Гуманитарные науки

ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ  

                                                          

42 

 

Допускается также устное обсуждение выявленных расхождений с целью сокращения времен-

ных рамок процедуры проверки и повышения эффективности взаимодействия с последующим зане-

сением результатов в контрольную форму. 

 

На первом  этапе внутренний  контролер  должен оценить, было  ли получено аудиторской  груп-

пой  понимание  деятельности  аудируемого  лица  и  среды  ее  функционирования,  учетной  политики, 

достаточное для выявления и оценки рисков, разработки эффективного плана аудиторской проверки.

 

В  отношении  информационных  систем,  используемых  аудируемым  лицом,  контролер  должен 

понять следующее:

 

 

получила  ли  аудиторская  группа  достаточное  понимание  среды  функционирования  ин-

формационных систем;

 

 

было ли решение о привлечении специалистов по информационным

 

системам задокумен-

тировано должным образом.

 

Используя  свое  профессиональное  суждение,  назначенный  контролер  должен  убедиться,  что 

аудиторская группа получила адекватное понимание элементов системы СВК на уровне организации 

и задокументировала его в достаточном объеме. 

 

Для этапа определения существенных классов операций, сальдо и раскрытий требуется также 

оценка на адекватность и достаточный объем документирования.

 

Одним из ключевых  этапов обзорной проверки является  проверка  этапа  оценки  рисков  и пла-

нирование аудиторских процедур. В этом случае основой оценки должна стать  не только обоснован-

ность  профессионального  суждения  в  отношении  классификации  рисков,  но  и  логика  соотнесения 

таких рисков с предпосылками  подготовки бухгалтерской (финансовой)  отчетности. Отдельного вни-

мания требует рассмотрение разработанных ответных процедур на идентифицированные риски. 

 

В продолжение контроля процедур по оценке рисков проверяющему лицу необходимо сформи-

ровать  мнение  об  адекватности  определения  и  документирования  элементов  СВК,  выбранных  для 

тестирования на предыдущем этапе. Далее осуществляется проверка на выборочной основе проце-

дур тестирования моделей и внедрения элементов СВК

 

[3, с.11].

  

Отдельно  рассматривается  обоснованность  расчета  уровня  существенности  на  основе  полу-

ченного понимания и принятых внутрифирменных нормативов.

 

На последнем этапе назначенному контролеру предстоит проверить, были ли план аудиторской 

проверки  и  общая  стратегия  аудита  должным  образом  задокументированы  и  утверждены  руководи-

телем аудиторской, а также доведены до сведения всех членов аудиторской группы.

 

Конечным итогом контрольных процедур должны (но необязательно) стать откорректированные 

аудиторские документы или же проведенные дополнительные аудиторские процедуры. 

 

Следует отметить,  что  контролер обязан применять профессиональный скептицизм в отноше-

нии аудиторских документов аналогично обычной практике аудиторских проверок. 

 

Такая  контрольная  процедура  критически  необходима  во  внутрифирменной  практике,  так  как 

позволит не только свести аудиторский риск к минимуму, но также будет способствовать:

 

 

повышению концентрации усилий и мотивации внутри аудиторской группы;

 

 

повышению уровня квалификации членов аудиторской группы через систему оценок и об-

ратной связи;

 

 

развитию  аудиторской  практики,  располагая  собранными  статистическими  и  аналитиче-

скими исследованиями аудируемых лиц; 

 

 

развитию  внутрифирменных  стандартов  посредством  анализа  проведенных  аудиторских 

проверок на наличие сложностей и противоречий, недостатков во внутрифирменном регулировании. 

 

 

Литература

: 

1. 

Пугачев В.В. Внутренний аудит и контроль. Организация внутреннего аудита в условиях эко-

номического кризиса. 

- 

М.: Дело и сервис, 2010. –

 

224 с.

 

2. 

Макеев Р.В. Постановка системы внутреннего контроля от проверок отчетности к эффектив-

ности бизнеса. 

- 

М.: Вершина, 2008. –

 

296 с.

 

3. 

Соколов Б.Н., Рукин В.В.Система внутреннего контроля (организация, методика, практика). –

 

М.: ЗАО  «Издательство «Экономика», 2007. –

 

442 с.

 

4. 

Тулешева Г.К. Финансовый учет и отчетность в соответствии с международными стандарта-

ми / под общ. ред. акад. К.А. Сагадиева. –

 

Алматы: Бизнес

-

информация, 2005. –

 

280 с.

 

5. 

Кучеров И.И. Судаков О.Г., Орешкин И.А. Налоговый контроль и ответственность за наруше-

ния законодательства о налогах и сборах / под ред. И.И. Кучерова. 

- 

М.: АО «ЦентрИнфоР», 2001. –

 

312 с.

 

6. 

Дюсембаев К.Ш. Финансовый анализ (теория и методология). 

- 

Алматы: Экономика, 2010. –

 

293 с.

 

ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ  

                                                          

43 

 

УДК 811.512.122

 

 

«КӚРКЕМ ШЫҒАРМАЛАРДАҒЫ ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРДІҢ 

ИНВАРИАНТТАРЫ»

 

(О. БӚКЕЙДІҢ «АТАУ

-

КЕРЕ», «КЕРБҦҒЫ» ШЫҒАРМАЛАРЫ НЕГІЗІНДЕ)

 

 

Бекенова  А.К.  –

 

А.  Байтұрсынов  атындағы  Қостанай  мемлекеттік  университеті,  гумани

-

тарлық –

 

әлеуметтік факультеті, тіл және әдебиет теориясы кафедрасының магистранты 

 

 

Осы  ғылыми  мақалада  О.  Бӛкейдің  «Атау

- 

кере»,  «Кербұғы»  шығармаларындағы  фразеоло

-

гизмдердің қызметін және түрлері жайында жазған.  Фразеологизмдерді қолдануда ӛзінше ӛзгертіп, 

жаңадан ой тудырып, ерекше стильдік мән береді. Ал стилистикалық тұрғыдан алғанда, екі бӛлек 

айтуға болатын сӛз тіркесін жазушы біріктіріп, контаминация тәсіліне сүйенеді.

 

Жазушы О.Бӛкей 

ӛз  шығармаларында  халық  тілінің  бай  қазынасын,  кӛркем  сӛздің  әр  алуан  ӛрнегін  шебер  қолдана 

білген.

 

Мақалада  О.Бӛкейдің  әңгімелеріндегі  тұрақты  сӛз  тіркестерін  жалпы  халықтық  формада 

қолданылуы

 

және авторлық ӛңдеумен қолданылғаны бар екендігіне кӛз жеткізуге болады.

 

О.Бӛкей бейнесі тұрақты тіркестерде ӛз ойын кӛзқарасы мен дүниетанымын, жағдайларды 

кӛркем түрде суреттеуде, шығармаға экспессивті

- 

эмоционалды реңк беру мақсатында қолданған. 

Жазушы  фразеологизмдерді  кӛркем  суреттеудің  бір  құралы  ретінде  ұтымды,  айшықты  түрде 

пайдаланған. Тілді байыту, кӛркемдеу тәсілі жалғасы тауып отырғандығы О.Бӛкей шығармалары

-

дағы тұрақты тіркестер қолданысынан аңғаруға болады.

 

 

Ғасырлар

 

бойы  сұрыпталып,  тұрақтанған  тіркестерді  пайдалану  әрбір  қаламгердің  әдісі,  бірақ 

мұнда  әр  ақын  –

 

жазушының  фразеологизмдерді  таңдауы,  құбылтуы,  қолдану  орны,  жиілігі  т.б. 

жағынан ӛзіне тән  қолтанбасы кӛрінеді. [1, 609 б.]

 

Фразеологизмдерді  кӛркем  шығармаларда  қолдану  орнына  қарай  тілші

-

ғалым  Р.Сыздықова 

былай  дейді:  «Синкреттік  амалмен  жасалған  фразеологизмдердің  дені  белгілі  стильдік  жүгі  бар, 

«таңбалы  (маркированный),  «меншікті  авторлы»  дүние  болып  келеді.  Оларды  контекстік 

фразеологизмдер деп атауға болады» деген болатын [2, 187 б.].

 

О.Бӛкей прозасы тілінде бұлардың саны жетерлік. Автор фразеологизмдерді  қолдануда

 

ӛзінше 

ӛзгертіп, жаңадан ой тудырып, ерекше стильдік мән береді. Ал стилистикалық тұрғыдан алғанда, екі 

бӛлек  айтуға  болатын  сӛз  тіркесін  жазушы  біріктіріп,  контаминация  тәсіліне  сүйенеді.  Г.Қосымова 

фразеологиялық контаминация туралы былай дейді

: 

«Фразеологиялық контаминация (әлемдік тіл білімінде осылай аталып жүр) екі немесе бірнеше 

фразеологизмдердің  ықшамдалып  кірігуінен  жасалады.  Яғни  мағыналары  жақын  фразеологиялық 

тіркестердің  біреуінің  бір  компоненті  мен  екіншісінің  бір  компоненті  ӛзара  кірігеді.  Ғалым  әрі  қарай 

контаминацияланған фразеологизмдердің ӛзіне тән ерекшеліктері болатыны және олардың әрқайсы

-

сының стильдік реңкі болып, олар бірінің орнына бірі жүре бермейтіндігі жайлы сӛз қозғайды [3, 45

-46 

бб.].

 

Біздің  саралауымызша,  контаминация  мағыналас  екі  фразалық  тіркестерді  біріктіру  арқылы 

олардан  экспрессивтік  бояуы  күштірек  үшінші  бір  фразеологиялық  бірлікті  қалыптастырады.  Бұл 

жерде тағы да тілдік субъект мәселесі бірінші орынға шығады. Ӛйткені экспрессивтік бояуды күшейту 

сӛйлеуші мақсатынан туындайтындығы белгілі.

 

 

Туған  ауыл,  ел

- 

жұртын  емешегі  үзіліп  сағынғандықтан  емес  (қайбір  екі  туып,  бір  қалғаны 

бар),  жыл    бойы  табан  ет,  маңдай  тердің  құнын  шығарып,  ұшы

-

қиыры  таусылмас  шаруасының 

шалғайын қайыру  үшін, етектегі елге

- 

Үлкен Жерге асығатын [4, «Атау

-

кере»,5б.].

 

Емешегі үзілу

- 

*құрыды, езілді* қатты құмартты, қатты сүйді, құштар болды [ҚТФС, 91 б.]

 

 

Неге  ғана  бұйығы  тірліктің  бұйдасын  үзіп,  мынау  бәрі  бар,  бірақ  еш  нәрсе  жоқ  шыңырауда 

шыңғыра бермей , шырқау биікке ұмтылмайды екен [4, «Атау

-

кере», 34 б.].

 

Тірліктің бұйдасын үзу 

- 

/қиындықтан құтылу*/

 

 

Ежелгі  спортшылық  қимыл  –

 

қозғалысты  күрестен  мүлдем  құйрық  кесті  қоштасқан  жыл

-

дардан бермен де қоймай, әр күні осылайша жаттығып, үй айнала жүгіретін [4,«Атау

-

кере», 86 б.].

 

Құйрық

 

кесті қоштасқан

-

/ат құйрығын шорт кескен/ 

- 

мүлде безу [ҚТФС,15 б.].

 

 

Кӛнсең осы, кӛнбесең кӛшке берген тайыңды жетеле де, есің барда

-

елің тап [4,«Атау

-

кере», 

99 б.].

 

Кӛшке берген тайыңды жетеле /кӛшке берген тайыңды не тайлағыңды ал/ 

- 

бергеніңді аларсың, 

білгеніңді істерсің [ҚТФС,158 б.].

 

Фразеологиялық оралымдардың жазушы тіліндегі стильдік және құрылымдық жағынан ӛзгеріске 

түсіп, жаңа эмоционалды

- 

экспрессивті мағынаға келуі олардың ӛздерінде бар кӛркемдік қасиеттердің 

үстіне  жаңа  эстетикалық  сипат  дарытады.  Жаңа  сападағы  тұрақты  оралымдар  автор  және  кейіпкер 

тілінде кӛркем

- 

стилистикалық бояуды қалыңдатады.

 

ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ  

                                                          

44 

 

Аппақ саумал сіңірген айналаны құлақ кесті тыныштық басты («Сайтан кӛпір»,87б.)

. 

Берілген  үзіндіде  аппақ  саумал  сіңірген  тіркесі  эпитетті  метафора  түрінде  келіп  бейнелілік 

сипатын  ерекшелік  үстеме  тыныштық  сӛзінің  алдында  келіп  құлақ  кесті  тіркесі  халықта  қалыптасқан, 

қазақ  тілінің  фразеологиялық  сӛздігінде  «құлақ  кесті  құл»  кӛне.  Басыбайлы  құл,  меншікті  малай 

мағынасынан мүлдем басқа мағынасынан мүлгіген тыныштықты еш дыбыссыз дүниені айқындап тұр.

 

Контаминациялану  арқылы  қалыптасатын  бірліктер  синонимдес,  варианттас  тіркестер,  тіпті 

кейде  мағынасы  алшақ  фразеологиялық  бірліктер  негізінде  де  фразеологиялық  тіркестер  де  пайда 

болады.

 

Фразеологизм сыңарларының арасынан сынамалап сӛз ендіру не сӛз тастап кету .

 

Ат  шаптырып  той  жасады,  қазақтардың  барлық  ырымдарымен  Қандауыр  екеуміздің 

некемізді қиды («Атау

-

кере», 42 б.).

 

Ат шаптырып той жасады /ҚТФС

-

де ат шаптыру тіркесі ғана берілген/

- 

ат –

 

жарыстырып, бәйге 

тіктіріп той жасау [ҚТФС,15 б.].

 

Асылдың сынығы едің ғой («Атау

-

кере», 74 б.).

 

Асылдың сынығы

- 

/асылдың сынығы, шұғаның қиығы/ жақсы адамдардың ұрпағы мағынасында 

[ҚТФС,33 б].

 

Фразеологизмдер  (кең  мағынада  фразеологиялық  тіркестер  мен  мақал

- 

мәтелдер)  кӛркем  сӛз 

ӛнерінің  ең  құнарлы  саласына  тән  ойлау  нәтижесі  мен  халық  даналығының  туындысы  болып 

саналады.  Тіліміздің  бұл  байлығы  ғасырлар  бойы  қорланып,  қалыптасқан,  толассыз  дамып,толығып 

отыратын әрқашан да қолданысқа дайын тұратын кӛркем сӛз құралы болып табылады. Яғни, кӛркем 

сӛз шеберлерінің ӛз шығармаларында түрленіп, сан құбылтып пайдалануына болатын әсем де әсерлі, 

кӛркем  де  бейнелі  сӛз  ӛрнегі  болып  есептеледі.  Әдетте,  фразеологизмге  тән  ерекшеліктердің  бірі 

ретінде  олардың  тұлғалық,  құрамдық  және

 

ішкі  орын  тәртібінің  тұрақтылығы  кӛрсетіледі.  Әрине,  бұл 

тұрақты тіркестерге тән жалпы заңдылық, бірақ қатып қалған, ешбір ӛзгеріске түспейтін құбылыс емес, 

белгілі шарттылыққа бағынатын заңдылық.

 

Бұл  белгілі  ғалым  Р.Сыздықованың  сӛзімен  айтқанда,  сӛзқұдіретінің  арқасында  іске  асатын 

құбылыс.  Ол  ғалымның  бейнелі  түрде  атаған  «сӛз  әрлеу»  тәсілі.  Ӛз  әрлеу  деп  отырғанымыз, 

да,айналып  келгенде  сӛз  таңдау,  сӛз  қолдысы  дегеніміз  сияқты  кӛркем  шығарма  тіліндегі  жеке 

сӛздердің (және тіркестердің) «қылығы», қызметі, стильдік жүгі деген тұтас құбылысқа кіреді. Әсіресе, 

«сӛз  әрлеу»  дегенде,  сӛздің  кӛріктеу  құралы  ретіде  келген,  сӛз  бейне  болып  келген  сәттері 

талданады.

 

Фразеология  деген  терминнің  мағынасы  кең,  оны  әр  түрлі  ұғынып,  әр  алуан  салада  зерттеу 

объектісі  етіп  алуға  болады.  Жалпыхалықтық  тілдің  фразеологиясы  мен  жеке  жазушы  шығармасын

-

дағы  фразеология  немесе  жеке  бір  шығарманың  фразеологиясы,  яғни  авторлық  ӛзгеріске  ұшыраған 

тұрақты  тіркестер  бір

-

бірінен  зерттеу  тәсілі  жағынан  да,  мазмұны  жағынан  да  ӛзгешелігі  бар. 

Жалпыхалықтық тілдің фразеологиясы оның барлық табиғатын қамтыса, авторлық ӛзгеріске ұшыраған 

фразеологиясынан стильдік ӛзіндік ерекшелігі айқындалады. Авторлық қолданыстағы фразеологизм

-

дердің туу және тілде қалыптасуы халықтың ұлттық мәдениетімен, дәстүрімен, этнолингвистикасымен 

байланысты болып келеді.

 

Авторлық қолданыстағы мақал

-

мәтелдер, тұрақты тіркестер, қанатты сӛздер бірте 

- 

бірте тілдің 

біркелкі  сӛздер  қорына  еніп  жатыр.  Авторлық  қолданыстағы  фразеологизмдердің  тууын  және  уақыт 

келе  афаризмге  айналуын  проза  тілінен  анық  байқауға  болады.  Стилистикалық  тұрғыдан  қарағанда, 

авторлық қолданыстағы фразеологизмдердің қандай мақсатта қолданылып тұрғанын да айқындап алу 

қажет.  Себебі,  тұрақты  тіркестер  тек  кӛріктеу  құралы  ғана  емес,  жазушының  кӛзқарасын,  идеясын, 

суреттеп отырған кейіпкерінің ішкі жан дүниесін , болмысын таныту мақсатында қолданылады.

 

Фразологизмдердің табиғатына тән осы бір қасиетін біз жалпы ӛз қолданыс жүйесінен, әсіресе, 

проза тілінен айқын кӛреміз. Проза тілінің шығарма бойындағы үйлесмділік, кейіпкердің әсем де әсерлі 

іс

-

әрекеті фразеологизмдердің «қамырша иленіп», сан алуан ӛзгеріске түсуіне әсерін тигізеді.

 

Фразеологизмдердің  проза  тілінде  мұндай  ӛзгеріске  түсуі  және  ол  ӛзгерістердің  шегі  мен  түрі, 

сайып келгенде, жазушының шеберлігіне және сӛз саптау мәнеріне тікелей байланысты болып келеді. 

Мұндай  шебер  суреткерлер  қатарына  зерттеу  жұмысымызға  негіз  болған  қазақ  прозасына  ӛз 

қолтаңбасын қалдырған кӛрнекті жазушы Оралхан Бӛкей шығармаларын атауға болады.

 

Қазақтың

 

әдеби тіліндегі әсірелеу, кӛремдеу тәсілдрінің ішінде тұрақты сӛз тіркестерінің алатын 

орны ерекше.

 

Тұрақты тіркестер кӛркем шығарма тілін жандандырып, астарлап, бейнелей суреттеудің тілдегі 

дайын құралы болып табылады.

 

Халық  тілінің  осы  бір  байлығын  жазушылар  ӛз  шығармаларында  қажетінше  жаратып,  ӛзіне 

керегін таңдап алады.

 

«Фразеологизмдерді  әр  жазушының  ӛз  қажетіне  байланысты  жаңғыртып  қолдану,  оның  ой

- 

пікіріне, эстетикалық талғамына, қоғамдық ӛміріне, философиялық кӛзқарасына сәйкес келеді »

 

Профессор  А.И.Ефимов  «Жазушылардың  ӛзіндік  стилі  деп,  кӛркем  шығармаларындағы  жалпы 

халықтық тілдің тәсілдерін ӛңдеп, жұмсаудағы сӛз құрау жүйесі»,

- 

дейді.

 

ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ  

                                                          

45 

 

Кез 

- 

келген  жазушы  халық  тілінің  бар  байлығын,  сӛз  айшықтарын  ӛз  шығармаларында  дәл, 

айқын, аса бір ұтқырлықпен жұмсай отырып, ӛзіне ғана тән стиль жасайды.

 

Қазақ

 

тілінде фразеологизмдерді берудің екі жолы қарастырылған.

 

1. Жалпы халықтық сипатта қолданылатын фразеологизмдер.

 

2. Авторлық ӛңдеумен қолданылатын фразелогизмдер.

 

Кез  келген  қаламгер  ӛз  шығармаларында  фразеологизмдерді  дайын  күйінде  де,  авторлық 

ӛңдеумен  де  қолданылады.Фразеологизмдердің  тілдік  тұрғыдан  алғанда,  бейнелі,  экспрессивті

- 

эмоционалдық  қасиеттерімен  тартымды  берілуі  әр  жазушының  талғамы  мен  тілдік  қорына 

байланысты.  Соған  байланысты  тұрақты  сӛз  тіркестері  біреуде  аз,  ал  қайсыбіреулер  оны  тыңнан 

туындатады.

 

Фразеологизмдер кейде түгелдей автор еңбегінің жемісі болса, кейде халықтық  фразеологизм

-

дерден бастау алып, біраз ӛзгерістерге түсіп, ӛзгермелі болып та келеді. Ӛзінің бұрыннан қалыптасқан 

тұрақты  мән

-

мағынада  кейбір  фразеологизмдерді  жазушы  әдетте  стильдік  мақсатта  қолданады. 

Ӛзгермелі деп, контекст қалауына бір ғана қолданымдық болып қызмет атқаратын фразеологизмдерді 

атаймыз. Фразеологизмдерді қолдану авторлық ӛзгеріске түсіру ӛзгермелі болу

- 

жаңарту, түрлендіру 

мақсатын кӛздейді.

 

Авторлық  қолданыстағы  фразеологизмдер  кӛркем  әдебиет  тілін  жаңа  сатыға  кӛтеріп,  оың 

ӛркендеуіне

 

әсерін тигізері анық. Фразеологизмдердің тұрақты қалыпта қолданылу табиғатын ескере 

отырып, олардың кӛркем әдебиет тілінде жаңаша қорынан танылуын зерттеу

- 

бүгінгі күннің талабы.

 

Жазушы  О.Бӛкей  ӛз  шығармаларында  халық  тілінің  бай  қазынасын,  кӛркем  сӛздің  әр  алуан 

ӛрнегін

 

шебер  қолдана  білген.  Соның  ішінде,  О.Бӛкейдің  әңгімелеріндегі  тұрақты  сӛз  тіркестерін 

жалпы  халықтық  формада  қолданылуы  және  авторлық  ӛңдеумен  қолданылғаны  бар  екендігіне  кӛз 

жеткізуге болады.

 

Тұрақты  тіркестер

- 

образ,  характер  жасауда,  қоғам  құбылыстарын,  табиғат  кӛріністерін

, 

адамның психологиялық жағдайын, ішкі сезімін суреттеуде бірден

- 

бір дайын құрал. «Фразеологиздер

- 

шығарма тіліне айрықша кӛрік, ұғымды мазмұн, ұлттық калорит береді. Халық тілінің бұл қат

- 

қабаты 

қазынасына  барлу  жасап,  кӛзін  табу,  қажетіне  жарату

- 

«адам  жанының  инженері» 

- 

дейді  Х.Қожах

-

метова. Сондықтан  да тұрақты  тіркестерді  қолдану

 

қаламгер шеберлігіне  тікелей байланысты. Жалп 

қаламгер тіліндегі тұрақты тіркестерді зерттеу барысында әр қаламгердің фразеологизм саласындағы 

байырғы қазынаны қаншалықты тергендігін, қаншалықты жаңа түрлерін ұсынғанын сол арқылы әдеби 

тілге қосқан ӛзіндік үлесін айқындауға болады.

 

Оралхан  Бӛкейде  жаңа  тіркестер  жасап,  жүйелі  жолдарын  кӛрсеткен.  Ӛлеңдерін  кӛркем 

суреттеу үшн айтпақ ойын экспрессивті 

- 

эмоционалды мәнде бейнелеу мақсатында әдеби тілге жаңа 

тіркестер әкеледі.

 

Осыған  орай  «Кербұғы»  әңгімесі  бойынша  авторлық  қолданыстағы  фразеологизмдерге  де 

тоқталатын болсақ:

 

 

Ӛзегін

 

ӛкініш  ӛрті  жандырып тұрса да, дәт шіркіннің мынау буы бұрқырап, сылқ

-

сылқ күле 

ағып жатқан аяқ астындағы суға жетпеуі қалай?

 

 

Сондағы ма, таңертең соқталы шайқасқа түспей

-

ақ, барлық

 

табында ӛзімсіне ала жӛнеліп 

еді, нәпсі сақал сипаттайды екен, жастау бұғылар ӛжіректеп бастырмады ғой [6, «Кербұғы» 8б. ]

 

 

Ӛлім

 

мен  ӛмірдің арасындағы күйекке алғашқы болып түсу үшін жүріп жатқан майдан

- 

саф 

ерліктің,  шын  еркектің  асқаралы  үлгісіндей  еді,  қолдан  мүсіндегендей  қаздиған,  бастар  оқтай 

атылып түйіскенде, алтын кебісті бір

- 

біріне ұрғандай әсем, әрі аянышты [6, «Кербұғы» 8б.]

 

 

Бірақ  мұндай  теке  тіре  сойқан  тек  бұғыларға  ғана  тән  қасиет  емес,  аса  ақылдымыз  деп 

сезінетін адамдар арасында бағзыдан бақилыққа ұласар бітіспес тартыс барын түйсінген жоқ [6, 

«Кербұғы» 9б.]

 

 

Үзіліссіз

 

жалғасқан  ӛр  кеуде  жігер  оты  қайта  тұтанып,  кер  баққан

 

шаршасты  түре  қуып, 

жанын шақтамады ма, иіле берген басын қаздаңдатып, асандата кӛтеріп алды [6, «Кербұғы» 9б.]

 

 

Жас  иістің  базары  бір  күндік,  азары  мыңкүндік,  екенін  бағамдамайсыңдар

-

ау,  Кербұғы 

тұралап ұзақ жатты [6, «Кербұғы» 11б. ]

 

 

Содан бері қанша қызық кӛрді, қаншама запа шекті [6, «Кербұғы» 12б.]

 

 

Иә, иландырар дәлел сұрамайтын сырты түк, іші тезек хайуан болған соң, ӛз тілектерінің 

құрбандығына

 

шалды [6, «Кербұғы» 14б. ]

 

 

Ӛз

 

мүйізі  ӛзіне  сор  әкелген  бұғы  тауы  шағылып,  тас  бауыр  әлемін  ат  құйрығын  кесісе 

түңілді де [6, «Кербұғы» 12б ]

 

 

Ӛздері

 

соңынан еретін дос

-

жаран бұғылар да зым

-

зия қолдан қуат, бойдан дәрмен кетіп, аяқ 

тайған соң жата берісті [6, «Кербұғы» 15б.]

 

 

Күйек  басталса,  ӛзгеше  бір  жұмсақ  сӛзбен  еркелеп,  қанаттыға  қақтырып,  тұмсықтыға 

шоқтырмайтын

-

ды [6, «Кербұғы» 15б.]

 

 

Иә, ата

-

баба бұғылар бұдан мың жыл бұрын, жүз жыл бұрын сол таудың етегін жайлап, ай 

дейтін жесіз емін

-

ерін ғұмыр кешсе керек [6, «Кербұғы»

 

16б.]

 

 

Кербұғының күйек қайтара тәбеті де, дәрмені де жоқ

-

тын [6, «Кербұғы» 11б.]

 

жүктеу/скачать 2,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: