Ежелгі кезең Қазақстанның ерте темір дәуірі тайпалары жайлы жазба деректер тарихнама
Қазақстанның қола дәуірі тайпаларының шаруашылығы мен қоғамдық қатынастары
жүктеу/скачать 4,62 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ТАРИХНАМАСЫ
| 3. Қазақстанның қола дәуірі тайпаларының шаруашылығы мен қоғамдық қатынастары.
Зерттеген – Марғұлан, Ақышев, Максимова, Черников, Евдокимов. Древняя культура Центрального Казахстана А. Х. Маргулан, К. А. Акишев, М. К. Кадырбаев, А. М. Оразбаев ; Под ред. акад. А. Х. Маргулана. ТАРИХНАМАСЫ: Қазақстанда қола дәуірін зерттелуі Кеңес өкіметінің кезінде ғылыми жағынан жүйелі жолға қойылды. 1933 жылы КСРО Ғылым Академиясы Орталық Қазақстанды зерттеу үшін ұйымдастырған Нұра экспедициясының көрнекті мүшелері РЫКОВ; АРТАМОНОВ; ГРЯЗНОВ сияқты ғалымдар еңбек сіңірді. Орталық Қазақстан археологиялық экспедициясының меңгерушісі Ә:МАРҒҰЛАННЫҢ еңбегі зор. Ә.Марғұлан Атасу, Бұғылы, Беғазы, Дәндібай ескерткіштеріне зерттеу жүргізді. Шығыс Қазақстан жерінде қола дәуірін зерттеуде үлес қосқан С.ЧЕРНИКОВ. Одан бөлек ХХ ғасырдың елуінші жылдары қола дәуірін зерттеуде үлкен еңбек сіңіргендер: К.Ақышев, А.Оразбаев, А.Максимовалар. Қола дәуірінде алдыңғы даму кезеңдерімен салыстырғанда мал шаруашылығы мен егіншілікке жетті. Тіпті, кен өңдіру ісі де Қазақстан аумағында дамыды. Археологиялық зерттеулер жабайы жануарлардың үйленуі неолит дәуірінде басталғанын дәлелдейді. Қола дәуірінен кейінгі уақытта үй жануарларының саны артты,табынның түр құрамы да өсті. Қола дәуірі-шаруашылықтың негізгі формасы ретінде мал шаруашылығының үздіксіз даму уақыты. Осы уақытта Қазақстан аумағында адамның негізгі ісі үй маңындағы мал шаруашылығы болды. Табылған сүйектердің көпшілігі ірі мүйізді малға тиесілі, қой мен жылқы сүйектері аз болған. Мал басының ұлғаюына байланысты үй маңындағы мал шаруашылығы біртіндеп жартылай қоныстанған жерге көшті, яғни мал бағушылар бір жайылымнан екінші жайылымға шағын қоныс аударды. Ежелгі мал шаруашылығы экстенсивті болды. Жайылымдық жерлерді игерумен және кеңейтумен қатар қола дәуіріндегі адамдар жылқы, қой сияқты жануарлардың түрлерін шығаруға және өсіруге үлкен көңіл бөлді. Ақсу-Аюлы-2 елді мекеніндегі қоршаулардың бірінде қазу кезінде түйе қаңқасы, ал Алексеев қонысында — түйенің жеке сүйектері табылды, бұл Орталық Қазақстанда жабайы түйелердің қолға алынғанын көрсетеді. Археологиялық зерттеулер барысында қола дәуірінің құю шеберханаларының қалдықтары Атасу (Орталық Қазақстан), Малокрасноярка (Шығыс Қазақстан) және Алексеевка (Батыс Қазақстан) қоныстарынан табылды. Бұл елді мекендерде тас және саз балшықты құйма түрлері табылды, онда шаруашылық және тұрмыстық мақсаттағы құралдардың көпшілігі құйылды: күкірттер мен қышқылды балталар, қанжарлар мен пышақтар, көшірмелер мен жебелердің ұштықтары. Әшекейлер көбінесе соғу, нақыштау, өрнектеу арқылы жасалған. Бұл киімдерді безендіруге арналған бляхалар, пронизкалар, білезіктер, моншақтар, гривна және т. б. Зергерлік бұйымдар арасында қола әшекейлер, алтын фольгамен қапталған, түрлі типті аспалы сақиналар, күрекше тәрізді қалпақшалар, кеспе, ромб тәрізді және ұзын салпыншақтар бөлінді. Сол кезде адамдар шыны тәрізді массаны ала алды-паста, одан моншақтар, пронизкалар жасалған. Қола дəуірінің атап көрсетерлік ерекшеліктері мынадай: • Түсті металдардың өндірістік жолмен игерілуі (қола металлургиясы). • Ең алғашқы қоғамдық еңбек бөлінісінің жүзеге асуы, яғни мал шаруашылығының егіншіліктен бөлініп шығуы. • Аталық отбасылық рулық қатынастың орнауы. • Андроновтық тайпалар алғаш болып экономикалық өмірдің озық түрі – көшпелі мал шаруашылығына көшті. • Рулық қатынастар ыдырап, қуатты тайпалық бірлестіктер құрыла бастады. жүктеу/скачать 4,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|