Халықаралық ғылыми-практикалық конференция ЕҢбектері
жүктеу/скачать 4,12 Mb. Pdf көрінісі
|
УДК 339.138
Нигматова Д.З., НУУ им. Улугбека., г. Ташкент
рыночный подход. Сущность такого подхода заключается в том, что рабочие места, труд и его условия рассматриваются как продукты маркетинга. Зарубежные компании используют методы маркетинга в управлении персоналом с 70-х годов прошлого столетия.
Маркетинг персонала – это вид управленческой деятельности, направленный на определение и покрытие потребности в персонале.
В зарубежных организациях следует выделить два основных принципа в подходах к выявлению состава и содержания задач маркетинга персонала.
Первый принцип предполагает рассмотрения задач персонал -маркетинга в широком смысле. Под маркетингом персонала в данном случае понимается определенная философия и стратегия управления человеческими ресурсами. Персонал рассматривается в качестве внешних и внутренних клиентов фирмы. Цели такого маркетинга является оптимальное использование кадровых ресурсов путем создания максимально благоприятных условий труда, содействующих его эффективности, развитию в каждом сотруднике партнерского и лояльного отношения к фирме. Принцип маркетинга персонала в его широком толковании опирается на рыночное мышление.
Второй принцип предполагает толкование персонала – маркетинга в более узком смысле, как особую функцию службы управления персоналом. Эта функция направлена на выявление и покрытие потребности предприятия в кадровых ресурсах.
Главное отличие этих принципов заключается в том, что широкое толкование маркетинга персонала подразумевает его отнесение к одному из элементов кадровой политики, реализуемому через решение комплекса задач службы управления персоналом. В узком смысле маркетинг персонала предполагает выделение специфической деятельности службы управления персоналом. Эта деятельность относительно обособлена от других задач кадровой работы и включает: выбор и анализ источников информации по
141
маркетинговой деятельности; анализ внешних и внутренних факторов, определяющих направления маркетинговой деятельности; разработка мероприятий по направления персонал – маркетинга; формирование планов персонал – маркетинга и его реализация.
Анализируя внешние и внутренние факторы можно выявить исходную информацию для определения направлений маркетинговых деятельности, формирования плана персонал – маркетинга и мероприятий о его реализации.
К внешним факторам, определяющим содержание персонал – маркетинга, можно отнести следующие факторы:
Ситуация на рынке труда;
Развитие технологии;
Особенности социальных потребностей;
Развитие законодательства;
Кадровая политика организаций – конкурентов. Ситуация на рынке труда определяется общеэкономическими, демографическими процессами, уровнем безработицы заданном временном промежутке, структурой резервной армии труда и т.д. Развитие технологии определяет изменение характера и содержания труда, что в свою очередь формирует изменение требований к специальностям и рабочим местам, подготовке и переподготовке персонала. Учет особенности социальных потребностей позволяет представить структуру мотивационного ядра потенциальных сотрудников организации. При решении вопросов персонал – маркетинга следует учитывать вопросы трудового законодательства, его возможного изменения в обозримом периоде времени. Изучение форм и методов работы с кадрами в организациях – конкурентов позволяет выработать собственную стратегию поведения, направленную на изменение кадровой политики. Учет этих факторов позволяет избежать крупных ошибок при обработке направлений маркетинговой деятельности. К внутренним факторам, определяющим содержание персонал – маркетинга, можно отнести следующие факторы:
Финансовые ресурсы организации;
Кадровый потенциал организации;
Источники покрытия кадровой потребности. Цели и задачи организации формируют стратегию маркетинга в области персонала. Точная оценка потребности и возможностей организации в финансировании мероприятий по управлению персоналом определяет выбор альтернативных вариантов в области планирования потребностей в персонале, его покрытия, использования кадров, их подготовки и переподготовки. Кадровый потенциал организации связан с оценкой возможностей специалистов кадровой службы, с правильным распределением обязанностей между ними, что во многом определяет успех реализации плана персонал – маркетинга. Направления маркетинговой деятельности в области персонала являются:
Разработка профессиональных требований к персоналу;
Определение качественной и количественной потребности в персонале;
Расчет затрат на приобретение и дальнейшее использование персонала;
Выбор источников и путей покрытия потребностей в персонале. Таким образом, главными задачами персонала-маркетинга являются: исследование рынка для установления текущих и перспективных потребностей организации в количестве и качестве персонала; изучение развития производства для современной подготовки новых рабочих мест и требований к сотрудникам; поиск и приобретение
142
персонала, характеристики которого соответствуют требованиям, предъявляемым организацией. Ф.И.О. Нигматова Дилбар Зафаровна Организация Национальный Университет Узбекистана Государство. город Республика Узбекистан г. Ташкент. Должность Старший преподаватель Ученая степень, звание - Форма участия заочная Адрес, контактный телефон (код связи) Республика Узбекистан г. Ташкент - 100174. Вузгородок. Экономический факультет. Тел.: 246-90-80. 246-77-93 Е – mail
Тема доклада Теоретические аспекты маркетинговой деятельности в области персонала Необходимые технические средства (указать названия) - Заявка или необходимость гостиницы -
ҼОЖ 338.43
Ожарбаева М., ХГТУ, Шымкент қ.
Шаруашылықтардағы техника паркінің қысқаруы, оның физикалық жҽне моральдық ескіруі технологиялық үрдістердегі, ҽсіресе жер жырту жҽне астықты жинау жұмыстарындағы тоқтауларға алып келді. Дҽнді жҽне майлы дақылдарын жинау еліміздің кҿптеген аймақтарында 1,5-2 ай кҿлемде жүргізіледі жҽне бұл үлкен астық кҿлемінің жоғалтуларына (ҿнімнің 30%) алып келеді. Сондықтан механикаландырылған жұмыстардың үлкен кҿлемі машиналардың минималды санын пайдалана отырып, машинна - технологиялық парктердің мамандандырылған кҽсіпорындарындағы машина тракторлық бекеттерінің (МТБ) шоғырлануы арқылы орындалуы мүмкін. Кеңестік МТБ жҽне қазіргі машина технологиялық бекеттерінің жұмыс тҽжірибесі кҿрсетіп отырғанай ондағы техниканы тиімдірек пайдалану, трактор жҽне комбайн паркінің жылдық ҿнімділігін 1,5-2 есеге кҿбейтіп пайдалануға мүмкіндік бар. Осы жағдайда жер ҿңдеудің эксплуатациялық шығындарды 25-35% тҿмендеп ауылшаруашылық дақылдардың ҿнімділігі жыл сайын ҿсуде. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ҽ. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында да « ауыл шаруашылығына барлық деңгейлерде жүйелі қолдау кҿрсетуде одан ҽрі шаралар қолдауды » Үкіметке тапсырғанынан кҿру мүмкін ( 1 ). Кҿптеген машина-технологиялық бекеттердің ұйымдастырылуы стихиялық түрде басталды, яғни техника-экономикалық жеткілікті негіздеусіз, орынды таңдау жҽне орынды орналастыру, ҿндіріс мамандандыруды ескерусіз. Бұл кейбіреулердің бұзылуының немесе банкрот болуы негізгі себебі болды. Бірақ, МТБ ҿндірістік қызметке негативтік зардаптар шақыратын стихиялық жалғасуда. Оларды экономикалық ахуалы нашар аймақтарда кҿрсетілетін қызметтер үшін толық есеп айырысу жүргізе алмайтын шаруашылқтарға қызмет кҿрсететін жерлерде құрады. Нҽтижесінде осындай МТБ тағдырлары бҽріне мҽлім –шарасыз банкроттық. Жиі МТБ-ды техника-экономикалық негіздеусіз техника саны етіспеген жағдайларда да құрады. Олардың құқықтық статусы кҿршілес Ресейдегідей толық дайындалмаған, МТБ дамыған елдерге тҽн жедел даму ынталары болмайды. Бұрынғы (кеңестіктердің) МТБ-дан қазіргі машина-технологиялық бекеттердің айырмашылығы, қазіргі машина-
143
технологиялық бекеттер барлық механикаландыру құралдарына монополист болмайды, ауылдық тауар ҿндірушілерге сервисті қызмет ету кіріптарлы шарттарының қандай болмасын еріксіз кҿндірмейді, ал қызметтердің таңдауы оларға ҿзара тиімділікті шарттарын ұсынады. Сайып келгенде, кҿптеген ауыл шаруашылық кҽсіпорындар жҽне фермерлік шаруашылықтар қымбат бағалы жҽне күрделі техникаға деген қажеттіліктен жҽне оларды пайдалану, жҿндеу мҽселелерінен босатылады. МТБ-ны кҿп кҿлемде ұйымдастыру бұл мақсат емес, кҿп шаруашылықтар үшін бұрынғы механикаландырылған жұмыстарды орындаған кезде қиыншылықтарды жоюға, яғни ауыл шаруашылық ҿнім ҿндірісін ұлғайтуға, агроқұрылымдардың ауыл шаруашылық алқаптарын дер кезінде ҿңдеуге мүмкіндік беретін ұйымдастыру іс-шарасы. Ауыл шаруашылық дақылдарды ҿсіруімен механикаландырылған жұмыстардың технологиялық бҿлігін орындайтын МТБ механизаторлары ҿздеріне ақырғы нҽтиже - ҿнімнің саны мен сапасына жауапкершілікті алады. Сондықтан барлық кҽсіпорынның техникалық, ұйымдық жҽне технологиялық параметрлері барлық іс-жүзіндегі жҽне ұйымдастырылатын МТБ үшін нақты құрастырылып, айқындалуы қажет (тҽуелсіз немесе ірі
шаруашылық құрамында, механикаландырылған жұмыстарды орындауға мамандандырылған жеке ауыл шаруашылық дақылдарды ҿсіру бойынша жҽне т.б.). Бірақ тҽжірибеде бұрын құрылған МТБ машина - тракторлық парктің саны мен құрамы қажетті денгейге жетпейді ( кесте 1 ). Олар жоғары технологиялық емес, ҽдеттегідей ауыл шаруашылық тауар ҿндірушілердегідей трактор жҽне комбайн паркіне ие. Сондықтан барлық МТБ энергия сыйымдылықты механикаландырылған жұмыстарды орындауға толық қабілетті емес . МТБ ұйымдық құрылымы, ҽсіресе - инженерлік-техникалық жҽне ҽкімшілік-басқару қызметкерлері бүгінгі күнге дейін жасақталмаған. Ҽрбір МТБ - ҿз штаттық шешімі болады. Ҽдетте маркетингтік, мониторингтік яғни қазіргі нарықтық ҿндірістің элементерінің бҿлімшелері мен мамандары мен бұрын қызмет кҿрсеткен жҿндеу- техникалық кҽсіпорындардың ауыл шаруашылық кҽсіпорындардың, агроқоймалар, сельхозхимия, техникалық қызмет ету пунктерінде орналасқан. Кҿп МТБ ларда жҿндеу- қызмет етуші агрегаттар жҽне диагностикалық құрылғылар жоқ. АҾК техниканың пайдалану денгейін түбегейлі жоғарлату үшін оны жаңарту жолдарын іздестіріп, жұмысқа қызмет мерзімі бойынша жарамды машиналар керек. Жҽне шаруашылықтарды ауыл шаруашылық машиналарымен жабдықтауда басқа прогрессивті тұжырымды пайдалану, ең алдымен ҽсіресе жаңа жоғары ҿнідіділікті агрегаттармен ірі жоғары рентабельділікті машина-технологиялық бекеттермен жабдықтау қажет. Осындай жағдайлар ғана аграрлық кҽсіпорындарындағы ауыл шаруашылық техникасының тапшылығын едҽуір ҿтей алады. МТБ–ларда қазіргі заманғы технологиялардың болуы ауыл шаруашылық дақылдарын ҿңдеуде біліктілікті механизаторлардың жетіспеушілігі жағдайында келешекте олардың еңбектерін аз пайдалану орын алады.
Кесте -1 МТБ-лардың техникамен қаматамасыз етілуі 01.01.2007 г. Облыстар аты МТБ саны 1 МТБ-ға шаққанда Шынжыр
табанды трактор
Дҿңгелекті трактор
Астық жинайтын комбайн Шынжыр
табанды трактор
Дҿңгелекті трактор
Астық жинайтын комбайн Ақмола 43 42
56 7 7 9 Ақтҿбе
46 89
65 2 4 3 Алматы
129 408
105 2 7 2 Шығыс
Қазақстан 6 15 22 2 5 7 Жамбыл
75 74
38 6 6 3 Батыс Қазақстан 48 58
44 4 5 4 Қарағанды 227 428
251 6 12 7 Қызылорда 11 30
5 2 4 1 144
Костанай 24
34 57
6 9 14 Маңғыстау 2 13 0 1 6 0 Павлодар 21 30
38 3 4 5 Солтүстік Қазақстан 99
190 346
7 15
27 Оңтүстік Қазақстан 124
311 69
2 6 1 Барлығы 855
1722 1096
3 7 5 ҚР статистика жҿніндегі агенттіктің мҽліметтері бойынша құрастырылған.
МТБ үшін жҿндеу шеберханаларының техникалық қызмет кҿрсету пунктерінің типтік жобалары жасалмайды, бұларда олар мұқтаж жабдықтарды ҿндіру, жҿндеу жҽне қызмет кҿрсету қарастырылған. Сервисті ҿндірістің маңызды элементтері - машина–технологиялық бекеттер республикалық жҽне аймақтық денгейдегі атқарушы құрылымдармен толық денгейде қолдамайды, нарықтық стихия жағдайларында олар ҽрқашанда ҿздерінің шығындарын толық ҿтей алмайды. МТБ-ға деген сондай кҿзқарас АҾК жағдайды жақсартуға жҽне тұрақтандыруға ықпал етепейді. Осыған байланысты, жұмыс істеп тұрған жҽне қайта құрылған МТБ тағдыры мемлекеттің кҿңіл бҿлуіне, жақын үш бес жылда ең үлкен қолайлылық жасау режимін құруға байланысты. Біздің пікірімізше, бұл мҽселені келесі жодар арқылы шешу мүмкін. Облыстық жҽне аудандық ауыл шаруашылық органдармен барлық құрылған жҽне жұмыс істейтін МТБ-лардың ҿндірістік потенциалын түгендеу оларды техникамен қамтамасыз ету денгейін анықтау, материалдық - техникалық базаны, сонымен қатар МТБ ұйымдық құрылымын анықтап жҽне жоғары біліктілікті механизаторлармен, мамандармен қамтамасыз етіледі. Ҽрбір техникалық потенциалды нығайту жҽне оның дамыту бағдарламасын МТБ жетекшісі анықтайды, ол техникаға, материалдық-техникалық базаға, инженерлік құрылыстардың типтік жобаларына, технологиялық жабдықтардың қажеттілігін анықтап негіздейді. МТБ-лардың ҿндірістік қызметін толық жетілдіру бойынша ұсыныстар жасап, бес жеті жылға дейін жоспарлар құрастырады. Бағдарламаны жҽне ұсыныстарын ол аймақтық ведомтствоға ұсынады ( аудан, облыс). Аймақтық ауылшаруашылық ведомтстволар МТБ
басшылары берген
материалдарды талдап қорытады, жасалған кҽсіпорындардың техникалық потенциалын нығайту бағдарламасын қалыптастырады, оның ішінде ҿз күшімен не шешетінін белгілеп республикалық деңгейінде құрылымдармен шешуді қажет ететін мҽселелерді анықтайды. МТБ жұмыстарының тиімділігін жоғарылату үшін аймақтық ауыл шаруашылық құрылым мҽселелерін шешу үшін (аудан, облыс) біліктілігі жоғары мамандардың бҿлімшелерін жасайды. Оларға МТБ құру жұмыстарын ұйымдастыру жҽне координациялау, пайда болған мҽселелерді шешуде қажетті кҿмек кҿрсету үшін олардың жұмыс тҽжірибесін қорытындылап, техниканы пайдаланудағы тиімді ҽдістер мен ҽдістемелерді ендіру міндеттері жүктеледі. Үш - бес жылда салалық жҽне аймақтық құрылымда МТБ –ларда тҿмен пайыздық немесе пайызсыз қарыздар арқылы потенциалын нығайтуы, ҚР Үкіметі МТБ-ларды ҚҚС пен корпоративті табыс салығынан толық босату қажет. Мұндай жҽне басқа да шаралар жақын жылдарда МТБ-ларға ҿздерінің потенциалын күшейтіп, аз шығындармен АҾК үшін базаны құруға мүмкіндік береді. МТБ қызметі интенсификациясына профильдік ғылыми мекемелер жҽне ауыл шаруашылық ведомтстволар ықпал етуі тиіс. Қазірге машина - технологиялық бекеттерде мұндай мұқтаждықтарға кҿңіл бҿлінбейді. Сонымен қатар МТБ қызметкерлерінің потенциалын күшейтуді олардың ҽрбір аймақтағы ҿндірістік қызметін басқару жүйесін жетілдіруді, олардың жұмысының технико - экономикалық кҿрсеткіштерін елеулі жақсарту мүмкіндігін есепке алмау болмайды. Агрохимиялық сервистік қызмет жҽне оның негізгі буындары – ―Сельхозхимия‖ аудандық бірлестіктер реформалау жылдарында біраз ҿзгерулерге ұшырады. Осыған
145
байланысты МТБ-ларды орналастырудың перспективті нұсқасы ретінде оларды бұрынғы ―Сельхозхимия‖, ―Сельхозтехника‖ бұрынғы ғимараттарында ораналастыру қажет. МТБ мҽртебесін анықтау маңызды мҽселеге айналып отыр. МТБ-ларды коммерциялық кҽсіпорын емес бірінші кезекте нақты жҽне мақсатты тауар ҿндірушілерді мемлекет тарапынан қолдау құралы ретінде қарастырылуы тиіс. Бірақ мемлекет қазіргі уақытта ҽрбір ауылдық тауар ҿндірушіге барлық қежетті техниканың кҿмегімен, алынған қаржыларды осы құрылым үшін максималды тиімді жұмсау қажет. Осыған байланысты техниканы лизингтік жеткізудің негізгі мҽселесі- ақша қаражаттарының қайтарылымы – бұрын орындалмаса, белгілі мерзімде техниканы лизингтік негізде қаматамасыз ету жолымен мемлекеттік МТБ дамуына ҽсер етеді. Осы жағдайда лизинг айналасындағы кҿптеген делдалдардың қажеттілігі жойылады, ҿздігінен ақшаны қайтару мҽселесі шешіледі, осы саладағы мемлекеттік реттеуді анағұрлым жеңілірек ҿткізеді Ауыл шаруашылығы түрлі климаттық жағдайларға белгілі тҽуелділікке байланысты ҽрекет ететін күрделі жүйе болғандықтан, ауыл шаруашылық ҿндірісінің тұрақтылығын жоғарылату- бұл белгілі дҽрежеде тҽуекелділікті тҿмендету шарасы болып табылады. Кез-келген жүйенің сыртқы орта ҽсерлеріне тұрақтылығы оның ҽлсіз буынымен анықталады. Ауыл шаруашылығында сондай буын болып климаттық жағдайлар табылады. Осы тҽуелділіктің дҽрежесі саланың материалдық-техникалық денгейімен, соның ішінде қызмет кҿрсету бойынша инфрақұрылымның денгейімен анықталады. Ҿндіріске қызмет кҿрсету жүйесін құрған кезде кҿпукладты экономиканы қалыптастырумен шаруашылықты жүргізу ауқымында ауыл шаруашылық тауар ҿндірушілердің түрлі еркшеліктері кҿрініс табатынын есепке алу маңызды. Ҿз кезегінде шаруашылық жүргізу ауқымының азаюымен қызмет бағытының қысқару беталысы перспективті техникамен технологияны қолдану үшін агроқұрылымдардың қаржылық мүмкіндіктерінің тҿмендеуі байқалып отыр. Шаруашылық жүргізудің ұйымдастыру-құқықтық нысанындағы реформалар жылдарында болған ҿзгерістер келесідей тұжырым жасауға мүкіндік береді. Жаңа нысандар жиі дҽстүрлі, бірақ қағидалық шешімдері ҽртүрлі негізде құрылады: - кҽсіпорынның бҿлімшерелінің біріктілігін сақтау жҽне дербестігін кеңейту; - жұмыс істейтін кҽсіпорындардың негізінде ҽртүрлі нысандағы жеке ҿндірістерді толық құру;
- шаруа қожалықтарды (фермерліктерді ) құру. Ҿндірістік құрылымдардың ҿзіндік негізінде ҽрекет етіп жатқан ауыл шаруашылық кҽсіпорындардан бҿліктердің жекелену үрдістері ерекше назар аудартады. Осы шешімдердің нҽтижесінде, тұрақты технологиялық байланыстардың үзілісі орын алып, ҿзара толықтырушы қызмет сфераларының бҿлінуінің теріс салдары анықталды. Нҽтижесінде, бұл үрдістер жаңа типтегі кҽсіпорындарды құруға немесе кооперация қажеттілігіне алып келеді. Ҿндірістің кеңейіп жатқан спектрінде ерекше шаруа қожалықтары орынға ие болады (фермерліктер). Бұл нысан жұмысшы мен ҿндіріс құралдарын максималды жақындату, нарықтық қатынастарды дамыту үшін қолайлы жағдайлар туғызады, бірақ ол кҿптеген ҿзара байланысты мҽселелерді шешудегі ерекше тҽсілдерді қолдануды талап етеді. Шаруа қожалықтары, шағын ауыл тауар ҿндірушілерге қатысты механикаландырылған жҽне кҿлік жұмыстарының елеулі бҿлігін қымбат энергия сыйымдылықты техника арқылы орындау ҽрқашан экономикалық тиімді болмайды. Нҽтижесінде ірі кҽсіпорындарда меншікті күштермен орындалатын кҿптеген жұмыстар сыртқы кҽсіпорындардың қызметтері ретінде жүзеге асырылуы тиіс. Нарықтық экономикасы дамыған елдердің ҿзінде кҿп фермерлер қаржының жетіспеушілігі салдарынан жаңа қымбат техниканы ҿздігінше сатып ала алмайды. Сондықтан олар белгілі бір жолдармен жабдықтарға кететін шығындардың бҿлігін есептен шығаруға ұмтылады. Амортизацияға кеткен шығындарды ҿтеп, пайда алу үшін
146
жабдық жылына белгілі сағат мҿлшерінде пайдалану болуы тиіс, бұл жеке шаруашылық үшін тиімді емес жҽне бірлесіп пайдалануда ғана қол жетерліктей болады. Ауыл шаруашылығына ҿндірістік қызмет кҿрсетуге қойылатын негізгі талаптардың бірі жыл бойы жұмыс күшімен энергетикалық ресурстарды қалыпты жұмсау. Кҿпукладты экономика жағдайында ҿзара ықпал етуді есепке алмай агроқұрылымдармен машина- технологиялық бекеттердің техникалық жабдықталуын құру ҽдісі толығымен осы талаптарға сҽйкес келмейді. Осыған байланысты ҚазАҾКЭҰҒЗИ ауыл шаруашылық құрылымдар кеңістігіндегі машина – тракторлық паркті пайдалануды оңтайландыру ҽдісі ҽзірленген. Осы ҽдіске сҽйкес машиналарды шаруашылық жҽне потенциалды жүктелуі жҽне оларды анықтау ҽдістері ұсынылған. Потенциалды тиеу шаруашылықтан жоғары болған жағдайда барлық техникалық құралдарды шаруашылықаралық негізде пайдалану қажет. Осы ҽдісті пайдаланумен бірге қызмет кҿрсететін агроқұрылымдардың мамандануына байланысты машина - технологиялық бекеттердің параметрлері мен даму ауқымы белгіленген. (кесте 2).
Кесте - 2 – Қызмет кҿрсететін агроқұрылымның жиынтық нормативтік қажеттіліндегі МТБ минималды машиналар паркінің үлесі (%).
Машиналар аты Мамандану аймағы Астық
егу Күріш
егу Мақта
егу Кҿп
салалы Барлық бағыттағы тракторлар 15-25 10-33
0-30 30-60
Ҽмбебап тракторлар 20-30
40 30-35
20-40 Егетін жҽне алқапты ҿңдейтін машианалар 15-25 10-33
0-30 30-60
Минералды тыңайтқыштарды дайындауға арналған машиналар 100 100
100 100
Ҽмбебап тиеу құрылғылары 100
100 100
100 Ҿсімдіктерді зиянкестерден қорғауда қолданылатын химилық құралдарға арналған машиналар 100 100
100 100
Мелиорациялау жұмыстарын мехникаландыруға арналған машиналар - 100
100 100
Астық жинайтын комбайндар 10-30
5-15 - 20-40 Агроқұрылымдардағы жұмыс кҿлеміне шаққандағы МТБ үлесі, % 3-6 12-20
7-16 19-28
ҚР статистика жҿніндегі агенттіктің мҽліметтерінен пайдалану арқылы есептелінген. Есептеулер кҿрсетіп отырғандай потенциалды машиналардың мүмкіндіктері шаруашылық жүргізудің жаңа құрылымдары денгейінде ҽрқашанда жүзеге асырылмайды. Басқаша айтқанда, машиналарды оларды бірлесіп қолдану негізінде ҽсіресе кҿп салалы мамандану кеңінен тараған оңтүстік облыстарында тиімді тиеудің нысаналы алғы шарттары бар. 2 кестеден кҿріп отырғандай, машина-технологиялық бекеттердің шеңберінде бірге қолданулардың машина паркі параметрлерінің ҿндіріс мамандануы зоналары бойынша ауытқып отырады. Солтүстік облыстар жағдайында машиналарды ҽртүрлі шаруашылықтарда пайдалану жолымен машиналардың тиеуін жоғарлату мүмкіндігі оңтүстікке қарағанда салыстырмалы түрде
тҿмен болады.
Мұның ҿзі
механикаландырылған жұмыстардың мерзімі бірдей
болатын бір
типті шаруашылықтардың басым болуына байланысты. Сондықтан осы облыстарда машина - 147
технологиялық бекеттерді ұйымдастырудан болатын тиімділікті ауыл шаруашылық ҿндірісінің перспективті технологияларын кешенді ендіруден күтуге болады. Ұйымдастыру нысандарын таңдаған кезде машиналарды бірге қолдану машиналарды тиеу ҿсімінен болған үнемнің оларды бірігіп қолдануын ұйымдастыруға кеткен шығындардан жоғары болған жағдайда ғана тиімді болады. Есептеулерге сҽйкес ауылдастық кҿмек нысанындағы бірлесіп пайдалануы қиын жағдайларда қажеттілікттің жоғары денгейін теңестіруге мүкіндік береді. Сонымен жалпы шаруашылықтағы жалпы пайдаланудағы тракторлардың қозғалысына кеткен шығындар осы тракторларды пайдалануда болған үнемнің 4,6-6,3% құрады. Кесте - 3 – Ҿсімдік шаруашылығындағы агросервистік қызмет кҿрсетудің материалдық шығындардағы үлесі, %
Облыстар аты Минималды болжамды Нақты (2006ж.) Ҿзгеру шектері Орташа Ақмола 3-6 4,5
10,4 Ақтҿбе
3-6 4,5
0,4 Алматы
12-28 20,0
12,5 Шығыс Қазақстан 3-6 4,5
5,9 Жамбыл
3-28 15,5
17,3 Батыс Қазақстан 3-6 4,5
7,5 Қарағанды 3-6 4,5
3,7 Қызылорда 12-20 16,0
12,2 Костанай 3-6 4,5
5,5 Павлодар 3-6 4,5
4,7 Солтүстік Қазақстан 3-6 4,5
9,4 Оңтүстік Қазақстан 7-28 17,5
32,7 Барлығы
0-28 14,0
9,8 ҚР статистика жҿніндегі агенттіктің мҽліметтері негізінде есептелінген.
Сонымен, машина технологиялық бекеттердің шеңберінде машиналарды бірге қолдану жҽне оның мҿлшерлері сияқты масштабтар ескертілінген, дҽл осылай жҽне ҿндіріс мамандандыруымен жҽне машиналардың ана бҿлімі тек қана тиесілі, қайсыларға алғашқы тауар ҿндіруші нҽтижелі тиеу қамтамасыз етілмейді. Ҿткізілген зерттеулер нҽтижелері кҿрсетіп отырғандай номенклатура жҽне ауыл шаруашылық құрылымдарының саны мен құрылымы бойынша техниканың басым бҿлігі жеке меншікте аз бҿлігі бірлесіп пайдалануда болуы тиіс. Техникаға меншік түрлерінің нақты арақатынасы оның тиелуіне байланысты анықталады. Қазіргі жағдайда қаржы ресрусртарының шектеулігігі жағдайында машиналардың тиеуімен байланыссыз толық емес меншік қатынастары кеңінен таралуда. Осы жағдайда лизингке ҿте кҿп кҿңіл аударылады. Лизинг аул шаруашылық тауар ҿндірушілерге жаңа техниканы сатып алуға қарағанда қымбатқа түседі. Бірақ олар осы шараға бару мұқтаж, себебі бірінші жылдары техниканы пайдалану қаржылары оларды сатып алуға қарағанда аз кҿлемде жұмсалады. Машина технологиялық бекеттер бойынша салыстырмалы кҿрсеткіштерді пайдалана отырып, жасалған есептеулердің негізінде ҿсімдік шаруашылығындағы ҿндірістік қызметтер ауқымының болжамы ұсынылған ( кесте 3 ). Машина–технологиялық бекеттерден басқа машиналарды бірге қолданудың қызмет кҿрсету, машиналарды айырбастау, бірлесіп иелену түрінде қолдануға болады. Шаруа қожалықтарындағы машиналарды бірлесіп пайдалану үлесі жақын болашақта ауыл шаруашылық кҽсіпорындар бойынша мҽліметтерден жоғары болады. Себебі осы шаруашылықтарда кҿбінесе машиналарды пайдаланудың оңтайлы алқаптары сақталмайды. Осы жағдайда қайта құрылған кҽсіпорын территориясында ҽрекет ететін
148
шаруа қожалықтарымен қызмет кҿрсету бойынша ішкі шаруашылық бҿлімшелер кооперативтерін құру аса маңызды. Оларды ұйымдастырған кезде негізгі құралдардың иесі жеке немесе кооперативте бірінші тауар ҿндіруші болуы тиіс. Келтірілген мҽліметтерден кҿрініп отырғандай, аграрлық салаға ҿндірістік қызмет кҿрсету қажетті дҽрежеде дамымаған. Облыстардың кҿбінде жҽне бүкіл республика бойынша минималды қажетті денгейге қол жеткізілмеген..
Пайдаланылған ҽдебиеттер мен басылымдар 1. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ҽ. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы, Егемен Қазақстан, 7 ақпан 2008 жыл. жүктеу/скачать 4,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|