Қазақстан Республикасы Біпім жэне ғылым министрлігі Ғылым комитетінің
жүктеу/скачать 3,8 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- R отлтт.с р а с с м а т р и в а е т с я р а зв и т и е зе м л е д е л и я в р е г и о н е С ы р дар ьи
- 1.Толстой С.П. По следам древно хорезмской цивилизаиии. - М Л..
- Калмаков
- Маев II.
- /.V. Гаврилов II
- 20.Диваев О.
- 3 (102). мамыр-маусым, 2010
- № 3 (102), млхтыр-мауоым, 2010
3 ( 1 02), мамыр-маусым, 2010 м и н п у т , ж ан басы на и іа қ қ а н д а - 17 .7 п ц т т а н , Қ а за лы у езін д е 3 161,9 п ут а с т ы қ ж и н а лга п , ж аи б асы на I 7.3 п ц т т а н келед і» деген / 1 6 / . 1910 ж ы л ы Қ аза л ы уезінде ж ү р гізіл ге н а у ы л ш а р у а ш ы л ы ғы сан ағы б о й ы н ш а Қ азал ы д а- ғы 2 4 2 2 3 қ а з а қ ш а р у а ш ы л ы ғ ы н ы ң 120 8 8 -і, я ғ н я 5 0 % -ы / 1 7 / , а л , П еровск усзі т ү р ғы н д а р ы н ы ң 8 0 % -ы егін салуды к о с а л қ ы каг.іп етк ен / 1 8 /. П еровск уезінде ж е р г іл ік т і хальтқ С ы р д ар и я озені арнясы ньтң т а си ты н у а қ ы т ы н егін егуге ти ім д і п ай д ал ан а б іл д і. Г .З агр я ж ск и й д іҢ П е ровск уезі к а р т т а р ы п а л ж а зы н а л ғ ан м әлім еті б о й ы н ш а, су г а с қ ы н ы у а қ ы т ы н а қ а р ай егін уакы - ты 7 к е зе ң ге б е л ін ген: соуір тасу - 25 н ау р ы зд ан с ау ір д ің басы на д ей ін , арпа мен бидай себілетін у а қ ы т ; гү л ш а л д ы қ - м а м ы р д ы қ б асы н ан 7 кү н ге со зы л ад ы , б и д ай , а р п я , ж о ң ь т т қ а ғ а су ж іб ер іл сд і; гү л у а қ ы г — агаш гүлднйтін у а қ ы т , м ам ы р д ы ң орта к е зін е к 15 к ү н ге со зы л а д ы , би д ай , ар п а, б а қ ш а ж ән е ж о ң ы ш қ а л ы қ т ы су ар ад ы ; т а й л а қ тасу — 5 ж оне 10 маусьім а р я л ы ғ ы н д я , су д ы ң қ а т т ы ж ы л д а м д ы қ л е н таси ты н у а қ ы т ы , 10
кү н ге со зы л а д ы , т а р ы е гіл ет ін у ақ ы т; ш ү л г а у тасу ш іл д ш ііц а я қ к сзін си т а м м з д ы д басы н а д ей ін , а сты к ж и к а у ғ а қ о л ай л ы у а қ ы т ; қ а р а қ ү й р ы қ т а су - т а м ы зд ы ң 5-нен 5 к ү н ге со зы л а д ы , қ а р а қ а м ы с т ы ң гү л д ей тін у а қ ы ты : сүм б іле та су — т а м ы зд ы ң соңы , ж о ң ы ш қ а суғаругн п ай д ал ан ы л ад ы / 1 9 / . Қ а з а қ т ы ц дөс- тү рл і этн о гр аф и ясы н н а қ т ы л а у ғ а д ерек берер и п ф о р м аи ттар д ы ц қ а тар ы а з а я тү ск си қ а зір г і у а қ ы т т а б ай ы р ғы қ а з а қ т а р д ы ң ортасьтнда болы п ж а з ы л ға н осы н дай м а к а л а л а р д ы ң қ ү н д ы л ы ғы , гы л ы м и та н ы м д ы л ы гы ар та т ү с е т іи і а и ы к . Егін п та р у ап іы л ы ғы н а б яй лан ьтсты өліндік д о с т ү р ,ы р ы м д а р д а қ а л ы п т а с қ а н . О .Д и ваев 1884 ж ы лд ары Сыр бойын аралаған сапарьтнда ІІеровг.к у е зін ің қ а за ғ ы М а қ а н ІИ ы қ т ы б а е в т а н көи теген ы р ы м д ар д ы ж а зы п а л ы п , 1895 ж ы л ы «С борник м а т е р и а л о в д л л с т а т и с т и к и С ы р-Д арьиискои област и» ж и н а ғы н д а ж э н е « Т у р к е с т и н с к и и с б о р н и к > >
ж и н а г ы н ы ң 5 6 7 -то м ы н д а басты р- ға я . С оларды н қ а тар ы н д а егіііш іл ікісс қ аты сты кслссідсй м олім ст бар: « А л л а д а н ж ауы н пилсу.. жар к вге р т у уи а н т а с а т п ш қ б ер ілсді, Е гін егіп ж ат қан д и қ а н г а о п ш і бара, ж а т к а н ж цргіниіі «бір дән ің м ы ц дднi бер сін>>, - деп а м андасад ы . Егер д и қ а н н а н бірсу м ір еу егіепіііс уи іін д^н сцраса. ол м ц м к ін д ігін е қ а р а й сцрауиіы аа бе.реді. Д и к а н вз қ ы р м а н ы н ы ң а ст ы гы н а л ы п , п а й д а л а н уга кірісерде « Д и қ а н а т а н ы ц » а т ы н а багыиі- т а п . қ ц р а н н а н аят окигіы. Содан соц а лга и іқ ы ө лш ем қа й ы р -са да қа га , «а қ қ у л а г а » бөлінеді. Б у л м ін д е т т і т црде к е ш к іс ін о т т ы ң жарыгы- м ен ж асалады , к ц н М з ж а са лм а и ды » / 2 0 / . Б үл ы р ы м д ар д ы ң б ар л ы ғы а с ты к м ол болсы н деген м а қ са тта ж а са л ад ы . Қ о р ы та а й т қ а н д а , X IX
га с ы р д а С ыр-
д а р и я н ы ң тө м ен гі а ғ ы с ы б о й ы н д а ғы ертедегі су ж е л іс і, а р ы қ т а р д ы ц іздсрі, қ а л а -қ о н ы с т а р д а с а қ т а л г а и а с т ы к қ о й м а л а р ы мен ү р а л а р д ы ц ізд ер і бүл оидрде ер тед е е г ін ш іл ік т іц д а м м г а н ы н д о л сл д ей д і. М оңғол ш а и қ ы н ш ы л ы г ы ісезіпдс С ы р б о й ы н д а гм е ж е л г і қ а л а л а р д ы ң қ и р ау ы , қ а л а т ү р ғ ы н д а р ы н ы ң е г ін ш іл ік косібін де қ ү л д ы р а т қ а н : к е й ін гі о р та ға с ы р л а р д а н б астап е г ін ш іл ік қ а й т а ж аттданы п, ІІер о в с к ж ә н е Қ аза- л ы у езд ер іл д е егіы ш іл ік м а л ш я р у аш ы л ы гы - м ен қ а т а р д а м ы ғ а н к ә с іп болды : егініііілікпеіі көб ін е ж а зд а ж а й л а у ғ а кәиіп еи қ а л ғ а н м ал ы а з а у ы л д а р ға н а а й и а л ы с т ы ж ән е біз зерттеи о т ы р га и к е зе қ д е е г ін ш іл ік к с қ а р а г а н д а м ал іп ар у аш тлл ы гы б а с ы м болды . РЕЗЮ МЕ
R отлтт.с р а с с м а т р и в а е т с я р а зв и т и е зе м л е д е л и я в р е г и о н е С ы р дар ьи в X I X в ек е. * -
а - *
Development of agriculture in the region the river Syrdarya in the X I X century is dealt with in the art irle. Ә Д Е Б И Е Т Т Е Р
М а кшеев Л .
Н. Некоторые семеііные обычаи кирги.юв северных уездовСыр Дарьинс кой области / / Кауфманский сборник. илО аш тй « память 25-ти лет ист екш их со дня смерти покорит еля и уст роит еля Туркестанского края генерал адъютанта К.II. фон Кауфмана I /o » М. Типа литография И И.Кушнарева и К. 1910. С 222. 4. Об.юр Сыр-Дарьинс.коіі области за 1906 год. - Таю. кент . Типо лит ограф ия ВАС . Мец> И льина 1907 - С.60 5. Маев II. Ирригационная работа в Казал une ком уезде / / ТВ. 1879 Ю22. - С. 86. 6.Дяткоп Л. Киргизских’ нужды /. ТВ 1885. .V- ! 1 1.- Ç.01 7.Сырдарьи не кий бассейн и его бцдчщее значение i } ТВ. 1888. Л** 5 1 .- С .2 3 5-Макшссп А. Описание низовьев Сыр Дарьи. - Спб. 1856 - С 64 67. 9.М ате р иалы для географии и ст ат ист ики России, собранные офицерами генерального штаба. 4.1. Киргиз ская степь Оренбургского ведомства. Составитель Л. Мейер. - Спб. 1865. - С. 104. 10. С о н да .-С . 107 108. 11. С о н д а .-С .109 110. 12. Сонда. С .Ш . 13. Сонда. - С . 119. 14. Ежегодник. М атериалы для ст ат ист ики Туркест анского края. Под. ред П А М а е в а . Вып. I. Волости Перовского уезда (по с веден иям организационной ком миссии ). Спб. 1872. - С. 118. /5.Радлов В.В. Население Южпои Сибири и Дзупгарии. Из Сибири. Страницы дневника. - М.. 1989 - С. 115. 16.Ті)ркесптнцев. Земледелие а СырДарьипской области / / ТВ.1911. .\- 86. - С.З. 17.М ат ериалы по киргизском у землепользованию. К азалинский уезд. Ташкент. 1913 - С.39 /.V. Гаврилов II Переселенческое дело в Туркестанском крае. -СпО. 1911. С.279. / Загряжский Г. Очерки Перовского и езда j j ТВ. 1903. № 58. С. 358. 20.Диваев О. К а зак ырымдиры / / Тарту. Алматы, 1992. - 161. 165 168 66. 14
К: 3 (102). мамыр-маусым, 2010 Ә Д Е Т - Ғ Ү Р Ы П ,
БОТАНЫҢ К Ү Т ІМ І ж э п е с о г а п б а й л а н ы с т ы қ а з а к т ы ң д э с т у р л і ы р ы м ж о р а л г ы л а р ы Олия ТАСЖ АІІОВА, Казакстан Халыкгар цостығы упивсрснтотінің Ізленушісі Түйені ә зге түл іктер д ен қасиетті с а н а ғ а н х зл - қы м ы з
д еген . С о н д а й -а қ « Т ү й е л іб а й -
- б а й л ы қ, ж ы л қ ы - с ә н д ік » д еп , м ақ ал ға қосқан. « Ж ы л қ ы м аган б е р д е с е т т ү й е м е н е н а л д е й д і» .- д е -
гені оны ң қасиеті м ек ерекш елігін ай қ ы н д ай түседі. Атам қ азақ түйе түлігінің киесі м ен қ аси е- тін, таб и ғи -ф и зи о л о ги я л ы қ түрғы сы н сиқы рлы күш тер м ен б а й л ан ы ст ы рад ы . Т үй е ыстыққа д а, суыққа д а . ш өлге д е ш ы д ам д ы . Т өрт түліктің барльіғы н д әр іп т еген халқы м ы з, ә с ір е с е түйе м ал ы н қатты қ зс т е р л е ге н . « Б и т а қа н ы м . б о т а - ш ы м » д е п б а л а л а р ы н еркел етк ен і, тү й е түлігін ө згесін ен ж оғары б а ға л а ғ а н ы н а ң ғ а р т с а керек. Б ота - т ү й е н ің ж ы лға т о л м а ға н ж ас төлі. Кейбір кен е түркі тілікдегі ш ы ғ а р м а л а р д а бүл с ә з « б ал а» , «сүйкімді» д еген үғым б е р е д і. « Т ө р т а я қ т ы д а б о т а т эт у, е кі а я қ т ы д а б а ж а т а т у» , «Б о т а м , б о т а м д е ге н ш е , б о т а кө зім д е с е ң ш і» . « Ш е ш е н н ің сө зін д е й , б о т а н ы ң к ө з ін о е й » , т.б. тір к е с те р м а л ш ар у аш ы л ы ғы н а б а й л а н ы с т ы сөздік қоры м ы зды ң ө зге л е р ге қ а р а ғ а н д э е р е к ш е м олды ғы н б ай қ атад ы . М ы салы , ботаны ң:
,
бот а, ж у а с бота., т аз бота., қ а с қ а б о т а, а к бот а, қо ң ы р б о т а, қа р а б о т а, қ ы з ы л бот а, т.б. атауы бар. Ә д еб и тілім ізде қ о л д ан ы л аты н тек б о т аға ған а б а й л а н ы с т ы ай ты л а т ы н о с ы н ш а с ә з тіркес- тері, бүл күнде ө зге л е р д і б ы л а й қойғанда түркі ағ а й ы н д а р ы м ы зд ы ң қ ай с ы с ы н д а бар! Б іл е т ін д е р д іи а й т у ы н ш а , т ү й е 1 8 -20 ж ы л ө м ір с ү р е д і. Түркімен т ү й ел ер і 14-15 ж ас ы н а дейін 7-9 б о т а л ы б о л а д ы [ 1 ]. Т үй е тө р т ж а с ы н д а т ө л д ей д і. XX ғ б а с ы н д а Торғай о б л ы сы ш ар уаш ы л ы ғы н д ағы түйені зер ттеген Б. С к ал о в осы т у р а л ы б ы л а й ж азы п кеткен'
« П о л н о й зр е л о с т и в е р б л ю д д о с т и г а е т к 5 -т и г о д а м ; в э т о м в о зр а с т е к а к са м ц ы , т а к и с а м ки п у с к а ю т с я в сл у чку » [2].
Т ү й е екі ж ы л д а б ір р е т б о т а л а й д ы . Бір ж асқ а дей ін б о та, екі ж а с та тай л ақ , сосы н еркегі буы рш ы н. ү р ғаш ы сы б ү л д ір ш ін а т а л а д ы . Көктемде, қаңтар, ақп ан а й л а р ы н д а бу р а қосад ы . К етерген со ң 10-13 күн тағы 1 рет күйлейді. Бірінші б о тасы н екінші б о тасы н т у а р а л д ы н д а т а с т а п кетеді. Түйе мейірімді. б а с қ а жетім б о т а л а р д ы ем ізе б ер ед і Түйе қатаң табиғи ж ағд ай га тезім ді болғаны - м ен, өзге түліктерге қ а р а ғ а н д а түйенің тө л деу і көп күтімді қаж ет етеді [3]. Т үй еш ілердің айтуы нш а, ж елін деген інген күндіз-түні к езд ен т а с а б о л м ау ы керек. Өйткені. толғақ қысқан інгеи а у ы л д ан д а л а ғ а б о ш а л а п . беті ауған ж аққа кетеді. О л а р д ы ң жаяу б а қ т а ш ы ға қайы ру б е р м е й , д а л а ғ а қашуы табиғи құбы лы с. С онды қган, айы-күні жақын інгендер б о ш а л а п , д а л а ғ а шығып кетлеуі үшін тү й еш і о д ан к әз а й ы р м а й , ә т е с а қ б о л у ы к ер ек [4]. Егер түйе қиналып, б о т а л а й а л м а й түр са. о н д а оны ң устіне қай ты с б о л ған кісінің ж абы ны н жапқан.
д е г е н д е й , ж а ң а т у ғ а н б о т а ө т е н ә зік к е л е д і, о л ө з б е т ім е н а у ы з д а н а д а , а я қ т а н а д а а л м а й д ы . О лар д ы туы сы м ен ж ы лы қораға. ж ер үйге, не киіз үйге енгізіп. тұм сы ғы н ш а р а н а д а н тазар ты п , д е р е у ж аб у л ай д ы . Түрғын үйге енгізілген ж алгы з-ж ары м б о тан ы б ірд ен көзге түсірм ейді. Ш имен қорш айды тіпті к ей д е ш ы м ы л ды қ қүрып қастерлей ді. Қайыту м ек б о т а л а т у н ау қ ан д ар ы а р а л ы ғ ы н д а қос өркеш ті тү й е інгені б о тан ы о р т аш а е се п п е н 4 1 5 күн. а р у а н а - 350 күн: н ар м ая - 4 10, қоспақ - 390, нар - 385, күрт н а р - 387 күн көтереді [5]. Ботаны ң қүрсақта ж ақсы есу ін е ж ән е ж етілуіне ен есін ің күйі, оны ң қоректілігі күшті азы қп ен толы қ қ ам там асы з етілуі үлкен э с е р етеді. Б о т а н ы а м а н а л ы п , ж а қ с ы ә с ір у үш ін о н ы ң т ә с іл д е р ін ж ет е м е ң г е р іп , д ү р ы с қ о л д а н а б іл ге н ж ө н . Б у аз інгендердің б о т а л а у ы н а екі ай қал ған д а қ о р а д а үстап б ағад ы . У ақыты ж ақы н д аған інгеннің бөксесі т ө м е н түскен т ә р ізд ен ед і, желіні толы сы п, сүті а ғ а р а д ы . Інген б о т а л а р а л д ы н д а б о ш ал ап ж елге қарсы н е м е с е әзі бүры н м екен еткен жаққа
1 5 № 3 (102), млхтыр-мауоым, 2010 кетіп қалуы мүмкін. Б о тал а й ты н інген толғағы піскен сай ы н д а м ы л тап п ай . бір ж атып бір тү р ад ы . С ол к езд е інген б о тасы н қабы рғаға н е м е с е ж ерге ж анш ып, өлтіріп а л у ы мүмкін. Б о т а н ы ң к е у д е с ін ің ж а р ы к к а ш ы ғ у ы к и ы н б о л а д ы . С онды қтан оны ң б а с ы м ен алд ы ң ғы а я к га р ы ш ыққан кезд е ая қ т ар ы н ан устап , көмек- теск ен д ұр ы с. Басқа м ал сияқты түйе ботасы н ж ал ап қурғатпайды [6]. С ол себ еп ті б о тан ы ң үстін сүртіп қүрғатады , аузы н, түм сы ғы н ж эн е қулақ- тар ы н т а з а р т а д ы ж ә н е ж ы лы ты п күйрық м айы н т ам ғы зад ы . Б үл т у р а л ы XIX ғ. с о ң ы н д а Торғай о б л ы сы н д ағы тү й е
ш аруаш ы лы ғы н зер ттеген А .Д о б р о см ы сл о в та ж азған [7]. Қ азақтар б о тан ы ң күтімі - әй ел д ің міндеті екенін д е көрсеткен [8]. Б о т а 1-1,5 с а ғ а т т а н кей ін а я қ т а н ы п , е н е с ін ің ем ш е гін із д е й б а с т а й д ы . Б ір а қ о л ен есін әздігінен е м е а л м а й д ы С онды қтан б о тан ы е м із б е с бүры н інгеннің алғаш қы қар а уы зы н сауы п
а л а д ы . С о д ан кейін ған а б о тан ы ал ғаш қы уы зы н а еркін то йғы зады . Т ү й еш іл ер б о т а л а р д ы ң у ы зд ы толы қ п а й д а л а н у ы н а үлкен м ән б ер ген Уыз сүтте белок, түз ж эн е ви там и н сиякты қоректенуге ө те б ағал ы з а т т а р мол б о л а д ы [9]. Ж а с б о т а н ы 2-3 күн е н е с ім е н б ір г е қ а л д ы - р а д ы . Егер туғанн ан кейін б о тан ы ен есін ен б ө л ек ү с т а с а інген, ә с ір е с е , тү м с а ін гендер б о тасы н ан жеріп кетуі мүмкін. Е н есін е ә б д е н б ау ы р б асқ ан н ан кейін б ары п қана б о т а ж ал п ы қораға ш ы ғар ы л ад ы . Қора кең, жарық. төсеніш і қалы ң болуы керек. Өйткені б о т а аякган у ға тал п ы н ы п . бір қүлап, бір тү р ад ы . Бота н аш ар , ә л с із б олы п т у ы л а д ы . О ны екі- үш күн түйені сауы п б о л ған н ан соң ем ізеді. Үш күннен со ң ол аяққа түрып, езі е м е д і Б әй д іб ек аудан ы . Қ ызылкөпір ауы л ы н ы ң түрғыны, түйекеш Қ ү д ай бер ген ов М үрат С а п а р б а й ү л ы
д ей д і. Екі ж ы л д ан с о ң б отаны таб ы н ға қосад ы . О сы м әл ім етк е XX f. б асы н д ағы зе р т т е у л е р д е д ә л е л б о л а а л а д ы « Ч е р е з д в а г о да п о сл е п о я в л е н и я на с в е т .
б е р ут уж е в
ка р а в а н ,
п р и у ч а т ь к п е р е х о д а м по п у с т ы н е » [10]
Б о т а л а р д ы ң т е з жетілуі үшін о л а р ға ер ек ш е күтім керек. Б о тасы н а э б д е н б ау ы р б асы п , өзімсініп кеткен ш е ж ас т ү й ел ер д ің б о тасы қ асы н д а б о л ған ы жөн. Ә сір есе, б о т а л а р өздігінен ты ң ай ған ш а ас- ты ны ң сы зд ы б о л м ау ы н қатты қ ад а ға л а п отыру керек.
Қос өркеш ті б о т а л а р д ы ң с а л м а ғ ы туған кезд е о р т аш а 35-40 кг т а р т а д ы . Е ң кіш кентай б о т а 25 кг, а л е ң үлкені 60 кг-ға дей ін ж етеді. Ж а с б о т а н ы ң тіршілік қасиетінің күшті, ш ирақ тууы на інгендер м ен б у р а л а р д ы ш ағы л ы с н ауқаны н а қоңды д а я р - л а у б ел п л і д ә р е ж е д е э с е р етед і. Аяғын нық б а с а а л м а ғ а н ж ас б о тан ы қазақтар бүрьін б ет ен г е көрсетп еуге ты ры сқан . Өйткені б а сқ а түліктердің т ө л д е р ім е н с ал ы с ты р ғ ан д а ж ас б о та ө те нәзік келеді. О л суыққа т ез тоңғыш, түрлі иіс-қоңысқа, л а с қ а т ө з ім с із
б о л ад ы С онды қтан т е л ге а л д ы н а л а а р н а л ға н қора мүмкіндігінше т а за б олуы керек. Түйенің жаппай боталау мезплі жыл сайын наурыз айы ны ң екінші ж арты сы нан бастап, м ам ы р айы ны ң б ас кезіне дейін со зы лады . Көп ж ы лдардағы тәж ірибеде, бүл м езгілдер б отал ар д ы ң дүры с өсіп жақсы жетілуіне е ң қолайлы екенін м ам ан д ар жақсы түсінген. Б о та туғанн ан кеиін үш ап т а д а н со ң отьіға б а с тайды . Б о та қ о р асы н а жақсы ж оңы ш қа пішенін іліп, а ст ау ғ а а с түзын сал ы п қою керек. Б о т а л а р тәулік б о й ы н а әр б ір 3-4 сағат сайы н ем ізіледі. Ол үшін б о та қо р асы н ан б асқ э там ақ тан а- ты н ар н ау л ы кора б о л а д ы . Сүтті інгендердің сүтін б о тасы т а у ы с а а л м а с а . оны сауып т ас т а у керек, ә й т п е с е ін гендердің желіні ісіп, ауруға ш ал д ы ғад ы Қ азақты ң тө р ттү л ік к е б ай л ан ы сты әдет-ғүры п- тары м ен сал т -д ә с т ү р л е р і т у р ал ы ә р түрпі ғы лы м с а л а с ы н д а ж азы л ған д е р е к т е р кеш енді, этн о -м әд е- ни тү р гы д а ауқы м ды зерттеуді қаж ет етеді. Бүл қазіргі за м а н т а л а б ы туды рган х ал қы м ы зд ы ң төл м әд ен и етін ің рухани түрғы дағы б ей м ә л ім , ты лсы м қүпиясын аш уға септігін тигізеді. Р Е З Ю М Е В д ан н ой стат ье автор ан а л и зи р у е т обы чаи и в ер о ван и я к а за х о в , св я зан н ы е с вы р ащ и в ан и ем в ер б л ю ж о н к а и ухода за ним . * *• А- In giv en c lau se th e a u th o r an aly zes c u sto m s a n d re lig io u s b e lie fs o f th e K a za k h s co n n ected to c u ltiv a tio n o f y o u n g cam el an d ta k in g care of it. ӨДЕБИЕТТЕР
жүктеу/скачать 3,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|