АУТИСТІК БҰЗЫЛЫМДАРЫ БАР БАЛАЛАРДЫ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ОҢАЛТУДЫҢ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

АУТИСТІК БҰЗЫЛЫМДАРЫ БАР БАЛАЛАРДЫ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ОҢАЛТУДЫҢ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 
   Аутистік бұзылымдары бар балаларды психологиялық-педагогикалық оңалтудың мақсаты,
   

міндеттері, айқындамалары және әдіснамалық негіздері

аутизм спектрінің бұзылуы бар балалар-бұл аутистік бұзылымның ауырлығы, психикалық даму деңгейі мен ерекшеліктері бойынша айтарлықтай айырмашылықтары бар полиморфты топ. Бұл асБ бар балаларға көмек көрсету саласындағы әлемдік қоғамдастықтың сарапшы- лары мен мамандарына психологиялық-педагогикалық оңалтудың бірыңғай немесе жалғыз тиімді технологиясының, бағдарламасының немесе әдісінің жоқтығы туралы қорытынды жасауға мүмкіндік берді [1,2].

• 
  қарым-қатынас және өзара іс-қимыл процесінде, оның ішінде аутизмі бар балаларға тән сенсорлық және эмоционалдық жайсыздықты жеңілдету есебінен баланың психикалық белсенділігін арттыру;
  
• 
  сыртқы әлемді бірлесіп және біртіндеп игеру үшін эмоционалды өзара әрекеттесуді орнату: қарапайым әрекеттер мен жағдайлардан күрделіге дейін әлеуметтік мағыналарды сезіну, түсіну;
  
• 
  қарым-қатынастың (вербалды емес және сөйлеу) қолжетімді нысанда- ры мен құралдарын қалыптастыру);
  
• 
  баланың отбасындағы ата-аналармен өзара іс-қимылы мен қарым- қатынасының сапасын арттыру;
  
• 
  әр түрлі іс-шаралар мен ойын түрлерінде ересектер мен балалармен қарым-қатынас пен өзара әрекеттесуді дамыту;
  
• 
  өз сезімдерін түсінуге, басқа адамның эмоционалды жағдайын тануға үйрету;
  
• 
  әртүрлі әлеуметтік жағдайларда ересектермен және балалармен (құрдастарымен) өзара әрекеттесу үшін әртүрлі коммуникативтік және әлеуметтік дағдыларды қалыптастыру;
  
• 
  танымдық іс-әрекетті дамыту: қарым-қатынас және өзара іс-қимыл процесінде қабылдау, ерікті назар, сөйлеу, ойлау;
  
• 
  мақсатты және әлеуметтік қолайлы мінез-құлықты дамыту, қажетсіз мінез-құлықты жеңу;
  
• 
  әр түрлі өмірлік жағдайларда баланың әлеуметтік жұмыс істеу дағдыларын жақсарту;
  
• 
  мектепке дейінгі және мектеп ұйымдарының балалар ұжымының жағдайларына бейімделу және білім беру процесіне қосу үшін баланың мүмкіндіктерін дамыту.
  

1. 
   аутизмі бар баланың даму кезеңдерімен байланысты баланың жал- пы даму заңдылықтары мен кезеңдерін ескеруді қамтитын онтогенетикалық айқындама. Баламен жұмыс жүргізу кезінде ол дамудың қай кезеңінде және оның дамуының жеке аспектілері екенін және онтогенездің қандай кезеңдері мен сатыларынан дәйекті өту керектігін түсіну керек.
   
2. 
   Баланың жеке басының тұтас дамуына, синхронды емес және оның психикалық дамуының біркелкі еместігін жеңуге немесе азайтуға бағытталған жүйелілік айқындамасы. психологиялық-педагогикалық әсер жеке бұзушылықты немесе кемшілікті түзетуге бағытталған жаттығулармен шектелмеуі керек, бірақ әртүрлі әлеуметтік салаларда баланың жалпы да- муы мен мінез-құлқын қалыпқа келтіруге ықпал етуі керек.
   
3. 
   жеке және сараланған тәсіл - балалардың белгілі бір тобына тән типтік ерекшеліктерді анықтау және белгілі бір баламен дамып келе жатқан жұмыстың мазмұнын, қарқыны мен ұзақтығын даралау.
   
4. 
   жеке бағдарлау балаға тек проблемалар мен бұзушылықтарға ғана емес, сонымен қатар өзінің қажеттіліктері мен ынталандыруына, сондай-
   

5. 
   психологиялық жұмыстың әлеуметтік-коммуникативтік бағыты ересек адамның балаға психологиялық-педагогикалық әсерінен ересек пен баланың белсенді өзара әрекеттесуіне назар аударуды білдіреді. Бұл айқындаманы іске асыру баламен нәтижелі қарым-қатынасты жеңілдететін арнайы жағдайлар жасауды және қалыптасқан дағдыларды күнделікті өмірде қолдану қажеттілігін қамтиды: ойын, қарым-қатынас және әлеуметтік өзара іс-қимыл.
   
6. 
   Баланың проблемалары мен күшті жақтарын жақсы түсіну үшін ата- аналардың пікірін ескеруді, отбасының мүмкіндіктері мен ресурстарын еске- ре отырып, ата-аналардың сұранысы мен қажеттіліктеріне негізделген даму бағдарламасын әзірлеуді; ата-аналарды даму процесіне тартуды қамтитын отбасылық-орталықтандырылған тәсіл.
   

• 
  баланың сенсорлық және аффективті жүйелеріне әсер ететін ойын- дар мен жаттығуларды мұқият, алдын-ала қарау нәтижелеріне негізделген таңдау;
  
• 
  ерекше жағдайлар жасау: баланың сезім ағымы мен психикалық белсенділігін реттеуге көмектесетін даму ортасын ұйымдастыру;
  
• 
  баланың жеке ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескере отырып, тиісті сенсорлық және эмоционалды белсенділікті қамтамасыз ету;
  
• 
  жұмсақ режимді сақтау және баланың сенсорлық және эмоционалды жүктемесін болдырмау.
  

• 
  кешенді медициналық-психологиялық-педагогикалық тәсіл, қажет болған жағдайда медициналық көмекке жүгіну;
  
• 
  жұмыстың әртүрлі әдістері мен технологияларын қатар қолдану;
  
• 
  жұмыстың топтық және шағын топтық нысандарына біртіндеп ауыса отырып, оның бастапқы кезеңдерінде дамытушы жұмыстың жеке сипаты;
  

• 
  психикалық нормативті және ауытқулы даму заңдылықтары мен кезеңдері туралы [3,4];
  
• 
  коммуникативтік қызмет және оның онтогенезде қалыптасу кезеңдері туралы (м. и. лисина), сондай-ақ балалардың қарым-қатынасын дамытудың
  

• 
  эмоционалды-бағытталған тәсілдер: эмоционалды-семантикалық тәсіл О.с. никольская, р.е. Баенская, м.м. либринг, әдіс DIR-FT ("Floortime") с. гринспен және с. уидер [8, 9];
  
• 
  баланы имитациялау және баланың орындаған әрекетеріне ілесуге негізделген әдістер: Son-Rise бағдарламасы (Б. кауфман, с. кауфман); мельенің прелингвистикалық дағдыларын дамыту моделі (Prelinguistic Milieu Teaching PMT; Yoder and Warren); м. е. Баймұханованың артта қалған имитациялау әдісі [10-13];
  
• 
  мінез-құлық тәсілдері: қолданбалы мінез-құлықты талдау (и. лова- ас), теассн бағдарламасы (Treatment and Education of Autistic and Related Communication Handicapped Children, Eric Schopler) [14-18];
  
• 
  коммуникацияның баламалы құралдарын пайдалануға негізделген тәсілдер (ресЅ) [18-19];
  
• 
  аутизмі бар балалардың ата-аналарына көмек көрсетуде қолданылатын әдістемелік тәсілдер "аутизмі бар балаларға ерте араласудың Денверлік моделі", топтық жұмыс формалары [20, 21];
  
• 
  сенсорлық интеграцияның әдістері мен тәсілдері (Дж.айрис), ба- лалармен жұмыс жасаудың дене-бағытталған, кинезиологиялық және нейропсихологиялық әдістері [22-26];
  
• 
  балалар психологиясы мен педагогикасы тәжірибесінде қолданылатын балалардың қарым-қатынас дағдыларын дамытудың әдістері мен тәсілдері [7, 27-30].
  

2. 
   
   жүктеу/скачать 356,64 Kb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: