Дәріс 13  Жай сөйлемді оқыту әдістемесі

1. 
Сөйлемді интонациясына қарай түсіндіргенде бір сөйлем алып, 
сол сөйлемді әр түрлі интонациямен айтып, сөйлемнің түрін түрін байқатып, 
интонацияның мәнін, ерекшелігін байқатып, түсіндірген тиімді. Сөйлем 
мүшелерінің талдану тәртібін әр уақытта ескертіп отыру керек. Синтаксисті 
өту арқылы оқушы жазу тілі мен ауызекі сөйлеу тілінің маңызын игере түседі. 
Оқушыға сөйлемдегі сөздердің бәрі грамматикалық байланысқа түсе 
бермейтінінін, сөйлемді талдағанда оқшау сөздердің сөйлем мүшесі бола 
алмайтынын жете түсіндірген жөн. Синтаксистік талдау кезінде оқушылардың 
тез, дұрыс талдау дағдысын қалыптастыру керек. Шартты белгілерді 
саналарында бекрік қалыптастыруға күш салу қажет. 
“Сөйлем мүшелерін өткенде, мұғалімнің бір көңіл аударатыны 
сөйлемдегі сөздердің орын тәртібі. Қазақ тілінде сөйлем мүшелернің орын 
тәртібі үлкен рөл атқарады. Баяндауыш және анықтауыш мүшелердің орны 
тұрақты болады да, басқа мүшелердің орны ауыса береді.” /53.209/.
Дәріс 14 
Құрмалас свйлемді оқыту эдістемесі 
Құрмалас сөйлемді оқыту барысында оқушыға салалас қүрмалас пен 
сабақтас күрмаластың ұқсастықтары мен , айырмашылықтарын салыстыра 
отырып түсіндірген тиімді. Салалас пен сабақтас сөйлемнің бір-бірінен 
айырмашылығы оның баяндауыш формасында екендігі мысалдар арқылы 
түсіндіріледі, Алынған сөйлемді бір-біріне айналдыру арқылы тереңірек 
түсіндірген жөн. Қүрмалас сөйлемнің жай сөйлемнен айырмашылығы оның 
күрделі ойды білдіретіндігінде екенін жай сөйлемді мысал ретінде алып, 
салыстырған дү_рыс. Кейбір құрмалас сөйлемдердің жай сөйлемнен де қысқа 
болып келетінін, ал керісінше кейбір жай сөйлемдердің ұзақ болып 
кездесетінін де айтып өту қажет. Ол үшін мынадай сөйлемдерді мысал ретінде 
алуға болады: 
1. Дәл 
осы сэтте Мағаш пен Кэкітай Дәрменді көріп күле 
жөнелісті.(М.Ә.). 
2. Адамның 
ici 
қандай 
болса, 
іші 
де 
сондай. 
(Гегель.)- 
Осындағы бірінші сөйлем жай сөйлем де, екіншісі 
сабақтас құрмалас сөйлем болып тұрғанын оқушыға жан-жақты түсіндіру 
қажет. "Оқушылардьщ құрмалас сөйлем туралы қалай түсінгендігін байқау 
үшін, төрт-бес жалғаулықты, үш-төрт жалғаулықсыз құрмалас сейлем тауып 
жазып келуді тапсырған жөн"]. Құрмалас сөйлемді оқытқанда оньщ тыныс 
белгісіне де назар аудартылады,< 
Мектепте синтаксисті оқытуда мынадай міндеттер қойылады: 
синтаксистік ережелер мен заңдылықтардың негізінде оқушыға тілдің 
синтаксистік қү_рылысы туралы жүйелі білім қалыптастыру; 
тілдің синтаксистік нормасы тұрғысынан оқушылардың сөйлеу тілін 
жетілдіру; 
оқушы тілінің синтаксистік құрылысьш мақсатты түрде байыту; 

пунктуация ережелерін оқушылардың ойдағыдай игеруіне негіз жасау; 
оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, ана тіліне деген қызығушылығын 
ояту. / 55.59/ 

жүктеу/скачать 480,04 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: