Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет65/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
127 
ясас образ вя мотивляри щямин кюкдян пющрялянян диэяр 
миллятлярин дя епик янянясиндя дярин изляр бурахмышдыр. Бу 
сябяблярдян дя абидянин эуйа кянарда дцшцнцлцб эуйа 
билинмяз сябябя эюря йазыйа алындыьы яряфядя Азярбайъана 
эятирилмяси щаггындакы гянаятляр ясассыздыр. «Дядя Гор-
гуд» кюкдян майаланса да, В.В.Бартолдун мцшащидя ет-
дийи кими, бцтцн щалларда йерли материалларла, Гафгаз 
бюлэясиндя [140, 120] тцркдилли ящалинин гядим тарихи, етно-
графийасы, ъоьрафи шяраити, мифоложи эюрцшляри иля йоьрул-
мушдур. О, майасыны ня Орта Асийа, ня дя Алтайдан ал-
мышдыр. Кючяриляр васитясиля Азярбайъана, йахуд Анта-
лийайа эятириляряк [95, 321] йазыйа кючцрцлдцйцнц иряли 
сцрмяк ися ян азы Гафгаз вя Юн Асийа тцркляринин кюкцнц 
дядя-баба йурдундан айырмаг демякдир. 
Бойларда заман вя мякан анлайышларына мцнасибят бир 
даща тясдигляйир ки, Азярбайъан Дядя Горгуд гящряманла-
рынын доьма йурдудур. Онлар ня кючяри-эялмядирляр, ня дя 
ютцб-эедяндирляр. Дядя-баба курганлары да, юз гябирляри дя 
бураларда йерляшир. Гоншуларына – Гара дяниз ятрафы 
эцръцляря, Хязярцстц гыпчаглара вя Трабзон ичи йунанлара 
мцнасибятдян щисс олунур ки, Гафгаз оьузлары турукларын, 
сакларын, мидийалыларан, массаэетлярин, албанларын варисляри-
дирляр. Ейни кюкдян олдуглары цчцн Шималлы гыпчагларла 
(Бейряк гыпчаг галасында 16 ил яср галса да), Орта асийалы 
тцркмянлярля (Гантуралы «ъиъи-миъи»

 [58, 85] тцркмян гыз-
ларыны бяйянмяся дя) даща чох гайнайыб гарышмыш, 
османлыларла сийаси дювлят идарячилийи вя дин арасында икити-
рялийин йаранмасындан мцяййян чаьларда узаглашма мейл-
ляри йаранса да, мяняви дяйярляря, адят-яняняляря, озан вя 

В.В.Бартолдун дедийи кими, дастандакы оьузлар тцркмянляр олсайдылар, «Ганлы 
Гоъа оьлу Гантуралы бойу»нда бу сюзляр ясас гящряманын дилиндян чыхардымы? 
«Пяс варасын, бир ъиъи-биъи тцркман гызыны аласан, наэащандан тайаным, цзяриня 
дцшям, гарны йыртыла?..»//«Бяс эедясян, бир ъиъи-миъи тцркмян гызыны аласан, 
бирдян сцрцшцб цзяриня дцшям, гарны йыртыла?..» Мятндяки «ъиъи-миъи» индики 
дилдя «инъя-минъя» шяклиндя ишлянян сюз мя‘насында баша дцшцлмялидир. 


Бярпа, эенезис 
128 
ашыг сянятляриня баьлылыг бу сапынмалардан щяр ики гардаш 
халгы хилас етмишдир. Бу мясялядя тарих мейданында кечмиш 
нцфузуну итирмиш фарслар, ярябляр вя христиан дцнйасы од ро-
луну ойнаса да, гопуза, саза сыьынан оьуз няслини кюкцн-
дян, сойундан айыра билмямиш, гардашын бири «щяпимиз», 
диэяри «щамымыз», бири «султаным», «пашам», диэяри «ха-
ным», «бяйим» деся дя, тцрклцйцня гайытмышдыр. Чцнки 
байатлы Дядя Горгудун сюйлядийи кими, «эялимли-эедимли 
дцнйада гары дцшмяндян дост олмаз». Вя дар эцнлярдя 
йеня улу озанын сюзлярини йада салыб бир-бириляриня баьлы-
лыгларыны нцмайиш етдирмишляр: 
Аьзын цчцн юлцм гардаш! 
Дилин цчцн юлцм, гардаш! [58, 211] 
Архаик гящряманлыг вя тарихи гящряманлыг дастанларын 
заманын ясас чыхыш фяргляри, тядгигатчылар тяряфиндян ашаьы-
дакы шякилдя мцяййянляшдирилмишдир: 
1.Епосларда заманын илкин мцщцм яламяти ондан иба-
рятдир ки, тясвир «башланьыъ»ла – «дцнйанын ушаглыг» чаьла-
рыйла вя щяр щансы бир етносун ясасыны гойан илк нцмайян-
дя иля ялагяли шякилдя –сонракы инкишаф мярщяляляриндя тя-
бягяляшяркян йаранан бцтцн мцхтялифликляр нязяря алын-
магла верилир (Пропп В.Й., Неклйудов С.Ю., Короьлы Х.Г., 
Шаракшинова Н.О., Кудийайаров А.В.). Бу дюврц цмуми-
ляшмиш щалда «мифик заман» кими ишлятмяк даща 
дцзэцндцр. «Оьуз каьан» дастанында заманын чыхышы мящз 
бу шякилдядир: 
У
ЙЬУР ОЬУЗНАМЯСИНИН
ТРАНСКРИПСИЙАСЫ
А
ЗЯРБАЙЪАН ТЦРКЪЯСИНЯ
ЧЕВРИЛМИШ ГАРШЫЛЫЬЫ
«Болсуньыл деб дедиляр. 
Анун анаьусу ошбу турур. 
Такы мундан сон севинъ 
«Гой олсун дедиляр. Онун 
эюрцнцшц, бах будур... 
Бундан сонра севинъ тапды-




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет