Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет63/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
123 
заманла мцшаийят олунур. Бу, он ики мин иля бярабярдир. 
Яслиндя атяшпярястлик мянбяляриндя бу бюйцк дювр дюрд 
мярщяляйя бюлцнцр: Биринъи мярщялядя, Азярбайъан аталар 
сюзцндя дейилдийи кими, «Хейирля Шяр гардашдыр», щяр икиси 
гоншулугда – ишыглы вя гаранлыг дцнйаларда бир-бири иля ялагя 
йаратмадан йашайырлар. Икинъидя, щеч ким вя щеч ня арасын-
да фярг гоймадан Хейир ишыглы дцнйаны, Шяр гаранлыг йер 
алтыны мейдана эятирир. Цчцнъцдя, Анщро-Манйу мцщари-
бяйя башлайыр вя дцнйаны юз хейриня дяйишдирмяйя чалышыр. 
Дюрдцнъцдя, Хейирля Шяр арасында щялледиъи дюйцш баш ту-
тур, биринъинин гялябяси иля нятиъялянир. Йенидян дцнйада 
ямин-аманлыг, дцзлцк бярпа олунур. Ишыг эюйдян гаранлыьы 
говур, Эцняшин мейданы эенишлянир. 
Принсипъя, бу тяснифатла яввялки бюлэц арасында еля дя 
бюйцк фярг нязяря чарпмыр. Садяъя олараг, бурада Ащур-
Мяздын йер цзцндя вя Анщро-Манйунун йер алтында бир-
бириляриндян хябярсиз юз тябиятляриня уйьун варлыглар баря-
дя дцшцндцкляри цч мин илдя гаршыдурма баш вермир. Щяр ики 
тяряфдя ямин-аманлыг щюкм сцрцр, лакин эяляъяк мцщари-
бяляр, тоггушмалар цчцн зямин щазырланыр. Бязи тядги-
гатларда (И.Браэински, А.Маковелски В.Вялийевдя) 
атяшпярястлярин заман бюлэцсц цчмярщяляли эюстярилир. Ла-
кин дуал эюрцшлярдя ъцт рягямляр – «ики» (хейир-шяр) вя 
«дюрд»цн (су, од, торпаг, щава – икиси хейирдир, икиси шяр) 
тяклярля - «бир», «цч»ля мцгайисядя цстцн сайылыр. Бу ся-
бябдян дя дцнйанын там заманы тяк сайла мцяййянляшя 
билмязди. Цчмярщяляли мифик заман бюлэцсц даща яввялки 
чаьларын эюрцш системляринин цмумиляшмясидир ки, 
атяшпярястляр юз дини тялимлярини она ясасланараг гурмушлар. 
Онлар башланьыъ цнсцрлярин характериня уйьун олараг цч даи-
ряйя бирини дя ялавя етмиш, заманын икисини Хейирин, икисини 
ися Шярин цстцнлцйц иля баша чатдырмышлар. Сакрал заманын 
мярщяляляря айрылмасына Аппеннин адасынын гядим сакинля-
ри етрускларда да тясадцф едилир. Мящз рома мядяниййяти 


Бярпа, эенезис 
124 
онларын ясасында формалашмышдыр. Демяли, заманын дювр-
ляшмя схеми атяшпярястлярдян етрусклара, онлардан ромалы-
лара, ромалылардан да йящудиляря вя христианлара кечмишдир. 
Беляликля, авропалылар мцхтялиф васитялярля Шяргин заманын 
дюврляшмяси идейасыны мянимсяйиб дцнйа щаггында юз 
мифик тясяввцрляринин атрибутуна чевирмишляр. 
Тядгигатчылар христиан мифолоэийасындакы заманын дювр-
ляшмяси консепсийасыны дцнйаэюрцшц системляриндя хцсуси 
щал кими гябул етмядиклярини вурьулайыр вя даща чох 
мядяни йунанларын бу барядяки эюрцшц цзяриндя дайанырлар. 
Илк дяфя Щесиодун (б. е. я. VIII-VII ясрляр) тягдиматында 
бир-бирини явязляйян (атяшпярястлярдя олдуьу кими) дюрд 
бюйцк космик дювря раст эялирик: дцнйанын «Гызыл 
дюврц»ндя инсанларын щяйаты хошбяхт вя бцтцн гайьылардан 
кянар иди. Щамы бир-бириня «ъан» - дейиб, «ъан» - ешидирди. 
Цряклярдя танрылара бюйцк севэи варды. «Эцмцш дюврц»ндя 
– инсанлар хараблашыр вя танрылар цчцн гурбан кясмякдян 
бойун гачырырлар. Она эюря дя Зевсин гязябиня дцчар олуб 
гырылырлар. «Мис дюврц»ндя вязиййят бир гядяр дя писляшир – 
саь галанлар арасында пахыллыг, нифрят артыб чохалыр, оьурлуг, 
талан вя мцщарибяляр башланыр. Инсанлар бир-бириня гаршы 
дцшмян кясилир, нятиъядя юз-юзлярини гырыб гуртарырлар. 
«Дямир дюврц» - сонунъу вя ян аъынаъаглысыдыр. Щяр йердя 
сатгынлыг, яхлагсызлыг баш алыб эедир. Инсанлар танрылара гаршы, 
танрылар инсанлара гаршы чыхыр. Щамы йахынына беля кяляк 
эялир. Бяшяр ювладлары бир-биринин ганыны ичмякдян ляззят 
алыр. Бу щал дцнйаны бцтювлцкдя мящвя доьру апарыр. 
Тядгигатчылар Щесиодун схемини христиан чеврявари дювр-
ляшмясиня охшар сайараг билдирирляр ки, явязлянмякля за-
ман мярщяляляри яслиндя бир-бирини тякрарлайыр, лакин эет-
дикъя даща да тяняззцля уьрайараг дцнйа мящв едилир. 
Заман-мякан вящдяти. «Хронотоплар нязяриййяси»ндя 
заманла мякан вящдятдя эютцрцлцр. Илк дяфя Ейнштейнин 
ишлятдийи термини (йунан мяншяли xronotop сюзцнцн щярфи 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет