Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет66/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
129 
тапдылар. Кеня эцнлярдян 
бир Ай каьаннун кюзц 
йарыб бодады, еркяк оьул 
тоьурды». 
лар. Эцнлярдя бир эцн Ай 
каьанын эюзц парлады, еркяк 
оьул доьду» [78, 10] 
2.Заманын епосларда икинъи характерик епик шяраити 
онунла шяртлянир ки, биринъинин яксиня олараг щадисяляр «фан-
тастик йозумда дейил, щягигятян баш вермиш кими гябул еди-
лир» [239, 229].
Динляйянляр онлара мцяййян тарихи дюврцн ъидди гай-
наглары тяк йанашырлар. Бу, епосларда «емприк заман»ын 
якси щесаб едилир. «Китаби Дядя Горгуд»да растлашдыьымыз 
илк тясвиря диггят йетиряк: «Рясул ялейщиссялам зяманына 
йагын Байат бойындан, Горгут ата дийярляр, бир яр гопды. 
Оьузын, ол киши тямам билиъисийди, - ня дийярся, олурды. 
Ьаибдян дцрлц хябяр сюйлярди. Щяг тяала анын кюнлиня 
илщам едярди...» [58, 31]
Мятндя тарихи заманын бцтцн яламятляри юзцня йер 
тапмышдыр. Беля ки: а) тарихя бялли дювря – Мящяммяд 
пейьямбярин йашадыьы замана, б) мялум тайфайа – Байат 
бойуна, Оьуз елиня ишаря вардыр. Лакин щямин фикирлярин 
юзцндя архаик дцнйаэюрцшцнцн изляри дя горунуб сахлан-
мышдыр – Горгуд ата эяляъякдян хябярляр верир, Аллащ онун 
кюнлцнц илщамландырыр.
«Китаби-Дядя Горгуд» оьузнамяляринин спесификлийини 
шяртляндирян амилляр ясас щадисяляря – бойлара кечмяздян 
яввял юзцнц эюстярир. Анъаг бу тякъя архаикликля (мификлик-
ля) тарихилийин ейниляшдирилмяси иля баьлы дейилди. Яслиндя 
мифик заманы емприк заманын ичярисиндя яридян озанлар 
тцркцн тарихинин узаглыьыны, илкинлийини тясдигляйирдиляр. Дя-
дя Горгудун епосда заманын юзцнц – щадисялярин йеку-
нуну, нятиъясини мцяййянляшдирян шяхс кими тягдими эю-
стярир ки, илк ъцмлядя ону конкрет дюврля баьламаг олдугъа 
шярти характер дашыйыр. Чцнки беля едилмясяйди, онун зама-


Бярпа, эенезис 
130 
ны габаглайан кяламларына инам азаларды: «Горгуд ата 
айытды: «Ахыр заманда ханлыг эерц – Гайыйа дяэя, кимсяня 
ялляриндян алмыйа. Ахыр зяман олыб гийамят гопынъа бу 
дидиэи Осман няслидир. Ишдя сцрилиб эидя-йцрир...» [58, 31] 
Йазыйа алындыьы (йа да цзцнцн кючцрцлдцйц) дюврдя оьуз-
намялярин мцгяддимясиндя катибляр тяряфиндян Османлы 
сарайынын хейриня хейли дяйишиклик едилдийи эюз га-
баьындадыр. Биринъиси, «Китаб»ын адында вя бойларда «Дя-
дя» кими тясдиглянян Горгуд бурада «ата» шяклиндядир. 
Икинъиси, сялъугларын тарих сящнясиндян чыхарылдыьы яряфядя 
тцркцн башга голунун дирчялмяси идейасынын мящз 
эерчяклик кими формалашдырылмасы мцяййян дюврцн 
мющцрнцн сонрадан вурулмасы демякдир.
Диггят йетирин: башланьыъда цч дяфя «ата» кими верилян 
Горгуд мцдриклийини, улулуьуну тясдигляйян кяламлара ке-
чиляндя «дядя»ляшир, яслиндя юз адына гайтарылыр. Чцнки 
артыг катибляр мягсядлярини щяйата кечириб тцркцн сялъуглар-
ла битиб-тцкянмядийини чатдырмышдылар. Бу, чох инъя мяся-
лядир. Анъаг фактдыр: мцгяддимядя дя дюрд абзасдан 
цчцндя ата (Кичик Асийа тцркляринин тяляффцзцня уйьун) 
кими чыхыш едян Горгуд дюрдцнъц вя ясас щиссядя (она 
эюря ясас щиссядир ки, яввялки абзасларда онун щаггында 
гыса мялумат верилдийи щалда бурада йаратдыгларына цз туту-
лур) «Дядя» шяклиндя тягдим олунур: «Дядя Горгут сой-
ламыш...» [58, 32] Бу щал тясадцфи характер дашысайды, 
мцгяддимя мятниндя Горгудун сонракы тягдимляриндя бир 
йердя дя олса, тязядян «ата»йа гайыдыш нязяря чарпарды. 
Щалбуки бир даща онун бу тяляффцзц йада дцшмцр. Юзц дя 
С.Ялизадянин мцшащидясиня эюря, Дрезден нцсхясиндя бу 
сюзляр щяр дяфя галын щярфлярля йазылыб нязяря чарпдырыл-
мышдыр: «Дядя Горгут бир дяхи сойламыш. Йахуд: «Дядя 
Горгут сойламыш, эюрялим, ханым, ня сюйламыш» [58, 32]. 
Дядя Горгудун дилиндян сюйлянян афоризмляр яслиндя ка-
тибляр тяряфиндян онун халг арасында эязиб-долашан ясл 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет