиеттің негізгі ерекшелігі ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келе жатқан 

баға  жетпес  ұлттық  құндылықтарымыздың  ең  бастыларының  бастауы  екендігінде. 

Сондықтан  филологиялық  мамандықты  таңдаған  білім  алушылардың  бойына  осы 

қағиданы  қалыптастырып,  өз  мамандығынан  гөрі,  ұлттық  патриотизмді,  яғни  ұлт 

алдындағы жауапкершілікті сезіндіре алуы керек. Қарастырып отырған мәселемізге орай, 

білім алушыларды филологиялық пәндер бойынша бағалау арқылы да жүзеге асады.   

Тілдік  пәндерді  алып  қарағанда,  әдебиет  пәндерімен  салыстырғанда  нақты.  Себебі 

тілдік  пәндер  математика  пәні  секілді  нақты  болып  келеді.  Ондағы  негізгі  ережелер, 

оларды практикалық жағынан талдай білуі және тілдің ерекшеліктерін түсініп, оны жалпы 

сөйлегенде,  жазғанда  дұрыс  пайдалана  алуы  негізге  алынады.  Әрине  тақырыптың 

зерттелуі,  кереғар  пікірлер  болса,  оларды  салыстырып,  қай  пікірді  қолдайтыны,  егер 

қолдамаса, не себепті қолдамайтынын жеткізіп, айтып, жазып бере алғанына қарай білім 

алушыны  объективті  бағалауға  болады.  Ал  әдебиет  пәндерін  алатын  болсақ,  білім 

алушының  теориялық  білімімен  қатар,  әдебиет  тарихына  байланысты  барлық  көркем 

шығармалармен  танысып,  оқып  шығуы  қажет.  Мәселенің  осы  жағынан  келгенде,  білім 

алушыға  өздік  жұмысқа  көп  уақыт  шығындайтынын  мойындаймыз.  Сонымен  қатар  өзі 

жинақтаған  теориялық  білімін  сол  әдеби  шығармаларды  талдау  дағдысы  қалыптасуы 

керек. 

Бұл жағынан алғанда, дәріс пен практикалық немесе семинар сабағымен қатар, білім 

алушының  өздік  жұмысын  дұрыс  ұйымдастыру  үлкен  рөл  атқарады.  Білім  алушының 

өздік  жұмысының  тиімділігі  оқу-әдістемелік  жағынан  қамтамасыз  етудің  сапасы,  оқу 

мотивациясы, өздігінен жұмыс істей алуының қалыптасқаны, дереккөздермен жұмыс істеу 

дағдысының болуына және т.б. көптеген факторларға байланысты екені түсінікті. 

Ғылыми-педагогикалық  әдебиетті  талдау  «Білім  алушылардың  өздік  жұмысы» 

ұғымының анықтамасын былайша түсіндіреді: 

1.Арнайы  белгіленген  уақытта  дидактикалық  мақсатты  орындауға  бағытталған 

оқытушы  тарапынан  ұйымдастырылған  білім  алушының  кезкелген  іс-әрекетінің  түрлері: 

білім  іздеуі,  оның  мағынасын  түсінуі,  шеберлігі  мен  дағдысын  дамыту  және 

қалыптастыру, білімін жинақтау және жүйелеу. 

2.Білім  алушының  өздігінен  жұмыс  істеу  деңгейін  анықтайтын  оқу  әрекетінің  түрі, 

ол  өздік  жұмысының  барлық  құрылымдық  компонентерінде  –  проблеманы  қоюдан, 

жұмыстың  қарапайым  түрінен  күрделіге,  яғни  ізденіс  сипатындағы  жұмыстарға  өте  отырып, 

бақылау, өзін-өзі бақылау және түзету аралығында жүзеге асады.   

3.Бұл  оқытушының  тапсырмасы және әдістемелік жетекшілігі бойынша, бірақ оның 

тікелей қатысуынсыз орындалатын білім алушының жоспарланған жұмысы. 

Сонымен өздік жұмыстың тиімділігін қамтамасыз етуге оны кім жоспарлайды және 

ұйымдастырады (оқытушы немесе білім алушының өзі), ол неге бағытталған (нені мақсат 

етеді),  ол  қайда  жүзеге  асады  (аудиторияда,  зертханада,  кітапханада,  үйде,  компьютер 

сыныбында,  Internet  желісінде  және  т.с.с.),  білім  алушының  өздігінен  жұмыс  істей  алу 

деңгейі  қандай  (алгоритм  бойынша  тапсырмаларды  орындай  алады,  өздігінен  ізденіс 

жүргізеді, шығармашылық тұрғыда жұмыс істейді) екендігі тұрғысынан бағаланады.  

 

196 

Білім  алушының  өздік  жұмысы  –  тест,  бақылау  жұмысы,  коллоквиум,  реферат, 

шығарма, сұхбат, сауалнама, рубрика, өзін-өзі бағалау (оның ішінде топ жұмысын бағалау 

да қарастрырылады), портфолио, портфолио, жазбаша жұмыс үлгілері (оның ішінде эссе)  

және  есеп  түрінде  бақыланатын,  оқу-әдістемелік  әдебиетпен  және  нұсқаулармен 

қамтамасыз  етілген,  белгілі  бір  тақырыптар  тізбесі  бойынша  өздігінен  оқып-үйренуге 

берілген жұмыс түрлері. 

Филологиялық  пәндер  бойынша  білім  алушының  өздік  жұмысы  үшін  көп  таралған 

типтік  тапсырмалар:  кітаппен  жұмыс  –  оқулық,  анықтамалық  әдебиет,  алғашқы 

дереккөздер және ақпараттың басқа көздері –  Internet желісіндегі мәліметтер жинағы мен 

білім,  электронды  оқулықтар,  мультимедия  ресурстары;  кез  келген  деректі 

лингвистикалық  жағынан  талдау  және  көркем  шығарманы  тілдік  және  әдеби  тұрғыдан 

талдай  білу  мақсатында  бақылау;  шеберліктері  мен  дағдыларын  шыңдау  мақсатында 

жаттығулар  орындау;  білімі  мен  шеберліктерін  шығармашылық  тұрғыда  қолдану, 

құрастыру  және  модельдеу,  ғылыми  зерттеу;  курс  және  диплом  жұмыстарын  орындау, 

конференцияға  баяндама  дайындау,  ғылыми  мақала  жазу,  магистрлік  және  докторлық 

диссертация жазу. 

Бағалау  жүйесі  әділ  де  түсінікті  болу  үшін  мынадай  шарттарға  жауап  беруі  керек: 

баға  қою  барысында  қолданылатын  шкала,  яғни  білім  алушы  бағалау  талаптарымен 

таныс болуы керек, бағаланатын тақырып бойынша нені білуі керек, не істей алуы керек 

екендігін  анық  білуі  қажет;  баға  қоюдың  кезеңділігі,  яғни  бақылау  түрлері  бойынша 

ағымдық  бақылаудың  бағалануы,  аралық  (межелік)  бақылаудың  бағалануы,  қорытынды 

бақылаудың  бағалануы;  білім  беру  үрдісінің  барлық  субъектілері  арасындағы  байланыс 

механизмі,  білім  алушының  өзі,  топтағы,  курстағы  білім  алушылардың  барлығы  және 

оқытушы  арасындағы  байланыс,  яғни  өзін-өзі  бағалау,  топтастар  тарапынан  бағалануы 

және оқытушы тарапынан бағалануы; студенттің өзінің қаншалықты жетік меңгергенін 

анықтау  механизмі,  өз  біліміне  деген  жауапкершілік  оқудың  негізгі  мәселесі  ретінде 

қарастырылатынын білуі қажет. 

Мақаламызды  қорытындылай  келе  айтарымыз,  білімді  тексеріп,  бағалауға  мынадай 

талаптар  қойылуы  керек:  бағалаудың  жүйелілігі,  тұрақтылығы,  міндеттілігі;  әрбір  білім 

алушының  өзінің  білімінің,  іскерлік  дағдысының  бағаланатынын  түсінуі;  білім,  білік, 

дағдылардың  түрлі  тәсілдер  арқылы  тексеріліп,  бағаланатынын;  байқалған  кемшілікті 

білім  алушының  өзінің  түзетуі;  оқытушының  білім  алушылардың  білімдерін  бақылап, 

бағалауға,  кемшіліктерді  жоюдың  әдістері  мен  тәсілдерін  білуге  үйретуі;  бағаның  әділ 

қойылуы; білім алушының өзін-өзі және басқаны бақылауы мен бағалауы; әр тақырыпты 

оқудың нәтижесіне оқытушының және студенттің баға беруі; бақылау-бағалау үдерісінің 

әрбір  білім  алушының  оқу  үлгерімінің  төмендемеуіне,  көңіл-күйінің  жақсы  болуына 

көмектесуі қажет. 

 

Әдебиеттер 

1. Әлімов А. Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері. – Алматы, 2013. 

– 448 б. 

2. Оқытудың кредиттік технологиясы бойынша оқу үдерісін ұйымдастыру ережелері. 

ҚР БҒМ Министрінің 2011 жылғы 20 сәуірдегі № 152 бұйрығымен бекітілген. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

197 

Д. Б. Байжуманова  

г. Астана 

 

ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫЕ 

ТЕХНОЛОГИИ В ОБРАЗОВАНИИ 

 

1.  Информационные  и  коммуникационные  технологии  стали  неотъемлемой  частью 

образования  в  настоящий  момент.  Представить  обучение  без  ИКТ,  уже  просто 

невозможно!  Ни  один  человек  умело  распорядиться  своими  возможностями  не  сможет, 

без  знаний,  позволяющими  ориентироваться  в  новом  информационном  пространстве. 

Время  движется  вперёд!  Информации  становится  всё  больше.  Хранить,  передавать  эту 

информацию  другому  поколению,  взаимодействовать  с  культурой  без  помощи 

компьютера  уже  нельзя.  Роль  ИКТ  очень  велика  и  значима  для  общества.  Каждое 

учреждение,  каждый  дом  обойтись  без  этого  не  могут.  Компьютер  –  верный  друг  и 

помощник в обучении. 

Внедрение  новых  информационных  технологий  в  учебный  процесс  имеет  два 

основных направления. 

Первое  направление  -  компьютер  включается  в  учебный  процесс  в  качестве 

«поддерживающего»  средства  в  рамках  традиционных  методов  обучения.  В  этом  случае 

компьютер  выступает  как  средство  интенсификации  учебного  процесса,  его 

индивидуализации  и  частичной  автоматизации  рутинной  работы  учителя,  связанной  с 

учетом, контролем и оценкой знаний учащихся. 

Второе  направление  –  это  системный  подход.  Он  представляет  собой 

технологизацию  учебного  процесса.  Оно  приведет  к  изменению  содержания  обучения, 

пересмотру методов и форм обучения 

2. Актуализация вопроса информатизации образования. 

Информационные  технологии и  компьютерные  коммуникации  (ИКТ)  представляют 

большую  важность  для  решения  задач,  стоящих  перед  современной  школой,  то  есть 

информатизация  выступает  как  фактор  модернизации  всей  системы  образования.  ИКТ 

обладают следующими дидактическими возможностями: 



 

представлять обучаемому информацию в различной форме: текст, графика, аудио, 

видео, анимация и т.д.; 



 

выдавать  большой  объем  информации  по  частям,  поэтому  изучаемый  материал 

усваивается легче, чем материал учебников и статей; 



 

активизировать процессы восприятия, мышления, воображения и памяти; 



 

мобилизовать внимание обучающегося; 



 

значительно  снижать  временные  затраты  учителя  на  контроль  нормативных 

знаний; 



 

быть точным и объективным в оценке знаний; 



 

печатать, воспроизводить и комментировать информацию; 



 

выходить в мировое информационное сообщество; 



 

использовать мировые информационные ресурсы в учебных целях. 

К дидактическим функциям ИКТ относятся: 

-  организация  различного  рода  совместных  исследовательских  работ  обучаемых 

(метод проектов, работу в малых группах и т.д.); 

-  организация  оперативных  консультаций  обучаемых  из  центров  дистанционного 

обучения; 

-  формирование  у  обучающихся  коммуникативных  навыков  и  культуры  общения 

(что  предполагает  умение  кратко  и  четко  формулировать  собственные  мысли,  терпимо 

относится к мнению собеседника, аргументировано доказывать свою точку зрения и уметь 

слушать и уважать мнение партнера); 

 

198 

-  формирование  умения  добывать  информацию  из  различных  источников  и 

обрабатывать ее с помощью компьютерных технологий. 

Успешность 

и 

эффективность 

применения 

ИКТ 

в 

преподавании 

общеобразовательных предметов можно гарантировать только в том случае, 

- когда учитель в достаточной мере мотивирован на использование ИКТ, 

- владеет программными средствами, как общего, так и учебного назначения, 

-  способен  определить  место  ИКТ  в  методической  системе  преподавания  учебного 

предмета; 

- ИКТ используются не как цель, а как педагогический инструмент, способствующий 

достижению цели урока, активизации познавательной деятельности учащихся 

Поэтому  в  настоящее  время  одной  из  наиболее  актуальных  задач  системы 

непрерывного  педагогического  образования  является  необходимость  формирования 

информационно-коммуникационной компетентности учителя, которая включает в себя: 

-  совокупность  знаний,  навыков  и  умений,  формируемых  в  процессе  обучения  и 

самообучения информатике и информационным технологиям, 

- 

способность  к  выполнению  педагогической  деятельности  с  помощью 

информационных технологий. 

и складывается из трех компонентов: 

• знать, 

• уметь пользоваться, 

• уметь применять в учебной деятельности. 

Использование  ИКТ  позволяет  сделать  каждый  урок  насыщенным  и  динамичным, 

организовать 

обучение 

с 

использованием 

дифференцированных 

и 

индивидуализированных форм на различных этапах урока и при его подготовке, а именно: 

1. На этапе подготовки к уроку 

·  использование  электронных  и  информационных  ресурсов,  оформление  их  на 

электронных или бумажных носителях; 

· создание УМК с помощью Интернет - ресурсов, базовых программ. 

2. При объяснении нового материала на уроке: 

· использование предметных коллекций, 

· использование динамических таблиц и схем, 

· применение интернет – ресурсов. 

3.  На  этапе  закрепления  пройденного  материала  фронтальные,  групповые, 

индивидуальные  и  дифференцированные  формы  организации  учебной  деятельности 

учащихся. 

4.  Для  осуществления  контроля  знаний  промежуточное  или  итоговое  тестирование 

(фронтальное, групповое или индивидуальное). Тесты проводятся по двум вариантам: 

-  в  режиме  on-line  (на  компьютере  в  интерактивном  режиме,  результат  оценивается 

автоматически системой); 

-  в  режиме  off-line  (используется  электронный  или  печатный  вариант  теста; оценку 

результатов осуществляет учитель с комментариями, работой над ошибками). 

Использование  различных  тестов  и  тестовых  заданий  для  контроля  и  оценки 

образовательных  результатов  учащихся  приобретает  особую  актуальность  в  связи  с 

необходимостью  подготовки  выпускников  к  сдаче  ЕГЭ.  По  опыту  работы  можно 

выделить  следующие  формы  занятий,  при  которых  работать  в  компьютерном  классе 

наиболее эффективно: 



 

диагностическое тестирование качества усвоения материала; 



 

тренировочный  режим  для  отработки  элементарных  умений  и  навыков  после 

изучения темы; 



 

обучающий  режим  при  работе  с  отстающими  учениками,  у  которых  применение 

компьютера обычно значительно повышает интерес к процессу обучения; 



 

режим самообучения; 

 

199 



 

режим графической иллюстрации изучаемого материала. 

Критерии оценки урока с использованием ИКТ: 

Психолого-педагогической  теорией  разработаны  многочисленные  схемы  анализа 

урока,  построенные  на  разных  основаниях.  Современный  урок,  в  том  числе  с 

применением  информационно-коммуникационных  технологий,  —  это  далеко  не 

однообразная  и  единая  структурно-содержательная  схема.  Для  выбора  схемы  анализа 

такого  урока  необходимо  учитывать  современные  критерии  качества  образованности 

учащихся,  владеть  умениями  отбора  и  перестройки  содержания  изучаемых  знаний, 

моделирования  и  конструирования  условий  и  средств,  поддерживающих  и  развивающих 

личностные  структуры  сознания  учащихся,  как  основу  их  личностной  самоорганизации. 

Самое главное — урок рассматривается сегодня не только как деятельность учителя, т.е. 

как форма обучения, но и как деятельность ученика, т.е. как форма учения. 

Анализ  любого  урока  представляет  собой  комплексный  подход,  в  котором 

психологический, педагогический, содержательный, методический и предметный аспекты 

тесно  взаимосвязаны.  Сам  по  себе  анализ  урока  как  процесс  осознания  и  самопознания 

формирует  у  учителя  аналитические  способности,  развивает  интерес  и  определяет 

необходимость изучения проблем обучения и воспитания. Умение проводить наблюдения 

за  сложными  педагогическими  явлениями,  анализировать  их,  обобщать  и  делать  научно 

обоснованные 

выводы, 

служит 

действенным 

средством 

совершенствования 

профессионально-педагогического мастерства. 

Исходя  из  вышесказанного,  можно  предложить  для  проведения  анализа  и  оценки 

урока с применением информационно-коммуникационных технологий следующую схему. 

Во-первых,  анализируются  методы  деятельности  учителя  и  ученика  на  всех  этапах 

урока, на которых используются ИКТ. 

Во-вторых, анализируется деятельность преподавателя по следующим критериям: 

1.  Методика  использования  ИКТ  на  этапах  урока  (применяется  адаптированная 

методика  использования  средств  ИКТ,  применяется  авторская  методика  использования 

средств  ИКТ,  используются  электронные  образовательные  ресурсы  как  источник 

дополнительной информации по предмету). 

2.  Методы  использования  средств  ИКТ  (выбранные  методы  использования  средств 

ИКТ  служат  активизации  познавательной  деятельности  учащихся,  выбранные  методы 

использования  средств  ИКТ  способствуют  решению  дидактических  задач  урока,  ИКТ 

используются не как цель, а как еще один педагогический инструмент, способствующий 

достижению цели урока). 

3. Организация учащихся при работе с использованием ИКТ (использование средств 

ИКТ  повышает  эффективность  учебной  деятельности  учащихся,  ИКТ  используются  как 

способ самоорганизации труда и самообразования учащихся, как способ расширения зоны 

индивидуальной  активности  учащихся,  ИКТ  дают  возможность  реализации  личностно-

ориентированного подхода в обучении). 

4.  Соблюдение  санитарно  –  гигиенических  требований  (соблюдаются  технические 

требования  к  проведению  урока  с  использованием  компьютера,  соблюдаются 

эргономические требования к проведению урока в компьютерном классе). 

 5.  Влияние  использования  ИКТ  на  результативность  обучения  (использование 

средств  ИКТ  способствует  достижению  всех  целей  урока,  использование  средств  ИКТ 

способствует  эффективному  закреплению  материала,  использование  средств  ИКТ 

способствует  оперативному  контролю  знаний  учащихся  и  повышению  качества 

обучения). 

В-третьих,  на  основе,  проведенного  анализа,  даются  рекомендации  и  рецензия  на 

урок: 



 

выполнение плана урока 



 

достижение целей урока 

 

200 



 

как  применение  ИКТ  способствует  повышению  эффективности  и  качества 

обучения 



 

какие изменения целесообразно внести при повторном проведении урока на эту же 

тему 



 

общее заключение об уроке 

Необходимо отметить, что систематический анализ учебных занятий, проведенных с 

применением  ИКТ,  и  оформление  материала  в  виде  методических  рекомендаций, 

позволяет  разработать  общую  методику  использования  информационных  технологий  в 

учебном процессе. 

Подводя  итог,  хочу  сказать:  «  ИКТ  –  это  настоящее,  это  будущее,  это  прошлое. 

Образование,  да  и  вообще  любая  сфера  жизни,  будет  изучена  и  достигнута,  передана  и 

усвоена, только с помощью информационных технологий. Поэтому  изучать ИКТ просто 

необходимо»!  ИКТ  делают  страну  развитой,  конкурентоспособной  на  мировом  рынке. 

Государство, в настоящее время, признало важность роли ИКТ, и поэтому эффективность 

функционирования  экономики  и  управления  стало  базой  для  их  проникновения  в 

инфраструктуру  страны.  Всё  это  позволяет  предполагать  дальнейшее  динамичное 

развитие отрасли, что и нужно и просто необходимо в настоящий момент! 

В  заключение  хочу  отметить,  что  никакая  машина  не  заменит  труд  учителя,  но 

компьютер может сделать этот труд более эффективным, интересным и для детей, и для 

учителя. 

 

Литература 

1. Ахметшина Г.Х. Использование ИКТ в учебно-воспитательном процессе. 

2. Лямзин Д.В. Использование ИКТ в учебном процессе // Материал из Letopisi.Ru — 

«Время вернуться домой». 

3.  Бабич  И.Н.  Новые  образовательные  технологии  в  век  информации  /  Материалы 

XIV  Международной  конференции  «Применение  новых  технологий  в  образовании».  – 

Троицк: Фонд новых технологий в образовании «Байтик». – 2003.  

4.  Новые  педагогические  и  информационные  технологии  в  системе  образования  / 

Под ред. Е.С. Полат. - М., 2000. 

 

 

 

 

жүктеу/скачать 5,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: