Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы ақФ

299 
 
ҚҰЗІРЕТТІЛІККЕ
 
БАҒЫТТАЛҒАН БІЛІМ БЕРУ
 
 
Матенова Жадыра Ғалиқызы, 
тарих пәні мұғалімі, №54 м/л 
Астана қаласы 
 
«Құзіретті болу үшін құзырды игеру қажет» 
С. И .Ожегов 
 
Құзыреттілік  (компетенция)  ұғымы  қандай  да  сала  болмасын  маманның 
білімділігі  мен  тәрбиелілігін  көрсетеді.  Жас  ұрпақтың  алдымен  білім  мен 
тәрбие  алатындығы,  сонан  соң  сол  білімдерін  тәжірибеде  қолданатынын 
ескерсек, оқушыларда біліктілік пен дағдыны қалыптастыру негізгі шарт болып 
табылады.  Өзінің  іс  -  әрекетін  жүзеге  асыра  алатын,  адамзаттық 
құндылықтардың,  сана  –  сезімдердің  иесі  ретінде  біліктілік  пен  дағдыны 
игерген тұлға даярлау. «Нарықтық экономика – күштілердің бәсекесі» деп атап 
көрсетті Н.Назарбаев «Жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму» 
атты Қазақстан халқына жолдауында. (30.11. 2016 жыл).  
Сондықтан  ,  күштілік  –  білім  алушының  құзыреттілігімен  өлшенеді. 
Құзіреттіліктің негізгі бағыттары: 
1.  Білімділік  
2.  Әлеуметтік – этникалық 
3.  Экономикалық 
4.  Психологиялық. 
 Бағыттардың  жұмыс  барысында  жүйелілігі  сақталатын  болса,  болашақ 
мамандарда  кәсіби  құзіреттілік  қалыптасады.  Білім  беру  тұрғысына  қатысты 
Еуропа кеңесі құзыреттіліктің бес түрлі бағыттын атап көрсетеді: 
1.  Саяси - әлеуметтік құзіреттілік 
2.  Мәдениет аралық құзіреттілік 
3.  Ауызша және жазбаша қатынасты игеру құзіреттілігі 
4.  Ақпараттық құзіреттілік 
5.  Үздіксіз білім алу құзіреттілігі 
Бәсекеге  қабілетті  маман  даярлау  -  шын  мәнісінде  маманның  әлемдік 
деңгейде қойылатын талаптарға сай болуы, білім берушілерге тікелей қатысты. 
Бүгінгі оқушы  –ертеңгі маманның бойында құзыреттілікті қалыптастыру үшін 
ұстаз да жоғары құзыретті болуы шарт және әрбір ұстаз үздіксіз ізденісте болуы 
қажеттілігінен  ХХІ  ғасыр  ұстазының  бейнесін  жасау  мәселесі  туындауы 
заңдылық. Болашақ маманның кәсіби құзіреттілігін қалыптастыруда мынадай 5 
бағытты ұстану қажет: 
1.  Әкімшілік 
2.  Педагогикалық 
3.  Кәсіптік 
4.  Тәрбиелік 
5.  Ақпараттық 

300 
 
Осы бағыттардың ішінде ең негізгісі де ең күрделісі - кәсіптік бағыт. Оны 
жүзеге  асыру  үшін  педагогтардың  атқаратын  функцияларын  айқын  көрсететін 
әдістемелік  нұсқаулар  болуы  қажет.Әдістемелік  нұсқаларды  басшылыққа  ала 
отырып, жүйелі жұмыстар жүргізілген кезде күтілетін нәтиже: 
1. Білім сапасының жоғарылау тенденциясы. 
2. Оқушыларда құзыреттіліктің үздіксіз және жүйелі қалыптасуы. 
3. Жұмыс беруші жоғары білім мен дағдылары қалыптасқан маманға ие  
 болады.  
Оқушылардың  кәсіби  құзыреттілігін  арттыруда  жеке  тұлғаны  дамыту 
бағытындағы  іс  –  шараларды  ұйымдастыруда  біліктілікті  көтеру  және  қайта 
даярлау  орталығының  мамандарымен  бірлесіп  жұмыс  жасау  қажет.  Оқу 
әдістемелік  кешеннің  ең  жоғарғы  формасы  ретінде  авторлық  бағдарлама, 
модульдер жүйесін, ситуациялар жүйесін, терминологиялық сөздік, іс  - әрекет 
алгоритмі жүйесін, оқушылар дамуын бағалаудың жаңа критериилері, рейтинг 
жүйесі жұмыстарын ұйымдастыру қажет. 
Аталған іс - әрекеттер негізінде кәсіби құзыретті қалыптастырудың жүйесі 
құрылады.  Кәсіби  құзыретті  тұлғаны  даярлау  жұмыстары  нәтижелі  болған 
кезде  оқытушылардың  алға  қойған  мәселелері  жүзеге  асып,  өзіндік  бағытты 
ұстанған,  мемлекеттің  жаңа  өміріндегі  дұрыс  стратегиялық  жолды  таңдай 
білетін құзыретті маман даярланады.  
Бүгінгі  таңда  білім  алып  жатқан  оқушыларға  үлгі-өнеге  болатын  еңбек 
адамдары өте көп. Жоғарыда аталып өткен жолдауда Елбасының айтқан сөздері 
жастар үшін жол көрсетерлік бағыт болмақ. « Қазақстанның жас азаматтары! 
Білімді,  еңбекқор,  бастамашыл,  белсенді  болуға  қазірден  бас¬тап 
дағдыланыңдар. Жұмыс пен сұраныс бар өңірге батыл барыңдар. Шеберліктің 
шыңына  жете  білсеңдер  мамандықтың  бәрі  жақсы.  Қазір  техникалық 
мамандықтардың,  ғылым  мен  инновацияның  күні  туған  заман.  Ерінбей  еңбек 
еткен,  талмай  ғылым  іздеген,  жалықпай  техника  меңгерген  адам  озады. 
Тұрмысы  жақсы,  абыройы  асқақ  болады.  Біз  жүзеге  асырып  жатқан  түбегейлі 
реформалар  мен  атқарып  жатқан  қыруар  істердің  бәрі  сендер  үшін,  болашақ 
үшін жасалуда. 
Мен  жастарымызды  жұмысшы  мамандығын  белсенді  меңгеруге 
шақырамын.  Жұмысшы  мамандықтарын  меңгеру  керек.  Кезінде  мен  де 
жұмысшы  киімін  киюден  бастадым,  домна  пеші  от-жалынының  жанында 
тұрдым. Үлгі алыңдар! Жылдар өтеді, бірақ, осы өмірлік тәжірибелерің, сендер 
қандай өмір жолын таңдап алсаңдар да міндетті түрде кәделеріңе жарайды» Н. 
Назарбаев. 
 
Әдебиеттер: 
1. 
Назарбаев  Н.Ә.  “Қазақстан  Халқының  әл  –  ауқатын  арттыру  – 
мемлекеттік саясаттың басты мақсаты” Жолдауы. 2008ж. 
2. 
Н.Назарбаев  «Жаңа  жаһандық  нақты  ахуалда:  өсім,  реформалар,  даму» 
атты Қазақстан халқына жолдауында. (30.11. 2016 жыл). 
3. 
Педагогика және психология. Алматы: Мектеп, ЖАҚ, 2002.- 256. 

301 
 
4. 
Жұмабаев М. Педагогика. Алматы: Ана тілі, 1992.-160. 
5. 
Қозыбаев М. Өркениет және ұлт. Алматы: Сөздік-Словарь, 2001.-369. 
 
 
ИННОВАЦИЯЛЫҚ БІЛІМ
-
ЗАМАН ТАЛАБЫ
 
 
Ниетбаева Кульбаршин Батырхановна, 
Тарих пәнінің мұғалімі 
«Кішішыған орта мектебі мектепке  
дейінгі шағын орталығымен» 
 коммуналдық мемлекеттік мекемесі 
knietbaeva@list.ru 
 
Еліміз  тәуелсіздік  алғалы  білім  саласына  көп  өзгерістер  енгізілді.  Заман 
талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беру жолдары да жетіле түсті. «Сапалы 
білім» мәселесі адамзат баласының ең алдыңғы қатарлы ойшылдарын қай кезде 
де толғандырған. Х.А.Дюсебаев өз мақаласында атап өткеніндей Президентіміз 
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың білім беру жүйесін реформалауды бастауға 
тікелей қолдау көрсетуінің нәтижесінде елімізде білім беруді қарқынды дамыту 
мен жаңғырту мүмкін болып отыр. [//Ізгілік 2013ж. 2 қыркүйек №9(106) 1-бет.] 
Еліміздегі  бүгінгі  жалпы  білім  берудің  бастауы  Кеңес  дәуірінің  30-
жылдары  қолға  алынды.  Оған  дейін  сауатсыздықты  жою  мектептері  мен 
бастауыш білім беретін оқу орындары бар еді.  
80 - жылдары «Білім берудің реформасы» қабылданды. Реформа бойынша 
жаңа пәндер енгізілді. Орта білім он бір жылдық болып өзгертілді.[Қ.А.Қараев 
Қазіргі  білім  берудегі  техникалар  мен  технологиялар.  Астана:  «Арман-ПВ» 
баспасы,  2010ж.]
 
Осы  он  бір  жылдық  білімді  12  жылдық  білім  беруге  көшіру 
мәселесі  де  қарастырылуда.  Мемлекет  басшысы  Нұрсұлтан  Назарбаевтың  бес 
институттық  реформасын  жүзеге  асыруға  бағытталған  «100  нақты  қадамның» 
76-  қадамында  «ЭЫДҰ  елдері  стандарттарының  негізінде  адам  капиталының 
сапасын  көтеру,  12  жылдық  білім  беруді  кезең-кезеңімен  енгізу,  функциялық 
сауаттылықты дамыту үшін мектептегі оқыту стандарттарын жаңарту. Жоғары 
сыныптарда  жанбасылық  қаржыландыруды  енгізу,  табысты  мектептерді 
ынталандыру жүйесін құру керектігін» атап өтті. Әлемдік тәжірибеге сәйкес  
12  жылдық  оқытуға  есептелген  жалпы  орта  білім  берудің  бағдарламасын 
қазір біздің оқушыларымыз 11 жыл ішінде меңгереді. 11 жылдық мектепті 
12  жылдық  орта  мектепке  айналдыру,  бұл  тек  оқу  жылының  санын  бір 
жылға  арттыру  ғана  емес,  сонымен  қатар  орта  мектептің  жалпы  құрылымын, 
мақсатын  ғана  өзгерту  емес,  ең  бастысы  мектеп  түлегіне  беретін  білім 
нәтижесін өзгерту болып есептеледі. 12 жылдық білім беру жүйесіндегі басты 
артықшылық-  баланың  тек  білім  алып  қана  қоймай,  бейімі  мен  икемділігіне, 
таңдайтын мамандығына қарай алғашқы кәсіби бағдар алып шығуында жатыр.  
[А.Тынышбаева,  Г.Айқынбаева  11  жылдықтан  12  жылдық  мектептің  несі 
артық  //Қазақ  тарихы  2008ж.  №2  87-88  бет.]  12  жылдық  білім  беру  жүйесіне 

302 
 
көшу-  әлемдік  білім  кеңістігіне  еркін  енуді  көздейтін,  заман  талабынан 
туындаған мәселе. 12 жылдық мектептің басты ерекшелігі- баланың жан-жақты 
дамуына, өз пікірі мен ойын ашық жеткізуіне, әр адамға табиғатынан берілген 
шығармашылық  әлеуетін  толық  іске  асыруына  ықпал  ететін,  өзін-өзі  танып, 
келешегін  айқындауға  саналы  түрде  дайын  болуға,  қоғамның  экономикалық, 
мәдени,  саяси  өміріне  белсенді  араласуға  мүмкіндік  беретін  психологиялық- 
педагогикалық  институт  ретінде  қалыптасуында  болып  отыр  деп  көрсеткен 
болатын  өзінің  берген  сұхбатында  А.Мәстекова.[  А.Мәстекова  12  жылдық 
жүйеге көшу- әлемдік кеңістікке еркін ену //Қазақ тарихы 2008ж. №5-6 87-бет.] 
Аслан Сәрінжіповтің мақаласында 45 селолық және 59 қалалық мектептерде 12 
жылдық  білім  беруге  көшу  бойынша  дайындық  жұмыстарының  жүргізіліп 
жатқанын,  2020  жылға  дейін  оқытудың  осы  моделіне  толық  көшу  күтіліп 
отырғаны айтылған. Әлемнің бәсекеге қабілетті 30 мемлекетінің қатарына енуге 
деген  өз  ұмтылысында  отандық  білім  беру  жүйесі  бәсекеге  қабілеттілік 
рейтингінде, соның ішінде адами капиталды дамыту көрсеткіштері бойынша да 
жоғары  позицияларға  ие  елдердің  мысалдарына  бағдар  ұстанып  отырғаны  аса 
маңызды.  12  жылдық  білім  беру  моделі  136  елде  тәжірибеленеді,  олардың 
қатарында  Ұлыбритания,  Жапония,  Канада,  АҚШ,  Швейцария,  Франция  және 
басқалар  бар.  [Аслан  Сәрінжіпов  //Білім  шапағаты  2015ж.  25  желтоқсан 
№52(323)]  
2012  жылғы  14 желтоқсандағы  Елбасының халыққа  жолдауында бәсекеге 
қабілетті  дамыған  мемлекет  болу  үшін  біз  сауаттылығы  жоғары  елге 
айналуымыз  керектігі  айтылды.  Қазіргі  әлемде  жай  ғана  жаппай  сауаттылық 
жеткіліксіз  болып  қалғалы  қашан.  Біздің  азаматтарымыз  үнемі  ең  озық 
жабдықтармен  және  ең  заманауи  өндірістерде  жұмыс  жасау  машығын 
меңгеруге  дайын  болуға  тиіс.  Сондай-ақ  балаларымыздың,  жалпы  барлық 
жеткіншек ұрпақтың функционалдық сауаттылығына да зор көңіл бөлу қажет. 
Балаларымыз  қазіргі  заманға  бейімделген  болуы  үшін  бұл  аса  маңызды. 
[Қазақстан Республикасының Президенті- Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан 
халқына  Жолдауы  «Қазақстан-2050»:  Стратегиясы  қалыптасқан  мемлекеттің 
жаңа саяси бағыты Астана 2012ж.] 
Балалардың  қазіргі заманға  бейімделген  болуы  үшін  сындарлы оқытудың 
маңызы  зор.  Сындарлы  оқытудың  мақсаты-  оқушының  пәнді  терең  түсіну 
қабілетін  дамыту,  алған  білімдерін  сыныптан  тыс  жерде,  кез  келген  жағдайда 
тиімді  пайдалана  білуін  қамтамасыз  ету.  [Мұғалімге  арналған  нұсқаулық 
Үшінші (негізгі) деңгей «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012. 6-бет.] 
«Кембридж  университеті  мен  Назарбаев  Зияткерлік  мектебі»  бірігіп 
жасаған  бағдарлама  бойынша  Қазақстан  мұғалімдерінің  біліктілігін  арттыру 
курстары өз жұмыстарын жалғастыруда.  
Оқыту барысында жеті модульдің ішінде «Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету» 
әдіс-тәсілдерін қолдануда оқушылар еркін ойлауға мүмкіндік алады, ақыл-ойын 
дамытады,  шығармашылық  белсенділігі  артады,  ұжымды  іс-әрекетке 
тәрбиелейді,  тіл  байлығы  жетіледі,  жан-жақты ізденеді,  өз  ойын  жеткізіп  айта 

303 
 
білуге  үйренеді.  [З.З.Асемжанова  Жаңа  білім  жүйесімен-  жарқын  болашаққа 
//Ізгілік 2013ж. 1 қараша №11(108) 1-бет.] 
Мемлекетіміз  осы  бағдарлама  бойынша  арнайы  үш  айлық  курстар 
ұйымдастырып,  ұстаздардың  білім  беруге  деген  көзқарастарына  жаңашылдық 
енгізуде.  Әлем  өзгереді,  біз  де  өзгерістердің  талаптарына  сай  өмірге 
бейімделген жас ұрпақтың қалыптасуына ықпал етуіміз керек.  
Халық даналығы да осыны растап тұр: «Тісі шыққан балаға шайнап берген 
ас  болмас!»  Екі  жарым  мың  жыл  бұрын  Қытай  ғұламасы  Конфуций  былай 
деген  екен:  «Маған  айтып  берсең-  ұмытып  қаламын,  көрсетсең-  есімде 
сақтаймын, өзіме жасатсаң- үйренемін!» Бұл идеяны ХХ ғасыр басында Мария 
Монтессори  өзінің  тамаша  үйрету  жүйесінің  негізгі  қағидасы  ретінде 
қайталаған:  «Менің  өзім  жасауым  үшін  маған  көмектес!»  [А.Қ.Әлімов 
Интербелсенді  әдістемені  ЖОО-да  қолдану  мәселелері.Оқу  құралы.  Алматы 
2013ж.  6-бет.]  Конфуцийдің  осы  дана  сөздерін  қазіргі  білім  саласында  да 
негізге  алуға  болады.  Бұған  дейін  мұғалім  оқушыларға  бар  мәліметтерді  өзі 
беріп,  оларды  тек  өзі  бағалап  келсе,  енді  бәрі  өзгерген.  «Аш  адамға  балық 
берме,  қармақ  бер!»  дегендей  білім  алуға  ұмтылған  жас  ұрпаққа  дайын 
мәліметтерді бермей, олардың ізденіп өздерінің қол жеткізулеріне мүмкіндіктер 
жасап,  қолдап,  бағыт  беріп  отыруымыз  керек.  Оқушылардың  бірін-бірі  және 
өзін-өзі  шынайы  бағалауының,  өз  ойларын  ашық  айтып,  пікірлерін  қорғай 
білуінің  маңызы  зор.  С.  Мирсеитованың  «Оқыту  ізденіс  ретінде  және  ізденіс 
оқыту ретінде: Оқушылардың сын тұрғысынан ойлауын дамыту нысандары мен 
әдістері»  оқу  құралында  мұғалімдерге  жаңаша  оқыту  жолдары  берілген.  Оқу 
құралы  мұғалімдерге  және  келешек  мұғалімдердің  оқушылардың  сын 
тұрғысынан  ойлауын  дамыту  көзқарасында  өз  пәнін  оқыту  жолдары,  әдістері 
және  нысандары  туралы  кәсіби  ойлауының  қалыптасуына  бағытталған  курс 
ретінде  жазылған.  Бүгінгі  күні  білімді  дайын  қалпында  қабылдамай,  оны 
өздігінен  құрастырудың  тұлғаны  дамытатындығы,  өздігімен  құрастырылған 
білімнің  есте  ұзақ  мерзімде  сақталатындығы  дәлелденіп  отыр.  Қайталау  мен 
жаттауға  негізделген  білім  тек  есте  сақтау  дәрежесінде  болса,  құрастырылған 
білім  үйренушіден  түсіну,  қолдану,  талдау,  ақпарат  негізінде  жаңа  мазмұн 
құрастыру және бағалау секілді белсенді әрекеттерді талап етеді. 
Жастардың жаңалыққа, өмірге құштарлығы, күнделікті хабарларға әуестігі 
болуы  және  әуестік  білімқұмарлыққа  ауысып  жатуы  керек.  Осы  жерде 
тілдердің үштұғырлылығы туралы айтуға болады. Елімізде қазақ тілінен кейін, 
орыс тілі мен ағылшын тілін игеруге көп мән берілуде. «100 нақты қадамның» 
79-қадамында:  Білім  беру  жүйесінде-  жоғары  сыныптар  мен  ЖОО-ларда 
ағылшын  тілінде  оқытуға  кезең-кезеңмен  көшу  туралы,  басты  мақсаты- 
даярланатын  кадрлардың  бәсекелестік  қабілетін  арттыру  және  білім  беру 
секторының  экспорттық  әлеуетін  көтеру  екендігі  айтылған.  Елбасы  халыққа 
жолдауында  «2050  жылғы  қазақстандықтар-  үш  тілде  сөйлейтін  білімді,  еркін 
адамдардың қоғамы екеніне толық сенімдімін» деген еді.  
Елімізде  заманға  қажетті  мамандықтар  беретін  оқу  орындары  көп. 
Дарынды  студенттердің  бірқатары  білім  алуға  шетелдерге  жіберіледі. 

304 
 
«Болашақ»  бағдарламасы  бойынша  білім  алған  жастарымыз  елімізге  қызмет 
етуде.  Сонымен  қатар  ең  үздік  шетел  мамандарын  тартуға,  оларды  елімізге 
жұмысқа шақыруға да мүмкіндіктер жасалған.  
Н.  Ә.  Назарбаев  өз  сөзінде  бізге  техникалық  кадрлар  дайындау  жүйесін 
барынша  дамыту  қажеттігін  айтты.Техникалық  және  кәсіби  білім  беру 
инвестициялық саясаттың негізгі бағыттарының бірі болуы тиіс.  
Бұл  үшін  Германиямен,  Канадамен,  Австралиямен  және  Сингапурмен 
кадрлар  дайындау  орталығын  бірлесіп  құру  керек.  Олар  бүкіл  еліміз  үшін 
техникалық  және  кәсіби  білім  беру  жүйесінің  моделі  болады.[Қазақстан  жаңа 
жаһандық  нақты  ахуалда:  өсу,  реформалар,  даму  Қазақстан  Республикасының 
Президенті – Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы 2015ж.] 
Қазақстан  Республикасының  Президенті-  Елбасы  Н.Ә.Назарбаев  2012 
жылғы  Қазақстан  халқына  «Әлеуметтік-экономикалық  жаңғырту-Қазақстан 
дамуының  басты  бағыты»  атты  Жолдауында  «оқыту  жүйесіне  заманауи 
әдістемелер  мен  технологияларды  ендіру  керек»  деп  айтқан  болатын. 
Мұғалімдердің  сабақтарын  ұйымдастыруларына,  оқушыларға  дұрыс  бағытты 
көрсетулеріне  Асхат  Әлімовтың  «Интербелсенді  әдістемені  ЖОО-да  қолдану 
мәселелері», «Интербелсенді әдістемені мектепте қолдану» атты оқу құралдары 
жақсы көмекші бола алады. Сабақты түрлендіріп өтіп, өзін «ұйымдастырушы», 
«бағыт-бағдар  беруші»,  «жөн  сілтеуші»  ретінде  көрсетіп,  оқушыларға  өмір 
сүруге, ойландыра білуге, алған білімдерін өмірмен байланыстырып, өз орнын 
таба  білуге  ықпал  етуіміз  керек.  Жас  ұрпақтың  бойында  қазақстандық 
патриотизммен бірге ұлттық мақтаныш, ұлттық құндылықтарды бойына сіңіріп, 
«Мәңгілік  ел»-  Қазақ  елі  атануымызға  үлес  қосу  ұстаздардың  басты  мақсаты 
болуы керек. 
 
Әдебиеттер: 
1.
 
//Ізгілік 2013ж. 2 қыркүйек №9(106) 1-бет. 
2.
 
Қ.А.Қараев Қазіргі білім берудегі техникалар мен технологиялар. Астана: 
«Арман-ПВ» баспасы, 2010ж. 
3.
 
А.Тынышбаева,  Г.Айқынбаева  11  жылдықтан  12  жылдық мектептің  несі 
артық //Қазақ тарихы 2008ж. №2 87-88 бет. 
4.
 
А.Мәстекова  12  жылдық  жүйеге  көшу-  әлемдік  кеңістікке  еркін  ену 
//Қазақ тарихы 2008ж. №5-6 87-бет. 
5.
 
Аслан Сәрінжіпов //Білім шапағаты 2015ж. 25 желтоқсан №52(323) 
6.
 
Қазақстан  Республикасының  Президенті-  Елбасы  Н.Ә.Назарбаевтың 
Қазақстан  халқына  Жолдауы  «Қазақстан-2050»:  Стратегиясы  қалыптасқан 
мемлекеттің жаңа саяси бағыты Астана 2012ж. 
7.
 
Мұғалімге  арналған  нұсқаулық  Үшінші  (негізгі)  деңгей  «Назарбаев 
Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012. 6-бет. 
8.
 
З.З.Асемжанова  Жаңа  білім  жүйесімен-  жарқын  болашаққа  //Ізгілік 
2013ж. 1 қараша №11(108) 1-бет. 
9.
 
А.Қ.Әлімов  Интербелсенді  әдістемені  ЖОО-да  қолдану  мәселелері.Оқу 
құралы. Алматы 2013ж. 6-бет. 

305 
 
10.
 
С.Мирсеитова  Оқыту  ізденіс  ретінде  және  ізденіс  оқыту  ретінде: 
Оқушылардың  сын  тұрғысынан  ойлауын  дамыту  нысандары  мен  әдістері. 
Қазақстан  Оқу  Ассоциациясы.-  Қарағанды:  2011-  «Кәсіби  даму  мектебі» 
сериясы  
11.
 
 Қазақстан  жаңа  жаһандық  нақты  ахуалда:  өсу,  реформалар,  даму 
Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан 
халқына Жолдауы 2015ж. 
12.
 
Асхат  Әлімов  Интербелсенді  әдістемені  мектепте  қолдану:  Оқу  құралы- 
Алматы, 2015ж. 
 
 
ЭФФЕКТИВНОСТЬ УРОКА –
 
РЕЗУЛЬТАТ ИНИЦИАТИВЫ 
УЧИТЕЛЯ И УЧЕНИКА
 
 
Олжакеш А. А.,  
учитель истории 
Гимназия №226 имени Б. К. Мергенбаева, 
Казалинского района, Кызылординской области 
 
«Плохой учитель преподносит истину, хороший учит ее находить. 
Самым важным явлением в школе, самым поучительным предметом, самым 
живым примером для ученика является сам учитель»  
Адольф Дистервег 
 
Педагогическая  деятельность  -  это  тот  вид  деятельности,  на  результат 
которой  оказывает  влияние  характер  отношений  между  ее  участниками. 
Успешное  решение  сложных  и  ответственных  задач  обучения  и  воспитания 
учащихся в решающей степени зависит от личности учителя, его нравственной 
позиции, профессионального мастерства, эрудиции и культуры. 
Учитель  и  ученик  …  две  основные  фигуры  в  школе.  Личности,  чьи 
взаимоотношения  на  уроке  и  вне  его  непосредственно  и  решающе  влияют  на 
весь  учебно-воспитательный  процесс,  определяют  его  успех.  Не  случайно  так 
важно  создание  в  школе  атмосферы  глубокого  взаимопонимания, 
доброжелательности, уважения, сотрудничества. Наверное, нет такого педагога, 
который  бы  не  задумывался  о  том,  какими  средствами  вооружить  учащихся, 
для того чтобы они могли улучшить свои учебные показатели, чтобы материал 
каждого урока был усвоен, а ученик не только расширил горизонты познаний, 
но и максимально раскрыл свой интеллектуальный и личностный потенциал. В 
качестве одного из самых эффективных способов решения этой важной задачи 
можно  назвать  целенаправленное  и  систематичное  развитие  у  школьников 
учебных  навыков.  Весьма  продуктивным  может  быть  освоение  и  применение 
обсуждаемых  приемов  и  методов  непосредственно  на  уроке,  или  при 
подготовке учащимися домашних заданий.  

306 
 
Ключевой  проблемой  в  решении  задачи  повышения  эффективности  и 
качества учебного процесса является активизация познавательной деятельности 
учащихся.  Знания,  полученные  в  готовом  виде,  как  правило,  вызывают 
затруднения учащихся в их применении к объяснению наблюдаемых явлений и 
решению  конкретных  задач.  Одним  из  существенных  недостатков  знаний 
учащихся  остается  формализм,  который  проявляется  в  отрыве  заученных 
учащимися теоретических положений от умения применить их на практике. 
Активизация  познавательной  деятельности  учащихся  была  и  остаётся 
одной  из  вечных  проблем  педагогики.  Всё  большее  значение  в  жизни 
приобретают  коммуникативные  умения,  способность  к  моделированию 
ситуаций,  приобретению  опыта  ведения  диалога,  дискуссий,  приобщению  к 
творческой  деятельности.  В  то  же  время  наблюдается  снижение  интереса  к 
учёбе,  интеллектуальная  пассивность.  Поэтому  объясняется  особое  внимание 
учителя  к  использованию  методов  и  приёмов,  требующих  активной 
мыслительной  деятельности,  с  помощью  которых  формируются  умения 
сравнивать,  обобщать,  видеть  проблему,  формировать  гипотезу,  искать 
средства решения, корректировать полученные результаты.[1] 
Желание каждого учителя – привить любовь и интерес к своему предмету. 
Лучшему  усвоению  учебного  предмета,  развитию  научного  интереса, 
активизации 
учебной 
деятельности 
учащихся, 
повышению 
уровня 
практической  направленности  способствуют  наиболее  активные  формы, 
средства  и  методы  обучения.  Активизация  познавательной  деятельности 
способствует развитию познавательного интереса. 
Аспекты методики познавательного интереса включают три момента: 
привлечение  учащихся  к целям и  задачам  урока;  возбуждение интереса к 
содержанию повторяемого и вновь изучаемого материала; включение учащихся 
в интересную для них форму работы.[2] 
 Эти  аспекты  могут  быть  реализованы  путем  внедрения  педагогических 
технологий.  Педагогические  технологии  должны  отвечать  следующим 
требованиям:  
-  четкая  постановка  цели  обучения,  его  научная  обоснованность,  высокое 
качество образовательного процесса;  
 - наличие возможности полного восприятия учебного материала;  
 - свобода взаимоотношений в учебном процессе;  
 -  наличие  возможности  постоянного  совершенствования  процесса  не 
только со стороны учителя, но и со стороны ученика. [2] 
Принципами современных технологий являются гуманизация образования, 
формирование  личности,  имеющий  навыки  самостоятельного  поиска  путей  в 
освоении  учебного  материала,  принимающий  правильные  решения,  умеющий 
применять  полученные  знания  в  жизни.  При  использовании  современных 
технологий ученик должен воспитать в себе универсальные навыки в поиске и 
использовании необходимой информации. Этим же принципам отвечают и семь 
модулей  нового  подхода  в  обучении.Только  тот  учитель,  кто  учитывая 
требования к современному уроку систематически использует новое в процессе 

307 
 
обучения, 
может 
добиться 
развития 
творческой 
активности 
и 
конкурентоспособности  от  учащихся.  Главная  цель  учителя  –  это  привитие 
навыков  у  учащихся  самостоятельно  получать  глубокие  знания  и  развитию 
нестандартного мышления в решениизаданий урока. Из опыта работы с детьми 
по усвоению тех или иных знаний, умений и навыков замечено, что некоторые 
понятия  и  умения  труднее  усвоить  и  запомнить  непосредственно,  чем 
остальные. Например, привыполнения задания типа «Дать характеристику тому 
или иному историческому событию» учащиеся должны связать предыдущие и 
последующие  события  и  дать  оценку  историческому  событию.  Даже  если 
ученик  выучит  хронологию  событий,  то  это  не  гарантирует  правильность 
оценки.  Также  надо  уделить  внимание  правильному  составлению  кластеров, 
постеров  и  т.д.  Сталкиваясь  с  затруднением  подобного  рода,  возникает 
необходимость  нахождения  такого  алгоритма  объяснения  и  усвоения  данных, 
которые  помогли  бы  активизировать  мыслительную  деятельность  учащихся 
так,  чтобы  детям  было  доступно  и  понятно.  Активизация  мыслительной 
деятельности учащихся на уроках - одна из самых актуальных проблем. Важно 
прививать  умение  самостоятельно  пополнять  свои  знания,  ориентироваться  в 
стремительном  потоке  научной  информации.[3]  Что  здесь  требуется? 
Необходимо научить школьников учиться, подготовить их к самообразованию, 
к  самостоятельному  овладению  знаниями,  чтобы  воспитать  творцов, 
критически  мыслящего  человека.  Для  этого  необходимо  начать  работу  с 
учителей. И это является важным звеном в образовательном процессе. Учитель, 
на  начальном  этапе  внедрения новых подходов  в  обучении,  является  главным 
звеном и от умения учителей быстро приспосабливатся к изменениям зависит и 
активизация 
познавательной 
деятельности 
учащихся. 
Активизируя 
деятельность  учащихся  нельзя  забывать  о  роли  учителя  и  oсвязи  учитель  – 
ученик.  Чтобы  добиться  этого  необходимо  создать  коллаборативную  среду 
среди педагогического коллектива школы, начиная с начальных классов. С этой 
целью  у  нас  в  гимназии  вместе  с  завучами  начальных  классов,  завучем  по 
учебной  части  ,  учителем  первого  уровня  выработали  анкеты  для  учителей, 
учеников  и  родителей.  Путем  анкетирования  выявили  приоритеты  и 
выработали  план  работы  гимназии.  Приоритетными  направления  плана  стали, 
работа  с  учителями  по  привлечению  их  в  процесс  коучинга,  менторинга  и 
LESSONSTUDY.  При  внедрении  новых  подходов  возникли  проблемы  с 
непониманием  и  нежеланием  что-либо  менять  в  своей  педагогической 
практике.  Проведение  коучингов  в  начале  выявил  проблему  разобщенности 
учителей.  К  сожалению  не  было  коллектива  единомышленников.  Проведение 
коучингов 
способствовало 
пониманию 
современных 
требований 
предъявляемых учителю в рамках новых подходов в обучении. Учителя начали 
применять новые подходы в проведении уроков. Появилось заинтересованность 
учителей  в  посещении  коучингов,  начали  обращаться  с  вопросами  по 
разъяснению модулей. На коучингах начали вырабатываться у учителей навыки 
по  применению  7  модулей  на  уроках.  При  подготовке  коучинга  учитывалось 
мнение  учителей,  их  пожелания.  План  коучинга  готовился  совместно 

308 
 
учителями  1  и  2  уровня.  Старались  составлять  задания  таким  образом,  что 
участники  коучинга  почувствовали  себя  учениками  и  испытали  те  чувства, 
которые испытывают ученик во время выполнения заданий. Это в свою очередь 
позволил  инициативной  группе  привлечь  на  свою  сторону  значительное 
количество  учителей.  Учителя  заинтересовались  процессом  менторинга.  В 
процесс  менторинга  учителями  2  уровня  удалось  включить  4-х  молодых 
учителей. В их деятельности появилась новизна, они больше внимания начали 
уделять  взаимоотношению  учитель-ученик,  включению  семи  модулей  в  свою 
практику.  Составление  рефлексии  урока  позволил  им,  по  их  мнению,  по  – 
новому  взглянуть  на  себя,  как  на  учителя.  Но  к  сожалению  все  еще  есть 
скептики. И с ними предстоит большая работа.  
На  совещании  инициативной  группы,  созданной  из  учителей  первого, 
второго 
и 
третьего 
уровня, 
приняли 
решение 
проводить 
LESSONSTUDYкаждый месяц в одном классе по основным предметам. Что это 
нам 
дало? 
Учитель 
в 
течении 
месяца 
до 
проведения 
урока 
LESSONSTUDYвырабатывал,  на  своих  уроках  навыки,  необходимые  для 
успешной  работы  учащихся.  При  исследовании  было  выявлено,  что  на 
различных  уроках  учащиеся  по  разному  проявляют  себя.  Определили 
склонность  учащихся  к  гуманитарным  и  естественным  наукам.  При  анализе 
действий  учителей  на  уроках,  наблюдатели  брали  и  внедряли  в  практику 
позитивные  моменты  урока,  то  есть  методику  своего  коллеги,  которая 
способствовала активизации познавательной деятельности учащихся.  
При проведении LESSONSTUDY я заметил, что учителя ограничивая себя 
подготовкой задания и активизации работы групп, мало внимания уделяют или 
не  знают,  что  должен  делать  учитель  при  самостоятельной  работе  групп.  Об 
этом  неоднократно  говорили  при  анализе  проведенного  урока.  Но  ошибки 
повторялись.  Я  сам  неизбежал  этой  ошибки.  При  групповой  работе  деление 
проходили в свободном варианте, группы были смешанными. Я ограничивался 
направлением  работы  учащихся  при  подготовке  ответа  к  заданию.  Серьезные 
затруднения дети испытывают при переходе от яркой, доступной наглядности к 
более серьезному материалу, когда на основе хорошо усвоенных выводов надо 
строить свои суждения. А это часто у некоторых учеников не получается. Они 
не могут ни понять с первого урока, ни быстро усвоить. Это и обусловливает 
проявление, а затем и нарастание пассивности. 
Я  понял,  что при  такой  форме  работы  говорить о  коллаборативной  среде 
не стоит. Включить каждого ученика в активную деятельность на всех уроках, 
довести  представления  по  изучаемой  теме  до  формирования  понятий, 
устойчивых  навыков  —  вот  цель.  Помогают  достичь  составление  постеров, 
кластеров,  презентаций.  Инструменты,  используемые  учениками  —  это 
выводы,  которые  рождаются  на  глазах  у  учащихся  в  момент  объяснения  и 
оформляются в виде таблиц, карточек, постера, кластера, рисунка. 
При  видимости  активности  групп,  всю  работу  по  выполнению  задания  в 
группе  брали  на  себя  ученики  А.  Поэтому  пробовал  разные  варианты.  При 
делении на группы я нашел для себя оптимальным, деление по уровню АВС и 

309 
 
смешанная  группа  непостоянного  состава.  Учеников  А  в  одну  группу  и  так 
далее.  Результаты  были  неожиданными.В  группе  с  учениками  А  появилась 
конкурентная среда, в группе В стремление пройти в группе А, трудности были 
в группе С. Эти трудности заключались в пассивном отношении к выполнению 
задания.  Через два-три  урока начали понимать,  что кроме  них никто  не  будет 
выполнять  задание.  В  начале  при  ответе  было  много  ошибок,  которые 
подправляли  ученики  А,  В.  Затем  было  они  начали  внимательно  изучать 
ресурсы  и  стали  меньше  допускать  ошибок.  Из  группы  В  наиболее  активно 
проявивших себя учеников перевожу в смешанную группу.  
Порой и опытному, квалифицированному педагогу нелегко признать себя 
неправым  перед  лицом  своих  же  собственных  учеников,  заставить  себя 
выступать  в  роли  отчитывающегося  перед  ними  как  перед  равными.  Трудно 
всегда и во всем самому полностью соответствовать тем требованиям, которые 
мы  предъявляем  детям.  Мешают  и  возрастная  дистанция,  и  боязнь  потерять 
свой  авторитет,  а  порой  и  учительский  снобизм,  представление  о  самой  роли 
педагога  как  о  твердой  гарантии  от  любых  ошибок.  [3]  Но  если  учителю 
удалось  переступить  эти  препятствия,  преодолеть  себя,  педагогический  успех 
не заставит долго ждать. 
Очевидно,  что  рассмотренные  вопросы  -  это  только  ориентиры,  намётки 
для  педагогического  творчества.  Главное,  продолжить  начатую  работу, 
охватывая  все  большее  количество  учителей.  Заинтересовать  их,  показать  на 
практике  перспективы  новых  подходов  в  обучении.  Ориентировать  их  на 
внедрение  нового  в  свою  педагогическую  деятельность.  И  только  тогда  они 
помогут  устанавливать  некоторые  точки  опоры.  Готовить  на  уроке  субъект, 
творчески активную личность, заинтересованную во всё более самостоятельном 
познании, можно. Однако для этого необходимо изменить отношение учителя к 
смыслу  его  учебной  деятельности.  Технология  обучение  в  сотрудничестве 
способна  решать  разные  задачи  обучения,  но  совокупность  личностно  - 
ориентированных  методик  и  технологий  (новые  подходы  к  обучению, 
групповая  работа)  с  чётким  определением  дидактической  роли  каждого 
позволяет  добиваться  более  высоких  результатов.  Любые  технологии,  и 
педагогические  в  том  числе,  сами  по  себе  —  еще  не  гарантия  успеха. 
Необходимо  органичное  соединение  прогрессивных  технологий  и  личности 
педагога.  Поэтому,  когда  говориться  о  новых  подходах  в  обучении,  надо  все 
время  иметь  в  виду,  что  применять  их  следует  творчески,  базируясь  на 
основных  принципах  и  положениях,  характеризующих  данную  программу,  но 
одновременно  ориентируясь  на  культурную  ситуацию,  с  которой  приходится 
сталкиваться педагогу, а также особенности собственной личности и личностей 
своих учеников. 
 
Литература: 
1.  Осницкий,  А.К.  Саморегуляция  деятельности  школьников  и  формирование 
активной личности. - М.: Знание, 1986. 

310 
 
2. 
Балабанова 
О.А. 
Формирование 
педагогически 
правильных 
взаимоотношений  между  педагогом  и  учащимися.  По  материалам  сайта 
http://festival.1september.ru/articles/569904/ 
3.  Личностно-ориентированный  урок:  планирование  и  технология  проведения 
по материалам сайта http://www.uroki.net/docdir 
4. Руководство для учителя. (Второй основной уровень) – АО «НИШ» 2012 год. 
 

жүктеу/скачать 5,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: