БҚму хабаршысы жылына 4 рет шығады


Әр түрлі үлгілермен күрес жүргізетін балуандардың қайталама



Pdf көрінісі
бет11/31
Дата27.03.2017
өлшемі7,32 Mb.
#10433
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   31
Әр түрлі үлгілермен күрес жүргізетін балуандардың қайталама 
шабуылдардың оңтайлы аралықтарын айқындау
М ақалада  балуандардың  техникалық  түрінде  шабуылдың  тактикалық 
әрекеттерді  ұйымдастыру  ж өніндегі  зерт т еу  материалдар, 
грек-римдік 
балуандардың  қайта  шабуылы  үшін  күш  ж әне  функционалдық стилі  ұсынылзан. 
Қайталанатын  шабуылдар  тактикалық  дайындық  компоненттерінің  бірі  болып 
табылады.  Олардың  негізгі іске асырушы техникалық іс-шаралары,  немесе  белгілі 
бір  рет пен  уақы т   аралызында  нысанза  әсердің 
сәйкестігін  (іс-әрекеттер 
арасындазы  үзіліс)  ж үзеге  асыруды  білдіреді. 
Осызан 
байланысты, 
біз 
мақсатты ж оспарлау пайдалана отырып модельдеу  (тренаж ерлық жабдықтар) 
ұтымды 
қадамдар 
шабуыл 
саны, 
сондай-ақ 
үзіліс 
уақыты, 
назарза 
күрескерлердің  жеке  сипаттамаларын  ескере  отырып,  бұл  болжауда,  ал 
қарсылас  туралы  ақпарат  (әдіс-тәсілдерінің  іс-әрекетті)  ӘТӘ  сенімділігі  мен 
тиімділігін  арттыруза  мүмкіндік  береді  ж әне  күрескеркерлері  халықаралық 
аренада  табысқа  қол  ж еткізу  үшін  олардың  жеке  ж әне  ұтымды  жетекші 
сапасын пайдалануза мүмкіндік береді.
Тірек  сөздер: 
Тактикалық  шабуыл,  іс-қимыл,  қайталап  шабуылдар, 
тренаж ерлер,  ж еке қасиеттер.
A n a rb a e v  A .K .,  B aim ukhanbetov B.M.
Determine the optimal retry intervals attacks  wrestlers with a different manner o f
fighting
The  article presents research materials on the organization o f  tactical attack in the 
fo rm   o f  repeated attacks fo r  technical fighters,  pow er and functional style  in  Greco-Roman 
wrestling.  R epeated  attacks  are  one  o f   the  components  o f   the  tactical  training.  They 
y o u rse lf implementation  o f  technical  actions  or  effects  on  the  target  in  a  certain  sequence 
in  compliance  with  the  time  interval  (pause  between  actions)  .In  this  connection,  we 
assum ed  that  the  target  planning  using  simulations  on  TU  fitn e s s   equipment)  rational 
number  o f   attackers  action  and  pause  time,  taking  into  account  the  individual 
characteristics o f  the fighters,  and information  about the  enemy will increase  the reliability 
and efficiency o f  TTA  (technical and tactical actions)  and will allow the fig h ters to use their 
individual rational and leading.
Keywords:  Tactical  offensive  action,  repeated  attacks,  fitn ess  equipment, 
individual qualities.
131

БҚМУ  Х абарш ы   № 4 - 2 0 1 6 ж .
ӘОЖ  371.731
Қ ұ л м ағам б ето в а С.С. -  педагогика ғылымдарының кандидаты,
М .Өтемісов атындағы БҚМ У 
E -m ail:  svetlana-sk-68@ mail.ru 
И м а н а л и н а  Г.М . -  М .Өтемісов атындағы БҚМ У магистранты
E -m ail:  gtasmagambetova@ inbox.ru 
С а п а н о в а  С.З. -  экономика ғылымдарының магистры,
М .Өтемісов атындағы БҚМУ 
E -m ail:  samalsapanova@mail.ru
Ш Е Т   Т ІЛ Д ІК  К О М М У Н И К А Т И В Т ІК  Қ Ұ З Ы Р Е Т Т ІЛ ІК Т І Қ А Л Ы П Т А С Т Ы Р У  
(« Б И О Л О Г И Я »  П Ә Н І Н Е Г ІЗ ІН Д Е )
Аңдатпа. 
М ақалада  шет  тілін  ж ет ік меңгеру,  еркін  царым-қатынас  жасай 
білу туралы қарастырылады.  Ш ет тілін меңгеру әр  білімді  адамның,  оган  қойылган 
қогам  талаптарына  сәйкес,  қаж еттілігіне  айналды.  Ш ет  тілі  адамдардың  мәдени 
деңгейіне  айтарлықтай  әсер  етеді,  царым-цатынас  ж асауының  дамуына  ықпал 
жасайды.  Қарым-  қатынас  ж асау  құзыреттілігін  қалыптастыру  шет  тілін 
оқытудың  негізгі  мақсат ы  болып  табылады..  Ш ет  тілінде  қарым-қатынас  ж асау 
үшін  грамматикалық ереж елерді  білу  шарт,  лексикалық  қорын  ұдайы  толықтырып 
отыру,  тілдің  фонетикалық  ерекшеліктері  туралы  білу,  оқытылатын  елдің 
мәдениеті мен әдебиетін  білу,  әрине,  сөйлеу дагдыларын дамыту керек.
Тірек 
сөздер: 
Құзыреттілік, 
коммуникативтік 
құзыреттілік, 
коммуникативті технологиялар,  шет тілін оқыту,  көптілділік,  көпмәдениеттілік.
«Еліміздің ертеңі  бүгінгі жас ұрпактың колында,  ал жас ұрпактың тағдыры -  
ұстаздың  колында»  деп  елбасымыз  Н.Ә.  Назарбаев  атап  өткендей  бүгінгі  таңда 
заманына  сай  зерделі,  ой-өрісі  жоғары,  жан-жакты  дамыған  жеке  тұлғаны 
калыптастырып  тәрбиелеу  мемлекеттің  ең  маңызды  стратегиясы  ретінде  мұғалімдер 
кауымына зор жауапкершілік жүктеп отыр  [1].
Тілді  меңгеруге  деген  кызығушылыкты  ынталандыру,  жан-жакты  дамыған, 
үш  тілді  -   казак,  орыс  және  ағылшын  тілдерін  жетік  меңгерген  көптілді  тұлғаны 
калыптастыру бәсекеге кабілетті коғам кұрудың бірден бір негізі болып табылады.
Бүгінгі  таңда  ж алпы  орта  білім  беруді  жетілдірудің  негізінде  кұзіреттілік 
тәсілді  колдану ұсынылып жүр,  білімге  бағытталған мазмұнды кұзіреттілікті дамыту, 
яғни нәтижеге бағдарланған білім мазмұнына алмастыру кажеттілігін көреміз.
Құзыреттілік  -   бұл  алынған  білімдер  мен  біліктерді  іс-жүзінде,  күнделікті 
өмірде  кандай да  бір  практикалык  және  теориялык  мәселелерді  шешуге  колдана  алу 
кабілеттілігі.  Заман  талабы  окушылардың  бойында  түйінді  кұзыреттіліктерді 
калыптастыру болып табылады.
Құзіретті  адам  -   ол  жеке  тұлға.  Ол  туындаған  проблеманы  жеке  және 
топтарда  (коммуникативтік)  шеше  алуға,  өмірде  және  жұмыс  орнында  үнемі 
жаңаш ылдыкка ұмтылуға,  кабілетті  болуға тиіс,  өз бетімен және  басканың көмегімен 
кажетті  акпаратты іздестіріп,  колдана  алады.  Осы  аталған  сапалар  мен  касиеттер  кез 
келген  іс  -   әрекеттерге  кажет.  Содан  да  олар  негізгі  кұзіреттер  деп  аталады.  Бұл 
адамның  бойында  өзіндік,  жауапкершілік,  коммуникабельдік,  жаңалыкты  жоғары 
кабылдайтын,  мәселені  шеше  алатын,  адамгерш ілігі  мол,  білімі  жоғары,  жаңа 
технологияларды меңгере алатын,  ұжымда жұмыс жүргізе алатын,  белсенділік касиет
- кабілеттерінің  болуы  [2].
М.К.  Кабардовтың  пікірінше,  катысымдык  кұзыреттілік  -   бұл  этно  және 
әлеуметтік-психологиялык  үлгі-нұсканың,  стандарттың,  стереотиптердің  жүруі  [3]. 
Ал  И.А.  Зимняяның  айтуынша,  киын  катысымдык  дағдылар  мен  іскерліктерді 
меңгеру,  жаңа  әлеуметтік  кұрылымда  теңбе-тең  іскерлігін  калыптастыру  және
132

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .
сөйлесу  кезінде  шектелу, 
ырымдары, 
салт-дәстүрлер, 
сөйлесу  әдебін  білу, 
сыпайылық таныту;  ұлттық ділге тән қатысымдық әдісте бағдар ұстау  [4].
А.В.  Хуторскийдің  айтуынша,  оқу үдерісіне  өту үш ін  құзыреттілікті  іскерлік 
формасында  беру  керек.  Бұл  жағдайда  құзыреттілік  өзі  сәйкес  келетін  оқу  әдісінің 
мәнін  анықтайтын  болады.  Ол  қатысымдық  құзыреттілік  тұжырымдамасына  келесі 
мысалдарды ұсынады:

өзін  ауызша  және  жазбаш а  елестете  алу,  сауалнама,  өтініш,  түйіндеме, 
хат,  құттықтау хат жазу;

өз  сыныбын,  мектебін,  елін  мәдениетаралық  тілдесу  жағдаятында 
елестете алу,  бұл үш ін шетел тілі білімін қолдану;

айналадағы  мен  алыстағы  адамдармен  және  оқиғалармен  өзара 
әрекеттесу тәсілдерін меңгеру;

ауызша хабарлама айту,  сұрақ қоя білу,  диалогты жақсы өткізу;

түрлі  сөйлесу іскерліктерін  (монолог,  диалог,  оқу,  хат),  лингвистикалық 
және тілдік құзыреттіліктерді меңгеру;

топта  бірлескен  іскерлік  тәсілдерін,  тілдесу  жағдаятында  әрекет 
негіздерін меңгеру;  ымыраларды іздеу және таба білу;

көпмәдениеттік,  көпэтникалық  және  көпконфессионалдық  қоғамда 
тарихи  күретамыр және  әртұрлі ұлттық жалпылық  пен әлеуметтік топтардың дәстүрлерді 
білудің негізінде құрылған позитивтік дағдылар тілдесуіне ие болу  [5].
Білім  беру  жүйесінде  оқушының  бойында  коммуникативтік  құз^іреттілікті 
қалыптастыруда  ақпараттық-коммуникативтік  технологияның  рөлі  ерекше.  Бұл 
технологияны  қолдану  оқушылардың  қызығушылығы  мен  белсенділігін және  жұмыс 
істеу  шеберлігі  мен  қабілеттіліктерін  арттырады.  Бағдарламаны  жақсы  меңгеруге,  өз 
жұмысын  жоспарлауға,  өз  бетімен  жұмыс  жасауға  үйретеді.  Оқушының  қазіргі  заман 
талабына сай білім алуына, білім сапасына тікелей әсер ететіндер -  ақпараттық құралдар.
Қазіргі  кезде  оқуш ыларға  ағылш ын  тілін  оқытудың  әртүрлі  деңгейлеріне 
сәйкес  оқытудың  жаңа  технологияларын,  ақпараттық  және  компьютерлік  жүйелер 
арқылы  ізденіс  жұмыстарын  жандандыра  түсудің  барлық  мүмкіндіктері  жасалған. 
Ш етел  тілін  оқытуда  лингафондық  құрал-жабдықтар,  аудио,  видео  кешені  -  
оқушылардың  ауызш а  және  жазбаш а  аударудағы  білімін  жетілдіру,  сөздік  қорын 
қосымш а  жаңа  сөздермен  байыту,  толықтыру,  ой-өрісін  дамыту  мақсатында 
қолданылады. 
Сондай-ақ 
оқыту 
процесінде 
мультимедия 
бағдарламасының 
көмегімен, 
ғаламтордан 
алынған 
әлемдік 
жағдайлар, 
педагогикалық 
технологиялардың  түрлі  әдіс  -   тәсілдері,  комуникативтік  бағыттағы  оқыту 
элементтері кең қолданылады.
Компьютермен  сабақ  өткізу  арқылы  оның  қолданылуын  үйрене  отырып 
телесабақтарды  тың,  жаңа  деңгейде  өткізуге,  оқытушы  мен  оқушының  қарым- 
қатынасының  педагогикалық  және  әдістемелік  тұрғыдан  сараланып  алынған  алуан 
түрлі қызмет түрлерінің қолданылуы жүзеге асады.  Компьютерді қолдану барысында 
өздерін  қызықтыратын  әр  түрлі  мәселелерді  шешуге  болады  және  талқылайды. 
Компьютермен  бала  жазады,  оқиды,  түрлі  тесттер  орындайды.  Техникалық 
құралдарды  пайдаланудың  ең  тиімді  жағы  уақытты  ұтасың,  дәл,  тиянақты  оқу- 
материалдарын  алдын-ала  дайындап,  оқушыға  беріп  отырсаң  өзінен-өзі  жасауға 
тырысады,  қызығады,  жасамай,  үлгермей  отырған  оқуш ы  болмайды,  себебі  оның 
алдында  бәрі  дайын  тұр.  Сонымен  қатар  мұғалім  қазіргі  мектептегі  ақпараттық 
құралдарды  ж етік  меңгеру,  Pow er  Point,  Active  Studio  бағдарламаларымен  жұмыс 
жасап  қана  қоймай  үнемі  интернет  жүйесіндегі  жаңалықтар  мен  өзгерістерді  өзінің 
кәсіби  ш еберлігіне  қолдана  білу,  білім  кеңістігін  кеңейту,  ашу  бағытындағы 
өзгерістер  мен  әлемдік  білім  беру  кеңістігіне  кіруге  талпыну  керек.  Соңғы  кезде 
уақыт  көрсетіп  отырғандай,  мұғаліммен  салыстырғанда  оқушыда  көп  ақпарат 
болатыны  кейінгі  көрсетілген  тәжірибелер  дәлелдеп  отыр.  Сондықтан  әрбір  мұғалім
133

БҚМУ  Х абарш ы   № 4 - 2 0 1 6 ж .
өз  қызметіне  ақпараттық  технологияны  пайдалана  білуі  кажет.  Бұл  мәселе  білім 
беруді акпаратттындырудың қажетті ш артына айналып отыр.
Қазіргі  кезде  адамның  кәсіби  шеберлігіне,  білім  өрісіне,  зиялылық  және 
танымдылық деңгейіне  өмірдің  өзі  биік талаптар қойып  отыр.  Бүгінгі  күні  көкейкесті 
болып  отырған  білімнің  құзырлылық  ұстанымын  жүзеге  асыру  құралы  ретінде 
педагогикалық  технологиялар  мен  белсенді  оқыту  әдістерінің  алар  орны  ерекше. 
Әрекетке  негізделген  технологиялық  оқыту  танымдық  белсенділігі  жоғары,  өмірде 
әртүрлі  мәселелерінен  хабардар,  кез  келген  тапсырманы  орындауға  қабілетті, 
қолынан іс келетін (құзырлы) азаматтарды қалыптастырады.
Бас  тілдік  құзьфеттіліктерінщ   қалыптасуы  мен  тілдік  білім  беруді 
дамытудың  ең  тиімді  құралы  -   тілі  оқытылатын  елде  болу.  Алайда,  тілден  тыс 
ортада  шет  тілін  үйренуші  оқушылардың  кәсіби  ш еттілдік  құзыреттілігін  нақты 
қоршаған ортаға негіздеп дамытудың неғұрлым тиімді құралдарын табу қажет.  Яғни, 
олар  ағылш ын  тіліндегі  негізгі  және  элективті  курстар, 
шынайы  виртуалды 
интерактивті  тіл  ортасын  пайдалану,  яғни  әр  түрлі  тілдерде  әр  түрлі  ресурстардың 
кең спектрін ұсынатын Интернет көздерін пайдалану.
Уақыт  талабына  байланысты  ХХІ  ғасырда  Қазақстандықтар  мемлекеттік 
немесе  жеке  бас  істер  барысында  халықаралық  қатынастар  жасайды  (саяси, 
экономикалық  және  техникалық  байланыстар  болуы  мүмкін)  [6].  Пәндерді  ағылшын 
тілінде  оқытудағы  мақсат -   ғылым  мен технология  саласында жарысу,  артта  қалмау. 
Сапалы аудармалар жасап,  мемлекетке  білім мен технология жаңалықтарын енгізу де
-   шет тілін  білудің жемісі.  Демек,  жартылыстану  пәндерін  ағылш ын тілінде  оқыту  -  
дүниежүзілік  қатынас  тілін  меңгерту  -   Қазақстан  мемлекетінің  болашағы  мен 
жастары үш ін пайдалы.
Әртүрлі  тақырыптардағы  лексиканы  қайталау  мен  бекітуді  W isc-Online 
сайтында орналасқан ресурстар көмегімен біріктіруге болады.
W isc-Online -  «оку объектілері»  («learning objects») деп аталатын электронды 
білім  беру  ресурстарының  сандық  кітапханасы.  Сандық  кітапхананы  дайындауға 
Висконсин  Техникалық  ж үйелік  колледжінің  оқытуш ылары  мен 
білім  беру 
ресурстарын дайындау бойынша мамандар қатысты.
1999  жылдан  бері  олар  әртүрлі  техникалық  және  гуманитарлық  пәндер 
бойынша  білім  беру  объектілерін  дайындады.  М обильді  тиімді  оқу  объектілері 
білімдерін  арттыру,  техникалық  анимация  көрсету,  проблемалық  шешу  дағдыларын 
арттыру,  идеялар,  және жұмыс күшінің оқытуын қамтамасыз етеді.
Сайтты  пайдаланушылар  оқыту  объектілерін  талқылап  бағалай  алады, 
санаттары бойынша басқа да элементтерін таңдап және орындауға болады.
Денсаулық, 
ғылым, 
математика, 
технология, 
өнеркәсіп, 
білім 
беру 
саласындағы  сарапшылар  және  жалпы  пайдаланушылар  жоғары  сынақ  балл  алуға 
көмектесу үш ін оқу-әдістемелік қамтамасыз етеді.
М ысалы,  анатомиялық терминологияны,  «Дене  бөлшектері»  тақырыбындағы 
ағылш ын лексикасын зерделеп,  ресурсын пайдалануға болады.
1. 
Интерактивті  Anatomical  Terminology:  Relative  Position  дененің  ұстау 
қалпын сипаттау үш ін пайдаланылатын терминдерді үйренуіне көмектеседі.
Ресурсты пайдалану өзектілігі:
Биология.  Адам  анатомиясы  -   адам  денесінің  морфологиясын,  оның 
органдары  мен жүйелерін  зерттейтін  биология  саласы.  Адам  анатомиясының  зерттеу 
аспектілерінің  бірі  адам  денесінің  пішіні  мен  құрылымы болып табылады.  Анатомия 
саласындағы  дене  ұстау  қалпы  сипаттау  арнайы  терминологияны  білуді  талап  етеді. 
Оқу материалы аралық және қорытынды бақылау ресурстарымен қамтамасыз етілген.
А зылш ын  тілі.  «Дене  бөлшектері»  тақырыбындағы  лексика  бастауыш 
мектептің  бірінші  сныбынан  бастап  оқытыла  бастайды.  Одан  әрі  қарай 
сөздік 
қорлары  «Сіздің  денсаулығыңыз  өзіңізге  байланысты»,  «Дәрігерге  каралу»  сияқты
134

БҚМУ  Х абарш ы   № 4 - 2 0 1 6 ж .
тaкьIрыmaрцы  өткенде  дами  бастайды.  Латын  неrізіңцеrі  биологиялык және  медициналык 
терминология сияңгы, жана арнайы лексиканы игеру көп киындык тудырмайды.
Мақсаты:
-  анатомияда  дене  ұстау  калпын  сипаттау  терминологиясын  саналы  түсінуге 
мүмкіндік беру;
-  «Дене  мүшелері»  (жалпы  лексика),  «анатомиялык терминдердегі  жазыктык 
түсінігі» 
(арнайы  лексика)  такырыптары  бойынша  ш еттілдік  кұзыреттілігін 
калыптастыруды жалғастыру.
Міндеттері:
-  анатомияда  дене  ұстау  калпын  сипаттау  терминолгиясын  окыту:  жоғары 
(басжак)  -   төменгі  (кұйрыктұс),  алдыңғы  (кұрсактұс)  -   арткы  (сырткы),  ортаңғы 
(орта тұс) -  бүйірлік (латералдык);  проксималды -  дисталдыф;
-  анатомия  саласындағы  дене  мүшелері  калпын  сипаттау  терминологиясын 
үйрету:  superior  (жоғары)  -   inferior  (төменгі),  anterior  (алдыңғы)  -   posterior  (арткы), 
medialis  (ортаңғы)  -   lateralis  (бүйірлік),  proximalis  (проксималды)  -   distalis 
(дисталды);
-  «Анатомиялык  терминдердегі  жазыктык  түсінігі»  такырыбында  арнайы 
лексиканы үйрету;
-  «Дене  мүшелері»  такырыбындағы  жана  лексиканы  бекіту,  жаңа  жағдайда 
лексиканы пайдалану (дене ұстау калпына байланысты сипаттау);
-  білім  беру  және  өз  білімін  жетілдіру  максатында  шет  тілді  акпарат 
көздерінен акпарат алу кұралы ретінде ағылш ын тілін пайдалануға үйрену;
- электрондык білім беру ресурстарымен жұмыс істеуге үйрену;
-  окушылардың  коммуникативтік  кұзыреттілігін  калыптастыру,  топта, 
ұжымда жұмыс жасауға үйрету.
Жабдыктар: 
Интернет 
желісіне 
колжетімді 
окытушы 
компьютері, 
мультимедиялык  проектор,  интерактивті  такта,  окушылар  компьютері;  суреттер: 
«Адам  денесінің  осі  және  кеңістіктері»,  «Ағылшын  тілінде  дене  мүшелері»; 
электронды ресурстар:
- Anatomical Terminology:  Relative Position.  Интерактивті кұрал
- Directional Terms  1.
- Directional Terms 2.  Интерактивті кұрал
- Ағылшын тілінде дене мүшелері.
hair 
h e a d
1  сурет -  А дам   денесінің негізгі ж азықтықтары
135

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .
2 сурет -  А дам   денесінің ж азыцтыцтары ж әне олардың  багыттары.
Кесте  1  - «Анатомиялық терминдердегі ж азықт ық түсінігі» 
тацырыбындагы арнайы лексика
Сөз
Т р а н с к р и п ц и я
А уд а р м а сы
superior
[s(j)u:'piQriQ]
ж оғары , ж оғары  орналасқан
inferior
[т Т іә п ә ]
төм ен , тө м ен  орналасқан
anterior,  ventral
[ffin'tariQ]
[ 'v e n t r a l ]
алды ңғы ,  құрсақ (құрсақтұс)
posterior,  dorsal
[pos’ta rra ]
[‘d o :s^ )l]
А ртқы ,  арқалы қ (сы ртқы )
m edial
[ 'т Ы іә І]
О ртаңғы ,орта тұс,  ортасы н да 
орналасқан
lateral
['Ы (ә> (ә)1]
бүйірлік
axial
['ffiksral]
біліктік
axis
['ffiksis]
білік
appendicular
[шpәn'dIk)ulә]
соқы ріш ектік
proxim al
проксим алды
distal
дисталды
Қазіргі таңда мектептерде  шетел тілін оқыту жүйесі жан-жақты дамыған түрде 
қарастырылуда. 
М ектеп 
тәжірибесі 
көрсеткендей 
шет 
тілі 
сабақтарында 
интерактивті  тәсілдер  оқушылардың  интеллектуалдық  белсенділіктерін,  танымдық 
қасиеттерін, 
логикалық 
ой, 
талдау, 
салыстыру 
қабілеттерін 
жетілдіріп 
еңбексүйгіштікке  тәрбиелейді.  Яғни  түрлі  тілдік  ойындар  ,  танымдық  ойындар, 
эстафеталар,  түрлі  жағдаяттарға  құрылған  рольдік  ойын  ,  диалогтар,  дебаттар,  білім 
сайыстарын  сабақта  қолданудың  маңызы  зор.  Топпен  жұмыс  істеу  оқушылардың  бірін 
бірі тануына, тыңдау мен пікір алысу мәдениетінің  қалыптасуына да өз әсерін тигізеді.
Құзыреттілік  ұстанымын  іске  асыру  қазіргі  мектеп  үш ін  төңкеріс  сипатына 
тән  емес.  Бүгінде  оның  элементтері,  мысалға,  оқушылардың дербес  таным  жұмысын 
ұйымдастырумен  байланысты  ізденіске  бағдарлайтыны  қазіргі  технологияларға 
тәуелді,  ал  оның  оқу  үрдісіне  енгізілуіне  сәйкес  кейбір  элементтері  кеңінен 
қолданылып  жүр.Бүгінгі  таңда  білім  беру  жүйесін  дамытпалы  оқу  технологиясына 
ыңғайлау қажеттілігі туды.  Дамыта оқыту мен жеке тұлғаны қалыптастыру идеаясын
136

БҚМУ  Х абарш ы   № 4 - 2 0 1 6 ж .
жүзеге  асыруға мүмкіндік беретін.  Ж .Қараевтың «Окытудың үш   өлшемді әдістемелік 
әдістемелік  жүйесінің  педагогикалык  технологиясы».  Ағылшын  тілін  оқытуда  бұл 
технологияның басты тиімділігі:
- окушыны үнемі әрекетке косады;
-  тілдік  категориялардың  лексика-грамматикалык  кұрылымын  игертіп, 
ауызша,  жазбаша, тілді колдану аясын кеңейтуге мүмкіндік береді.
-  окушы  әрі  талдай,  әрі  салыстыра  отырып,  негізгі  білімді  өздігінен  меңгеруге 
әрекеттенеді.
Окушыларға  білім  беруде,  тілді  окытуда,  тәрбие  беруде  олардың  бойында 
коммуникативтік  кұзіреттілікті  калыптастыруда  тіл  үйретушінің  алатын  орны  зор. 
Тілді  меңгертуде  жоғарыда  карастырылғын  мәселелер  ескерілсе,  ісімізден  нәтиже 
ш ығары сөзсіз.
Қорыта  айтатын  болсак,  көптілді  білім  беру  бағдарламасы  аясында  үштілді 
меңгеру 
тәжірибесін  жинактап, 
әлемдік  деңгейде 
көтерілуіміз 
керек. 
Бұл 
окушылардың  халыкаралык  жобаларға  катысуын  кеңейту,  ш етелдік  әріптестермен 
ғылыми  байланыстарын  нығайтуға,  шетел  тілдеріндегі  акпарат  көздеріне  кол 
жеткізуіне  мүмкіндік  береді.  Елдің  ертеңі  өресі  биік,  дүниетанымы  кең,  кемел  ойлы 
азаматтарын  өсіру  үш ін  бүгінгі  ұрпакка  ұлттык  рухани  казынаны  әлемдік  озык  ой- 
пікірімен ұш тастырған сапалы білім мен тәрбие берілуі кажет.
Ә дебиеттер:
1.Қазақстан 
Республикасыны ң  П резидент і  Н ұрсулт ан  Назарбаевтың 
Қазақст ан 
халқына  Ж олдауы: 
Қазақст анны ң 
әлемдегі 
бәсекеге 
барынша 
қабілетті  50  елдің  қатарына  кіру  стратегиясы.  Қ азақст ан  өз  дамуындазы  ж аңа 
серпіліс ж асау қарсаңында  (01.03.2006 ж.).  -  Астана,  2006.
2. Ш үйінш ина  Ш. 
М ектептегі  білім  беру  ж үйесіне  12 ж ы лды щ а  көшу 
мәселесінің  енуі  / /   12  ж ылдық  білім  беру  Республикалық  зылыми-әдістемелік  ж әне 
ақпараттық- сараптамалық  журналы.  -  2008.  -  №3.  -  Б.18-19.
3. К абардов  М.К.  Роль  индивидуальных  различий  в  успеш ност и  овладения 
иностранным я зы к о м /  Автореф.  канд.  дис.  -  М.,  1983.  -  211  с.
4. Зимняя  И.А.  Ключевые  компетентности  как результ ативно-целевая  основа 
компетентностного  подхода  в  образовании.  -   М.:  М осковский  исследовательский 
центр подготовки специалистов,  2004.  -  42 с.
5. Хут орский А.В. Дидакт ическая эвристика.  Теория  и технология  креативного 
обучения. -  М.: Изд-во МГУ,  2003. -  416 с.
6. Жаңа  заман 
ұрпазының 
ерекшілігі  -   көп  тілде 
ойлау  және 
сөйлеу. 
http://oo.ssn.kz/kaz/print.php?type=N&item_id=23. Пайдаланзан уақыты:  19.11.2016 ж.
К у л м а гам б е то в а С .С ., И м а н а л и н а  Г.М ., С а п а н о ва  С.З.
Формирование иноязычной коммуникативной компетенции 
(на основе предмета «биология»)
В  
данной 
статье  рассматривается 
вопрос 
о 
свободном 
владении 
иностранным  языком  и  иноязычной  коммуникативной  компетенции. 
Владение 
иностранным  языком  каж дого  образованного  человека, 
исходя  из  требований 
общества,  стало  необходимостью.  Иностранные  язы ки  значительно  влияют  на 
культурный уровень  человека и воздействует на развитие уст ановления связи людей. 
Формирование  коммуникативной  компетенции  являет ся  главной  задачей  обучения 
иностранному  языку.  Д ля  коммуникации  на  иностранном  язы ке  нуж но  знать 
грамматические  правила,  фонетические  особенности языка,  необходимо  постоянно 
пополнять  лексический  запас,  знать  культуру  и  лит ерат уру  страны  изучаемого 
язы ка и,  конечно же, развиват ь навыки разговора.
Ключевые 
слова: 
Компетенция, 
коммуникативная 
компетенция, 
коммуникативные 
технологии, 
изучение 
иностранных  языков, 
многоязычие, 
мультикультурность.
137

БҚМУ  Х абарш ы   № 4 - 2 0 1 6 ж .
K ulm ag am b eto v a S.S.,  Imanal i na G .M ., Sapanova S.Z.
Formation o f foreign-language communicative competence 
(on the basis o f the subject «biology»)
In   this  article  is  considered  about flu e n t  foreign  language  skills  and  foreign- 
language  communicative  competence.  Knowing  o f  foreign  language  nowadays proceeding 
requirements  o f  society  became  a  necessity fo r   each  educated person.  Foreign  languages 
considerably  influence  the  cultural  level  o f  the  person  and  influences  to  development  o f  
communication establishment ofpeople.  Form ing o f  communicative competence is the main 
task  o f  training  in  a foreign  language.  For  communication  in  a fo reig n   language  it  is 
necessary  to  know  gram m atical  rules,  phonetic fea tu res  o f  language,  constantly fill  up  a 
lexical inventory,  to know culture and literature o f  the  country o f  the  learned language and, 
o f  course,  to develop skills o f  a conversation.
Keywords: 
Competence,  communicative  competence,  communicative  technologies, 
learning o f  foreign languages,  multilingualism,  multiculturalism.
УД К 378.02:37.016
А м ел ьч ен к о  В.И . -  кандидат географических наук,  доцент,
ЗКГУ  им.  М.  Утемисова 
Ж о м а р т о в а  А.М .  -  магистрант ЗКГУ им.  М.Утемисова
E -m ail:  ivan_avin@ mail.ru
П О С Т Р О Е Н И Е  К О М П Е Т Е Н Т Н О С Т Н О -О Р И Е Н Т И Р О В А Н Н Ы Х  ЗА Н Я Т И Й  
П Р И  И З У Ч Е Н И И  В Б А К А Л А В РИ А Т Е   К У РС А  «М Е Т О Д И К А  
П Р Е П О Д А В А Н И Я  Г Е О Г Р А Ф И И »
Аннотация. 
Статья  посвящена  использованию  на  практических  занятиях 
по  «Методике  преподавания  географии»  эпических  произведений  казахского  народа. 
Педагогический  эксперимент  показал,  что  этот  методический  приём  повышает 
эффективность 
формирования 
специальных 
компетентностей, 
которые 
необходимы учит елям географии  для  их профессиональной  деятельности.
К лю чевы е  слова:  компетентностно-ориентированные  занятия,  критерии 
оценки,  казахские уст ны е эпические произведения.
В  Республике  Казахстан  в  последние  годы  активно  осуществляется  переход 
от 
знаниево- 
центрического 
подхода 
в 
образовании 
к 
компетентностно- 
ориентированному  подходу.  В  этом  направлении  сделано  немало,  но  предстоит 
сделать во много раз больше.
М ы  предлагаем  следующие  специальные  компетентности  бакалавра  по 
специальности «География»  [1;  2].
I.  Компетентность разрешения проблем  (самоменеджмент):
1.  Идентификация (определение проблемы)
-  Способность  определять  и  формулировать  проблемы  из  образовательной 
области «Земля»,  «Географическое  образование»;
-  Опыт  проведения  анализа  проблем  из  образовательной  области  «Земля», 
«Географическое  образование»,  «Географическая культура».
2.  Целеполагание и планирование деятельности
-  Готовность  ставить  цели  по  формированию  и  развитию  географического 
мышления учеников на основе  альтернативных способов  разрешения проблемы.
3.  Применение технологий
138

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .

Опыт  применения  рецептурных  методик  преподавания  географии  с  учётом 
изменения  параметров  обучаемого  объекта  к  объекту  того  же  класса  и  составляет 
развёрнутый 
план-конспект 
урока, 
других 
форм 
обучения, 
воспитания 
и 
формирования  географических компетентностей учеников;
-  Способность  применения  известной  или  описанной  в  методической 
литературе  методики  обучения  географии  с  учётом  возраста,  сформированности 
познавательного  интереса  ученика  или  группы  учеников  (при  этом  комбинирует 
несколько  алгоритмов  последовательно  или  параллельно).  Опыт  использования 
инновационных  технологий  по  развитию  географической  культуры,  по  обучению 
географии  и  по  составлению  на  этой  основе  календарно-тематического  плана  и 
планов других видов профессиональной деятельности.
4.  Планирование  ресурсов
-  Г отовность  проводить  анализ  альтернативных ресурсов  (средств  и  методов 
обучения  географии,  научного  поиска  в  географии)  и  обосновывать  эффективность 
использования  того  или  иного  ресурса  для  решения  образовательно-воспитательной 
или научно-исследовательской задачи в образовательной и научной области «Земля».
5.  Оценка деятельности
-  Способность  предлагать или отвергать внесение  изменений,  в  свою учебно­
методическую  деятельность,  корректировать  её  по  результатам  текущего  контроля 
географических знаний и компетентностей учеников;
6.  Оценка  результата  (продукта деятельности)

Способность 
предложить 
набор 
статистических 
показателей 
и 
картографических  материалов,  для  доказательства  выдвинутых  географических  и 
образовательно-методических гипотез;
7.  Оценка собственного продвижения (рефлексия)
-  Способность аргументировать возможность использования полученных при 
решении 
научной 
или 
образовательно-методической 
задачи 
ресурсов 
(географические  знания,  умения,  опыт  полевых  исследовательских  работ  и  т.п.)  в 
других видах научной и учебно-методической работы.
II.  Информационная компетентность
1.  Планирование информационного поиска
-  Способность  планировать  информационный  поиск  в  соответствии  с 
задачами,  стоящими  перед  географической  культурой  в  области  воспитания  и 
образования.  Опыт  планирования  информационного  поиска  в  Географической 
информационной  системе  в  соответствии  с  поставленной  научной  или  учебно­
методической задачей.
-  Способность  обоснованно  использовать, 
в  соответствии  с  целью 
дидактической  или  научной  деятельности,  различные  источники  географической, 
педагогической,  методической  и  другой  необходимой  информации,  исходя  из  цели 
исследования.

Г отовность 
самостоятельно 
планировать 
перечень 
показателей, 
необходимых  для  географической  характеристики  определённого  объекта  или 
явления,  осуществлять  извлечение  этой  информации  из  статистического 
и 
картографического  источников  и в  результате проведения полевых исследований.
2.  Извлечение первичной информации
-  Опыт  самостоятельного  планирования  и  извлечения  информации  из 
статистических,  картографических и вербальных источников.
- Г отовность  самостоятельного  проведения  мониторинга  СМИ,  планируя  его 
цель  и  ход  в  соответствии  с  актуальной  географической  или  педагогической задачей 
информационного поиска.
3.  Извлечение вторичной информации
139

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .
-  Способность  самостоятельно  формулировать  основания  для  извлечения 
географической  и  методической  информации,  исходя  из  собственного  понимания 
целей пространственного анализа и методики обучения  географии.
4.  Первичная обработка  информации
- Г отовность систематизировать извлечённую информацию в виде выделения 
естественных 
групп, 
физико- 
и 
экономико-географического 
районирования, 
составления  картограмм,  локализованных  диаграмм  и  графического  представления 
данных в рамках самостоятельно  избранной сложной структуры.
-  Опыт  проведения  сопряжённого  анализа  системы  географических  карт, 
результатов  математической  обработки  статистических  данных  по  изучению 
географических  объектов  и  явлений, 
в  результате  которого  сложная  по  составу 
информация  переводится  из  графического  и  формализованного  представления  в 
текстовое.  И  наоборот,  перевод текстовой  информации  из  исторических документов, 
образцов 
устного 
народного 
творчества, 
дневников 
путешественников 
в 
картографическое,  графическое  и формализованное представление данных;
5.  Обработка  информации
-  Способность  делать  вывод  об  эффективности  методики  пространственного 
анализа  или учебно-методического  процесса  на  основе  критического  анализа разных 
точек 
зрения, 
сопоставления 
первичной 
и 
вторичной 
географической, 
статистической,  картографической и методической информации;

Г отовность 
подтверждать 
выдвинутые 
гипотезы 
собственной 
аргументацией 
или 
самостоятельно 
полученными 
статистическими, 
картографическими  материалами  и  данными,  собранными  в  полевых  условиях  и  во 
время педагогического наблюдения или педагогического  эксперимента.
III.  Коммуникативная компетентность
1.  Письменная коммуникация

Опыт 
представления 
результатов 
обработки 
статистической 
и 
картографической  информации  в  письменном  продукте  нерегламентированной  формы 
(физико-географическая  или  экономико-географическая  характеристика  объекта,  явления, 
района;  развёрнутая  легенда  к  самостоятельно  составленной  карте,  научная  статья,  отзыв 
классного руководителя на ученика, рецензия на ученическую работу и т.п.).
2.  Публичное  выступление

Г отовность 
самостоятельно 
определять 
цель 
в 
области 
роли 
географической  культуры  в  системе  воспитания  и  образования  детей  и  взрослых 
разного  возраста  и  целевую  аудиторию  для  коммуникации  на  основе  цели 
деятельности  (пропаганда  географической  и экологической культуры,  рационального 
природопользования).
-  Опыт  применения  в  своей  речи  логических  или  риторических  приёмов, 
соответствующих  психологическому  состоянию  слушателей,  приёмов  обратной 
связи  с  одновозрастной  или  разновозрастной  аудиторией  различной  направленности 
своих познавательных интересов.
-  Способность  активизировать  процесс  обучения,  применяя  в  своей  речи  в 
процессе  проведения  эвристической  беседы  на  уроке  географии  логические  или 
риторические приёмы обратной связи с классом.
-  Опыт  самостоятельно  готовить  картографические,  графические  и  другие 
наглядные материалы, адекватные теме урока и грамотно использовать их;
3.  Диалог
-Способность  воспринимать  содержание  фактической  информации  в  ответе 
ученика,  в диалоге  с  родителями учеников  или в дискуссии при обсуждении проблемной 
ситуации  в  классе,  или  на  заседании  научной  географической  секции,  определяя  тему 
сообщения, звучащие предложения, аргументы, доказательства, выводы;
4.  Продуктивная  групповая коммуникация
140

БҚМУ  Х абарш ы   № 4 - 2 0 1 6 ж .

Опыт  выявления  области  совпадения  и  расхождения  позиций  в  процессе 
обсуждения проблемного вопроса во время классного собрания или проведения эвристической 
беседы  в  процессе  изучения  новой  географической  темы,  раскрывая  суть  разногласий; 
способность давать сравнительную оценку предложенных идей относительно темы урока или 
цели группового обсуждения в классе [1; 2 ].
В  опубликованных  работах  по  педагогике  и  методике  преподавания  много 
внимания уделяется  определению понятия  «компетентность»,  которое пришло к нам 
из Европы.  Так же  много  статей посвящено  такому вопросу,  как методические  приёмы  и 
способы  применения  и  развития  компетентностного  подхода  во  время  проведения 
практических  занятий.  Некоторые  авторы  в  своих  публикациях  сравнивают  значения 
понятий «компетенция» и «компетентность»  [3, 4, с.51-55; 5, с.7].
В  своей  работе  мы   рассматриваем  результаты  проведённого  нами 
эксперимента  по  изучению  эффективности 
использования  компетентностного 
подхода  в  проведении  практических  занятий  по  М етодике  преподавания  географии. 
По-нашему  мнению,  именно  компетентностно  ориентированные  практические 
занятия позволяют использовать почти весь  арсенал методических приёмов,  которые 
вклю чаю т  работу  в  малых  группах,  фронтальную  эвристическую  беседу  по 
обсуждению  полученных  результатов,  индивидуальную  работу  студентов  для 
самоорганизации и информационного поиска.  Это  способствует более  эффективному 
формированию 
и 
развитию 
основных 
профессиональных 
и 
специальных 
компетентностей у студентов-географов.
В  своей  статье,  мы   представляем  результаты  нашего  педагогического 
эксперимента  по  использованию  компетентностно-ориентированных  практических 
работ, 
на 
которых 
студенты 
формируют  и  развиваю т  свои  специальные 
компетентности учителей географии.
Будущему  учителю  необходимо  быть  готовым  так  организовать  урок 
географии,  чтобы  он  стимулировал  познавательный  интерес  учеников  к  предмету, 
формировал и развивал у них  способности получать географическую информацию из 
самых разнообразных  источников, укреплял краеведческую  основу  географического 
образования.  Одним  из  примеров  такой  организации учебного  процесса,  м ы   считаем 
использование  в  обучении  географии  литературных  произведений  и,  в  частности  -  
устное  народное творчество,  народные  эпические произведения.
География всегда  была  сильна  тем,  что  интегрировала  в  себе  информацию  и 
методы других дисциплин.  Так  как  одной  из  ключевых  задач в  обучении географии 
является процесс  формирования  образов  определённых  территорий  и ландшафтов, 
в географическом  образовании используются не только материалы изобразительного 
искусства, 
но 
и 
вербальные 
образы, 
созданные 
классиками 
литературы. 
Произведения устного  народного творчества полезно  использовать в географическом 
образовании  не  только  для  формирования  географических  образов,  но  и  для 
получения  географической  информации.  Эти  произведения  в  течение  длительного 
времени  прош ли  своеобразную  народную  редакцию.  И з  них  было  убрано  лживое, 
второстепенное  и не  имевшее место в действительности.
В  художественной  литературе  всегда  присутствует  описание  каких-либо 
географических  объектов.  О  близости  географии  и  литературы  написано  немало 
научных работ  [6,  с.  337-347;  7,  с.  88-89;  8,  с.  176].  Некоторые  авторы  классических 
художественных  произведений 
были,  в  определённые  периоды  своей  жизни, 
учителями географами.
Художественная  литература,  особенно  народные  эпические  произведения, 
представляют 
большой 
интерес 
для 
географов 
не 
только 
как 
источник 
эмоционального  воздействия  для  формирования  географических  образов,  но  и  как 
источник  ценной  географической  информации,  так  как  во  времена  создания  этого 
эпоса  ещё  не  практиковался  сбор  и  сохранение  статистических  данных.  В  то  же 
время  народный  эпос  представляет  собой  своеобразную  вербальную,  вполне
141

БҚМУ  Х абарш ы   № 4 - 2 0 1 6 ж .
достоверную модель того,  что было в определённое время в определённой местности. 
Эти  данные  необходимо  уметь  увидеть,  собрать  и  обработать  для  последующего 
сопоставления  с  современной  ситуацией и проведения географического  мониторинга 
важных для жизни общества явлений.
Для  того,  чтобы  ученики  развили  у  себя  эту  компетентность,  которая  в  той 
или иной мере  пригодится им в жизни,  необходимо,  чтобы их учителя сами обладали 
этой компетентностью и умели формировать её у своих учеников.
С  этой  целью  мы  использовали  компетентностно-  ориентированные  занятия 
по  «Методике  преподавания географии»,  на которых рассматривалось использование 
эпических  произведений  казахского  народа  при  изучении  «Физической  географии 
Казахстана» в 8  классе.
Казахское  устное  народное  творчество  богато  разнообразными  описаниями 
географических  объектов.  Это  такие  произведения,  как: 
легенды  и,  остроумные 
поговорки, 
замысловатые 
загадки, 
способствующие 
расширению 
кругозора, 
развитию  логического  мышления,  и  обогащению  словаря  и,  наконец,  афоризмы, 
пословицы  и  поговорки,  характеризующие  все  аспекты  ж изни  народа  в  прошлом. 
Наряду 
с 
перечисленными 
видами 
в 
казахской 
устной 
поэзии, 
широко 
распространено  множество  разнообразных  эпических,  лирико-эпических  поэм, 
исторических песен.
Педагогический  эксперимент  мы  провели  на  естественно-географическом 
факультете  со  студентами  3  курса  специальности  5В060900  и  5В011600  - 
«География». 
Студенты 
должны 
были 
выявить 
и 
использовать 
в 
своей 
географической и методической деятельности эпические  произведения.
Для  эксперимента  были  взяты  следующие  произведения:  Камбар  Батыр 
(народный  казахский  эпос),  Козы  Корпеш  и  Баян  -   сулу  и  Кыз  Ж ибек  (казахская 
народная  лирико-эпическая  поэма).  Во  время  проведения  практических  работ,  мы 
использовали 
исследовательский 
метод 
обучения, 
который 
способствует 
достижению наиболее высокого уровня познавательной активности студентов.
Перед  тем,  как  приступить  к   изучению  первого  произведения  -  народного 
казахского  эпоса  Камбар  Батыр  [9,  c.  320],  студенты  должны  были  составить  план 
своей  работы  и  провести  корректную  работу  по  поиску  в  этом  произведении 
географической информации.  Например:
...Тағы да коймай аулады 
Таудағы киік,  бұғыны 
Қарсағы бар касында, 
Тазысының алғаны 
Түлкінің арлан кызылы, 
Құлактары салынып, 
Ж аратканға жалынып,
Бір жар таска камалып 
Бөрілер коркып ұлиды. 
(Кездессе тобы Қамбарға, 
Бірі калмай кұриды)
Қазак емес,  сарт емес, 
Қамбардың түбі ноғайлы, 
Азусыз аңды тауысып 
Қоймады кырып оңайды. 
Құлан менен киіктің 
Далада жаткан бірі жок 
Бұрынғы кызык болмайды, 
Тұлпарын көлден суарып,
Аралап жүріп келеді,
Ағашы калың тоғайды. 
Етпетінен жығылып,
Ішіне ш аттың тығылып, 
Тұмсығынан кан аккан 
Көреді  өлген торайды.
Х адиса деп бұл кандай, 
Төңірекке караса,
Құйрығын кысып бұтына 
Ж олбарыс жатыр ыңранып 
Ш абуға таппай орайды,
Оттай көзі кызарып 
Ы ңыранған даусы зорайды. 
Қаһарға мініп ер камбар 
Қайтесін,  -  деп,  -  сен заңғар 
Құдайдан мәдет сұрайды. 
Ж аткандай болды шөккен нар 
Айбаты күшті арыстанның 
Қасына кайтып жакындар...
142

БҚМУ  Набарш ы  № 4 - 2 0 1 6 ж .
Не переставая ловили сайгака,  оленя в горах 
Его борзая собака словила лисицу и орлана
Волки боятся,  умоляя бога с опущенными ушами,  и прячась за камнями 
(Если они встретятся с Камбаром то они исчезнут без следа)
Он не казах,  не сарт,  его предки Ногаи.
Он исчерпал всех безклыкастых животных 
О н не оставил  ни единого сайгака и кулана 
Не будет весело как раньше 
Не будет поить лошадей на озере....
Идя по густой роще увидели воробья,  который истекает кровью 
Что  за  Хадиса,  осмотрев  вокруг  увидели  тигра  который  готовится  к 
нападению
Г лаза его покраснели,  и он разозлился очень.
Сказав  :  За что?
Просит пощады у бога 
Разъяренный лев лежал как верблюд 
Как он сможет приблизиться к нему
В  этом  отрывке  студенты  находят  перечень  животных,  которые  были  во 
времена  Камбара  Батыра.  По  их  составу  пытаются  реконструировать  ландшафты 
того  времени.  В  качестве  материала для дискуссии  может  быть  рассмотрен вопрос  о 
возможности обитания в этих местах в те далёкие времена льва и тигра.
Во  время  проведения  первого  занятия  проводилась  контролная  оценка 
сформированности  у  студентов  основных  специальных  компетентностей.  Для  этого 
были  определены  критерии  оценки,  которые  были  сведены  в  виде  таблицы, 
заполняемой преподавателем.
Таблица  1.
САМОМЕНЕДЖМЕНТ
ИНФОРМАЦИОННАЯ
КОММУНИКАТИВНАЯ
ФИ
О

п
ол
н
от
ы
 
со
ста
вл
ен
и
я 
п
л
а
н
а
У
ч
ас
ти
е 
в 
о
б
с
у
ж
д
е
н
и
я
х

вк
ла
д
а 
в 
о
п
т
и
м
и
за
ц
и
ю
 
гр
у
п
п
о
в
о
го
 
п
л
а
н
а
С
а
м
оо
рга
низ
ов
ан
нос
ть
 
во
 
вр
ем
я 
в
ы
п
о
лн
ен
и
я 
и
н
д
и
в
.п
л
а
н
а
И
н
ф
о
р
м
аци
я 
с 
к
ар
т
ы
И
з 
ли
те
рат
ур
ных
 
и
с
т
о
ч
н
и
к
о
в
С
та
тис
ти
че
ска
я 
т
а
б
л
и
ц
а
о
ф
о
р
м
л
е
н
и
е
В
то
р
и
ч
н
ая
 
и
н
ф
о
р
м
а
ц
и
я
ра
с
ч
е
т
ы
о
б
о
б
щ
е
н
и
е
Группир
ов
ани
е 
и
н
ф
о
р
м
а
ц
и
и
вы
в
о
д
ы
У
м
ен
и
е 
с
л
у
ш
а
т
ь
В
ы
р
аж
ен
и
е 
м
ы
с
л
е
й
К
а
р
т
о
гр
а
ф
и
ч
е
с
к
и
е
к
о
м
м
у
н
и
к
а
т
и
в
н
ы
е
к
о
м
п
е
т
е
н
т
н
о
с
т
и
У
м
ен
и
е 
ид
ти
 
на
 
к
о
м
п
р
о
м
и
с
с
И
т
о
г
о
Компетентность  самоменеджмента  оценивается  по  готовности  студента 
составить  полный  план  проведения  своей  работы,  по  его  участию  в  обсуждении  в 
малых группах своего плана и планов других студентов,  по  оптимизации этого плана, 
по  уровню  полноты  выполнения  собственного  плана.  При  этом  100%-ное 
выполнение  оцениваеся в  5  баллов.  Информационная компетентность  оценивается по 
таким  показателям,  как:  умение  получать  информацию,  используя  географическую 
карту, 
способность 
находить 
необходимую 
информацию 
в 
литературных 
произведениях, 
навыки 
сбора 
информации  из 
статистических 
публикаций, 
оформление  полученной  информации  в  виде  карты,  таблицы,  графической  схемы, 
текста;  готовность  студента получать  вторичную информацию в результате расчётов, 
обобщения  в  виде  группировки  полученного  статистического  материала,  его 
обобщения (генерализации).  Оценка коммуникативной компетентности
143

БҚМУ  Х абарш ы   № 4 - 2 0 1 6 ж .
включает  оценку  умения  слушать,  выражать  свои  мысли,  способность  с  помощью  карты 
представлять  свою  информацию,  проводить  общение,  готовность  идти  на  компромисс  в 
обсуждении вопросов.  Каждая графа таблицы оценивается от 0 до 5 баллов.
На  каждом  этапе  эксперимента,  так  же  проводится  оценка  степени 
сформированности  у  студентов  ключевых  специальных  компетентностей.  Наша 
гипотеза состоит в том,  что, для развития у студентов какого-либо качества,  в данном 
случае  необходимых  ему  специальных  компетентностей,  необходимо  проводить 
упражнения,  тренировки по использованию этого качества.
В  рамках  проведения  экспериментального  практического  занятия  студенты 
заранее  прочитали  эпос  Камбар  Батыр.  Во  время  занятия  им  было  дано  задание  по 
составлению  каждым  из  них  своего  плана  для  достижения  поставленной  цели..  В 
своих  планах  студент  должен  указать 
конкретные  фрагменты  произведения,  на 
которые  он  считает нужным обратить  свое внимание,  географические  карты,  которые 
необходимо  использовать,  способы  оформления  результатов  своей  работы.  Составив 
план  действий,  студенты  в  малых  группах  обсуждали  свои  индивидуальные  планы, 
реш али вопрос по их оптимизации.
В  процессе  фронтального  обсуждения  и  обобщения  изученного  материала,  студенты 
реконструировали  животный,  а  по  его  характеристике  -  и  растительный  мир  для 
территории Казахстана в древности.
Для  второго  упражнения  на  следующем  практическом  занятии  мы 
предложили  студентам  поэму  Кыз  Ж ибек  [9,  с.  464-465].  Выполняя  своё 
исследование  на  основе  опыта,  уже  полученного  на  предыдущ ем  занятии,  студенты 
обратили внимание  на следующий фрагмент произведения:
Студенты  обратили  внимание  на  слова  Тулегена:  «Көктем  ш ағы  болғанда, 
Казбен  бірге  келем  деп,»  (Когда  придет  весна,  с  гусями  вместе  я),  и  решили,  что 
действие  происходит  на  одном  из  главных  направлений  миграции  птиц,  определили, 
какой  же  путь  проделал  герой  поэмы.  Для  этого  использовали  карту  «Миграция 
птиц»[10],  по  которой  изучили  путь  перелета  гусей  именно  весной.  Таким  образом, 
студенты определили путь Тулегена и соответственно  место действия самой поэмы.
Атамнын  атын айтайын 
Халыктан аскан Базарбай. 
Қой,  ішінде марка-ды 
Омырауда ділдә алка-ды, 
Ш еш емнің атын айтайын 
Алпыс ж асар Қамка-ды.
Өліп кетсем артымда, 
Сансызбай атты інім бар 
Ж ібегім неге коркады?! 
Ж аман-жаксы болса да 
Алланын  болар әмірі.
Ж алғыз ағаш кесілсе,
Қуарып калар тамыры. 
Олай-бұлай боп кетсем, 
Тоғыз жасар артымда, 
Ж еткіншегім бар еді.
Қараша болып жауды кар, 
Дұшпандардын пиғылы тар. 
Сәлем де,  Ж ібек корыкпасын, 
Өліп кетсем Жібекті,
Еш жаманға кор кылмас,
Сансызбай атты інім бар. 
Ш ын тілесе  бендеге 
Тәнірім тілек береді. 
Көктемде мұнда келіп ем 
Енді кыс боп келеді. 
Елімнін акын,  көсемі, 
Батыр Ш еге дер еді, 
Олай-бұлай боп кетсем 
Сансызбайға басшы боп. 
Еліңізге жетіп келеді.
Тірі тұрса жанымыз,
Есен болса тәніміз,
Көктем ш ағы болғанда, 
Казбен бірге  келем деп,
Не салса да кұдайым 
Ж ібек үш ін көрем деп, 
Жібекке дұғай сәлем,  - деп 
Енді атына мінеді.
Жеңгесі мен Төлеген 
Қол ұстасып коштасып, 
Хош  алла деп жөнеді.
144

БҚМУ  Х абарш ы   № 4 - 2 0 1 6 ж .
Рис. 1 -  Основные пути весеннего пролета водоплавающих птиц.
Проведённая  во  время  второго  занятия  оценка  сформированности  у  студентов 
основных специальных компетентностей дала более высокие, по сравнению с  первым 
занятием,  результаты.  Положительная  динамика  была  по  всем  критериям:  студенты 
уже  увереннее  представляли  свои  работы,  особое  внимание  они  уделили  карте 
«М играция  птиц»,  что  помогло  им  научиться  добывать  информацию  при  помощи 
карты,  делать расчеты,  обобщать и группировать полученную информацию.
В  качестве  третьего  примера  для  завершающего  по 
данной  теме 
практического  занятия,  студентам  было  предложено  изучить  произведение  «Козы 
Корпеш  и  Баян  -   сулу»  [9,  с.  380-387]. 
На  этот  раз  практически  все  студенты 
показали хорош ий уровень  развития  ключевых  компетентностей.  Быстро  выполнили 
все этапы исследования.  Обратив внимание на следующий фрагмент произведения:
Қарабай 
тоқсан 
мыңмен 
өрге 
салды,
Ж ылқыдан ақ қайыңды мініп алды. 
Су аяғы құрдымнан ара-қонып,
Осы тұрған Семейге жетіп барды. 
Дамыл,  аял  көрмейді  көзі  малын 
кернеп.
Д амыл  жоқ  та,  тынып  жоқ  көше 
беру,
Өне  бойы жағалап Ертісті өрлеп. 
Көше-көше талай жер барып қалды, 
Барғанменен барқадар таба алмады. 
Көл қара су бойына жетіп барып, 
Қайқиып,  құм жағалап қайта салды. 
Ала таудың жағалап аржағымен,
Іле  басы Құлжаңға тағы барды.
Ол жерде келіспеді мал тойымы, 
Сірә тоқтау болмады іш орынды. 
Іледен 
қайта 
көш іп 
Ш ыршық 
барды,
Ұдай көш іп барады Сыр  бойына,
Аз ғана Сыр  бойына  дамыл алды. 
Бір күні ол қаңғырып, Қоқан кепті, 
Қоқаннан көрді талай кереметті 
Тоқсан атқа бір белбеу сатып алып,
Көрмессің Қарабайдай жарым есті, 
А зырақ өзінен де қатыны есті.
Қырық күндік ыстық шөлге қайта көшіп, 
Бетпақтың сыр даласы барып түсті.
Көрмессің Қарабайдай жарым есті,
Бір талай көше-көше күні кешті. 
Бетпақта бос қалалып жата алсын ба, 
Одан көшіп Қарекең Ш уға түсті.
Елінен іздеп ш ыққан тоқсан бала,
Ақылы тоқсанының тоқсан сала.
Бір өзінде тоқсан кісінің қуаты бар, 
Баласы Қаратоқа Бұлан қара.
Елінен іздеп ш ыққан тоқсан ері,
Әр бірі жанға өлшеусіз көңілдері.
Қайсы бірін айайын осалы жоқ,
Аяғы бес кісілік Көсем сері.
Бәрі де жапан түзде бек сөйлесті, 
Қайғысын Баян қыздың жеп сөйлесті. 
«Біріміз-бірімізді»  күндемелік, 
«Бағымызды сынайық»  деп сөйлесті. 
Қаратау, тарбағатай жерге келді, 
Жәйтөбе, Қатынсу көлге кеді.
Басынан ақ Сәулінің дүрбі салып,
145

БҚМУ  Х абарш ы   № 4 - 2 0 1 6 ж .
«Не  кыласыз»  -  дегенде,  «шұлғау» 
Отырған Аягөзде елді көрді... 
депті.
Көшеді кысы,  жазхы дамыл көрмей 
Біраз елі калады оған ермей.
Сағынып Сары арканы кайта көшті,
М азалы ел ішінде рахат көрмей.
Студенты  отметили,  что  в  этом  произведении  дается  очень  много 
географических  названий, 
по  которым  они  составили  маршрутную  карту. 
Полученную  таким  образом  карту,  они  сопоставили  с  современной  географической 
картой и определили территорию,  в пределах которой действовали герои эпоса.
По  результатам  нашего  педагогического  эксперимента  можно  сделать 
следующие выводы:
1. Наша  гипотеза  была  доказана.  для  развития  у  студентов  какого-либо 
качества,  в  данном  случае  необходимых  ему  специальных  компетентностей, 
необходимо проводить упражнения,  тренировки по использованию этого качества.
2. Использование 
исследовательского 
метода 
обучения, 
УИРСа, 
предложенного  нами  комплекса  разнообразных  форм  организации  студенческой 
работы  на  занятии,  который  включает  индивидуальную,  групповую  и  фронтальную 
работу,  оказалось очень эффективным.
3. В  трех  взятых  нами  для  проведения  эксперимента  казахских  эпических 
произведениях  имеются  большие  возможности  для  географического  анализа  и 
развития ключевых специальных компетентностей.  Каждое  произведение  имеет свои 
возможности  для  формирования  компетентностей.  Например,  в  Камбар  Батыре  в 
процессе  получения  данных  о  фауне  наш ей  страны,  более  эффективно  развивается 
информационная  компетентность.  В  Кыз  Ж ибек  имеется  хороший  материал  для 
формирования картографической информационной компетентности во время анализа 
карты,  показывающей  миграционные  перелёты  птиц.  В  Козы  Корпеш  и  Баян-  сулу 
была  задействована  картографическая  коммуникативная  компетентность  для 
построения 
нанесения  на  карту  маршрута. 
В  работе  над  всеми  тремя 
произведениями  развивалась  способность  к  
самоменеджменту,  так  как  каждый 
студент долж ен  был  в  начале  своего  исследования  составить  свой  индивидуальный 
план.  Самое  главное,  у  студентов  сформировалась  и  развилась  устная,  письменная, 
картографическая и графическая компетентности.
Л и тер ату р а:
1.Амельченко  В.И.,  Амельченко  Л.Б.  Критерии  оценки  формирования 
компетентностей у  студентов //  Материалы Международной научно-практической 
конференции  «Образование,  наука  и  инновация  в  высшей  школе:  вчера,  сегодня  и 
завтра»,  посвящённой  80-летию  ЗКГУ  им.  М.  Утемисова  (23  ноября  2012  г.).  -  
Уральск: ЗКГУ им. М.Утемисова.  -  С.  55-59.
2.Амельченко 
В.И., 
Амельченко 
Л.Б. 
Формирование 
педагогической 
компетенции  будущих специалистов  как  необходимое условие  повышения  качества 
образования  / /  Инновационные  технологии  обучения  и  интерактивные  методы  в 
высших  учебных  заведениях:  Материалы  республ.  научно-практ.  конференции  -  
Уральск,  2006.  -  С.137-139.
3.Хуторской  А.В. 
Методика  личностноориентированного 
образования. 
Как 
обучать  всех по-разному? Пособие  для  учителя. -  М.: Владос, 2005. -  383 с.
4.Введенский  В.Н.  Моделирование 
профессиональной 
компетентности 
педагога / / Педагогика.  -  2003.  -  №10.  -  С.  51-55.
5.Чошанов М.А.  Гибкая  технология  проблемномодульного  обучения.  -  М.: 
Народ.  образование,  1996.  -  157с.
6. Саушкин Ю.Г. Избранные труды. -  Смоленск: «Универсум»,  2001. -  416 с.
146

БҚМУ  Х абарш ы   № 4 - 2 0 1 6 ж .
7.Гоголь Н.В. Вечера на хуторе близь Диканьки. -  М.: ОЛМА-ПРЕСС, 2000. -  352 с.
8.Есенжанов

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   31




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет