Емтихан сұрақтары: Тарихи дамудың қазіргі кезеңіндегі ғылым теориясы мен методологиясының орны мен рөлі
Тарих теориясы мен методологиясының көне замандағы бастаулары
жүктеу/скачать 65,59 Kb.
|
| 4. Тарих теориясы мен методологиясының көне замандағы бастаулары.
Тарихнаманың прототипі Таяу Шығыста (Шумерде, Аккадта және Египетте) жазудың пайда болуымен бірге, б.з.б. III-II мыңжылдықтарда пайда болады. E. Билеушілер тізімі, патшалардың тарихи жазбалары, көне ауа-райы және басқа да маңызды оқиғалардың жазбалары, сондай-ақ хроникаларды алғашқы тарихи мәтіндер деп санауға болады. Бұл жағдайда тарихи фактілерді мақсатты түрде іріктеу және түсіндіру туындайды (мысалы, Мысырдағы Ежелгі, Орта және әсіресе Жаңа патшалық дәуіріндегі перғауындардың істері мен жаулап алуларын дәріптейтін жазбаларда). Мемлекеттік, ғибадатхана және жеке мұрағаттардың пайда болуын атап өту өте маңызды. Бірте-бірте тарихи жазбалардың формаларының күрделенуі мен өзгеруі байқалады, оларда «құдайлардың еркі» арқылы түсіндірілетін тарихи оқиғалардың себептері туралы алғашқы – әлі де өте дамымаған идеялар пайда болады. Таяу Шығыс ойшылдары ежелгі дәуірдегідей толыққанды тарихи жазбаларды қалдырған жоқ. Дегенмен, тарих туралы әлемдік ойдың даму сабақтастығын түсіну үшін гректердің Таяу Шығыс мемлекеттерінен көп қарыз алғанын ескеру қажет. Ал Киелі кітаптың тарихи кітаптары («Патшалар кітабы» және т.б.) кейін ортағасырлық тарихнама мен тарих теологиясына үлкен әсер етті. Үндістанда, сондай-ақ жалпы Оңтүстік Азияда ежелгі үнді мәдениетінің барлық артықшылықтары бар, өткенге деген қызығушылық мазмұнды тарихи жазба дәстүрдің (тарихи жазуды айтпағанда) пайда болуына әкелмеді. Тарихи оқиғалар әдебиетте өте сирек және әдетте жартылай аңыз әңгімелерде айтылады. Үндістандағы ерте буддизмде пайда болған идеяға сәйкес, байлық теңсіздігі мен мемлекеттік билік алтын гасырда пайда болды. Қытайда Конфуций немесе Кунг-цзы (б.э.д. 551-479 ж.) сонау ғасырлар бойы бейнеленген «ұлы бірліктің» бақытты патриархалдық қоғамының бір түрі болғаны туралы идеямен есептеледі. Қоғамдық өмірдің қол жетпес мұраты. Үндістанда адамзат тарихының төрт (бес) ғасыры туралы ежелгі гректердің Гесиод концепциясына ұқсас, салыстырмалы түрде айтсақ, «тарихи регрессия» ұғымы кең тараған. Тарих туралы әлемдік ойдың даму сабақтастығын түсіну үшін гректердің Таяу Шығыстан көп қарыз алғанын ескеру қажет. Атап айтқанда, «тарихтың атасы» Геродот эллиндіктер өздерінің құдайларының аттары мен көптеген әдет-ғұрып, жазу және басқа да білімдерді ежелгі египеттіктерден, финикиялықтардан және т.б. алған деп есептесе, Диодор Сикулус атақты данышпандарды, ақындарды, заң шығарушыларды «Тарихтың атасы» деп есептеді. Ежелгі дәуірдің – Гомер, Ликург, Солон және т.б., сонымен қатар кейінгі дәуірдің атақты ғалымдары мен ойшылдары – Платон, Демокрит және т.б. Шығыста болып, шығыс данышпандарымен әңгімелесіп, олардан даналық, білім, т.б. жүктеу/скачать 65,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|