Халықаралық ғылыми-практикалық конференция ЕҢбектері
жүктеу/скачать 4,12 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ауыспалы егіс тізбектегі дақылдың егілу жылы Топырақ қабаты, см Қарашірінді, %
- Тҥрлі дәрежедегі сортаң топырақты жерлерге, ең тиімді соршаю мӛлшерлері және мерзімдері
- Совершенствование управления компанией на примере деятельности строительной фирмы.
Ауыспалы егіс тізбектегі дақылдың егілу жылы Жыртылатын 0-30 см қабаттағы әртҥрлі фракциядағы су беріктілік агрегаттық қҧрылымы, % >0,25мм 0,25-0,01мм <0,01 Мақтаның бірегей егісі 21,8 74,6
3,4 Жоңышқадан кейінгі 6-шы жылы мақта (3 :7) 25,5
70,8 3,7
Жоңышқадан кейінгі 2-ші жылы мақта (3:3) 35,2 61,8
3,2 Дҽнді-дақылдардан кейінгі 1-ші жылы мақта (кҿң-20т/га) (3:4:1:2) 32,4 63,8
3,8
Тҽжірибе барысында топырақтың агрегаттық су беріктілік құрылымы 0,25мм-ден, ірі құрамы, мақтаның бірегей егісінде-21,8%, жоңышқалықтан кейінгі 6-шы мақта егісіндегі -25,5%, дҽнді-дақылдардан кейінгі мақталықта-32,4% болды. Ал 0,25мм-0,01мм микроагрегаттық құрылымда, керісінше мақтаның бірегей егісі мен ұзақ қолданылған мақталық топырағында 74,6 % жҽне 70,8%-ға ұлғайғаны айқындалды. Органикалық тыңайтқыштар берілген жҽне ауыспалы егіс тізбектерінен тұратын нұсқалардағы су беріктілік құрылымының 0,25мм-ден ірі құрамының ұлғаюы, топырақтың ҿңделу қабатына қолайлы-жұмсақ тығыздықтар мҿлшерін туғызды. Қазіргі таңда мақта шаруашылығының ең ҿзекті мҽселелерінің бірі – қарашіріндінің топырақтағы мҿлшерін тұрақтандыру жҽне одан ҽрі арттыру болып саналады.Сондықтан да жоңышқа ауыспалы егістіктерде азоттық қорек жиналатын ҿзінің ірі жҽне ұсақ тамырлардан тұратын тобын, топырақ қабатына қалдырып отырады. Ашық сұр топырақты жерлерінде органикалық заттардың минералдануы тезірек ҿтетіні ғылыми тұрғыда анықталып, топырақта органикалық заттардың неғұрлым кҿп жиналуын қажет ететіні байқалды. Тҽжірибе жүзінде жүргізілген ауыспалы егіс тізбектерінің жҽне ендірілген органикалық тыңайтқыштардың топырақ қабатына қандай ҽсерлік құнарлық туғызатын мҿлшерін, бірегей егістікпен салыстыра отырып тҿмендегідей тұжырымға келдік (кесте- 2).
Кесте 2 - Топырақтағы қарашірінді құрамы, (%)
жылы Топырақ қабаты, см Қарашірінді, % (вегетация басында Қарашірінді, % (вегетация соңында) Мақтаның бірегей егісі 0-20 20-40
40-60 0,732
0,722 0,459
0,711 0,700
0,400 Жоңышқадан кейінгі 6-шы жылы мақта (3:7) 0-20
20-40 40-60
0,800 0,731
0,495 0,755
0,720 0,490
239
Жоңышқадан кейінгі 2-жылы мақта (3:3) 0-20
20-40 40-60
0,890 0,765
0,502 0,852
0,759 0,496
Дҽнді-дақылдардан кейінгі 1-ші жылы мақта
(кҿң-20т/га) (3:4:1:2) 0-20 20-40
40-60 0,820
0,762 0,493
0,815 0,760
0,400
Екінші кестеде кҿрсетілгендей, жоңышқадан кейінгі 2-ші жылғы мақта қозасында,кҿктемгі топырақтың 0-20 см қабатында қарашірінді құрамы – 0,890 % болса, бұл кҿрсеткіш күзде 0,852% шамасында болды. Ал дҽнді- дақылдардан кейінгі органикалық тыңайтқыштар берілген мақта қозасының бірінші жылында да қарашіріндінің 0-20 см қабатындағы құрамы-0,820%- ға жетті, ал күзде қарашірінді құрамы бір деңгейде, яғни 0,815% кҿрсеткіште тұрақталғаны анықталды. Жоңышқадан кейінгі 6-шы жылы егілген мақта қозасының, кҿктемгі бақыланған 0-20 см топырақ қабатындағы қарашірінді құрамы-0,800% болса, ал күзге қарай тҿмендегені байқалды.
Мақтаның бірегей егіс нұсқасындағы топырақтың 0-20 см қабатындағы қарашірінді құрамы, басқа да ауыспалы егістерімен жҽне органикалық тыңайтқыштардың мҿлшері гектарына 20 тонна енгізілген тізбектерімен салыстырғанда, айтарлықтай тҿмен пайызда болғаны ерекшеленіп отыр. Бұл нұсқадағы қарашірінді құрамы, кҿктемгі 0-20 см топырақ қабатында -0,732 % болса, вегатация соңында айтарлықтай 0,711%-ға тҿмендеп кетті.
тҽртімен агромелиоративтік - жерді жақсарту жұмыстарын жүргізу бағыты, топырақтың құрылымын жҽне құнарлылығын неғұрлым тиімді арттыра түсуге, мақта қозасының қарқынды дамуына, сондай-ақ ҿнімді барынша артыруға үлкен оңтайлы ҽсерін тигізетіні айқындалды .
Тҥрлі дәрежедегі сортаң топырақты жерлерге, ең тиімді соршаю мӛлшерлері және мерзімдері Үмбетаев И., Татаев А., Шамшиев Р., МШҒЗИ., Атакент к.
Ауыспалы егістіктің бұзылуы, мелиоративті жұмыстардың нашар жүргізілуіне байланысты, мақта қозасын егетін Қазақстанның Оңтүстік облысында мақта ҿнімділігі кейінгі жылдары күрт тҿмендеп кетті. Тұзды суларды жер бетінен 2,5-3,0 м тҿменде ұстап, топырақтың сортаңдануына жол бермей тұратын, аймақтағы 884 тік дренаждардың жұмыс істемеуіне байланысты, жер асты сулары 1990 жылғы 299,8 см кҿрсеткіштен, 2006 жылы 193,4 см кҿрсеткішке дейін, яғни 106,4 см кҿтерілген. Жер асты суларының кҿтерілуі топырақтың екінші тұздануына жҽне ҿнімділіктің тҿмендеуіне соқтырып отыр .Біздің мамандардың есебі бойынша сортаңдаған жерлердің кҿлемі 110 мың гектардан асқан. Зерттеулер кҿрсеткендей, ҽлсіз сортаңданған жерлер ҿнімділікті 20-30%-ға, ал күшті сортаңдаған жерлер 80-90 %-ға дейін тҿмендетуі мүмкін. Тез еритін, физиологиялық ҿте зиянды NaCl, MgCl, Mg SO 4 тұздардың, ҿсімдіктің тамыр жаятын жҽне жер жыртылатын қабаттарында, мерзімдік ҿте зиянды тұздар жиналып, күзге қарай бұл тұздардың кҿрсеткіші еселеп кҿбейеді. Ҿсімдіктің ҿсіп ҿну кезеңінде бұл тұздар бір шаршы метрде 7-10 кг дейін жиналып, гектарына 70-100 тоннаға дейін жетеді. Ондаған тонна тұздар жер асты сулары жҽне топырақ қабаттарынан жоғарғы қабаттарға кҿтеріліп, ҿсімдіктің тамырларын күйретіп, мақта қозасының ҿнімділігін күрт тҿмендетіп жібереді. 240
Бұл тұздармен күресу үшін ҽр түрлі агромелиоративті шаралар қолданылады, соның бірі соршаю. Топырақтағы ҿте зиянды тұздардың кҿлемі 0,3 %-ға, ал хлор-ион тұзы 0,01%-ға тҿмендегенде ғана соршаю шаралары сапалы ҿтті деп есептеуге болады. Мақта егілетін аймақтарда ҿте тиімді соршаю мҿлшерлері мен мерзімдерін анықтау үшін ғылыми зерттеу жұмыстары жүргізілген болатын. Бұл зерттеулердің мақсаты ҽр түрлі дҽрежеде сортаңданған топырақтарға ҿте тиімді соршаю үшін суару мҿлшерлерін жҽне мерзімдерін анықтау еді. Зерттеулер Мақта шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының зерттеу алқабында мақта қозасының алқаптық жҽне вегетациялық тҽжірибе ҽдісі бойынша (акад. А.И.Имамалиев СоюзНИХИ, 1981) үш түрлі сортаңдаған ( ҽлсіз, орташа жҽне күшті) топырақтарда, 6 түрлі соршаю мҿлшерінде (1500, 2000, 2500, 3000, 3500, 4000 м 3 /га) 3
нұсқада, 30 гектар алқапта жүргізілді. Тҽжірибе жүргізу барысында соршаю мҿлшерлерін анықтау үшін біз ең кҿп қолданылатын формуланың бірі А.Е. Нерозин (1957ж.) формуласын қолдандық. M=(P - m)+ - A + n
М – соршаю мҿлшерлері, м 3 /га;
Р – топырақтың ылғал сиымдылығы, м 3 /га;
m – соршаю алдындағы топырақ ылғалдылығы, м 3 /га;
S – хлор-ион тұзының мҿлшері, кг/га;
К – судың соршаю дҽрежесінің коэффицинті, 1 м 3 судың, кг/га;
А – соршаюдан мақта қозасын еккенге дейінгі мерзімдегі жауын – шашын мҿлшері, м 3 /га; n – сол мерзімдегі буланған судың мҿлшері, м 3 /га;
Топырақтың ҽртүрлі қабаттарындағы, ҽртүрлі тұздану мҿлшерлерінде жүргізілген бұл зерттеулердің нҽтижесі тҿмендегі кестеде келтірілген.
Соршаюға дейін жҽне соршаюдан кейін топырақтағы тұздардың мҿлшерлері.
То пы ра қ Же р қа ба ты, см
Тұздардың мҿлшері ( % есебімен, құрғақ топырақ салмағынан) Соршаюға дейін
Соршаюдан кейін
Тұздардың шайылуы, % Соршаюға дейін Соршаюдан кейін Тұзда
рдың шайы
луы, % Хл ор - ио н Тұ з- ды қ қа л- ды қ Хл ор - ио н Тұ з- ды қ қа л- ды қ Хл ор - ио н Тұ з- ды қ қа л- ды қ Хл ор - ио н Тұ з- ды қ қа л- ды қ Хл ор - ио н Т ұз -дық
қал
-ды қ Хл ор - ио н Т ұз -дық
қал -ды қ Ҽлсіз сортаңда ған
Суару мҿлшері 1500 м 3
Суару мҿлшері 2000 м
3 /га
0 -60
0 ,0 2 4
0 ,5 5 6
0 ,0 1 1 0 ,4 6 1
5 4 ,2 1 7 ,1
0 ,0 1 9 0 ,4 9 4
0 ,0 0 5
0 ,3 4 0 7 3 ,7
3 1 ,2
60 -1 0 0
0 ,0 2 4 0 ,4 8 6
0 ,0 2 0
0 ,4 4 6 1 6 ,7
8 ,3
0 ,0 2 0 0 ,4 4 0
0 ,0 1 3
0 ,4 2 3 3 5 ,0
3 ,9
S K 241
Орта сортаңда
ған
Суару мҿлшері 2500 м 3 /га Суару мҿлшері 3000 м
3 /га
0 -60
0 ,0 5 2
0 ,9 8 0
0 ,0 1 7 0 ,4 6 1
6 7 ,3 5 3 ,0
0 ,0 4 1 0 ,9 2 3
0 ,0 0 5
0 ,2 8 4 8 7 ,8
6 9 ,2
60 -1 0 0
0 ,0 4 8
0 ,7 2 2
0 ,0 3 7
0 ,5 1 6 2 2 ,9
2 8 ,5
0 ,0 3 6
0 ,8 3 9 0 ,0 0 7
0 ,2 2 5
8 0 ,6
7 3 ,2 Күшті
сортаңда ған
Суару мҿлшері 3500 м 3
Суару мҿлшері 4000 м
3 /га
0 -6 0 0 ,0 8 3
0 ,9 7 2
0 ,0 1 7 0 ,4 8 0
7 9 ,5 5 0 ,6
0 ,0 8 2 1 ,6 0 4
0 ,0 1 0
0 ,6 4 6 8 7 ,8
5 9 ,7
60 -1 0 0
0 ,0 8 4 0 ,7 6 6
0 ,0 3 8
0 ,5 8 1 5 4 ,8
2 4 ,2
0 ,0 9 0
1 ,7 0 7 0 ,0 2 0
0 ,8 5 6
7 7 ,8
4 9 ,9
Ҽлсіз сортаңданған топыраққа 1500
м 3 /га мҿлшерінде соршаю жүргізілгенде, топырақтың 0 – 60 см. қабатында хлор-ион 54,2%-ға, тұздық қалдық 17,1%-ға, ал 60-100 см. қабатында хлор-ион 16,7%-ға, тұздық қалдық 8,3%-ға шайылғанын кҿреміз. Бұл кҿрсеткіштен байқағанымыздай топырақтың жоғарғы негізгі (тамыр жаятын) қабатында, тҿменгі (60-100см) қабатқа қарағанда, тұздардың жақсы шайылғанын байқаймыз. Осы топыраққа суару 2000м 3 /га мҿлшерінде жүргізілгенде бірінші нұсқаға қарағанда, екінші нұсқада топырақтың 0-60 см. қабатында хлор-ион 73,7%-ға, тұздық қалдық 31,2%-ға, 60- 100см қабатында хлор-ион 31%-ға жҽне тұздық қалдық 3,9%-ға кҿп шайылғанын байқаймыз. Орташа сортаңданған топырақтарға соршаю мҿлшері 2500 м 3 /га-ға қарағанда 3000м 3 /га суару мҿлшері торыпақтың 0-60 см қабатында хлор-ион 87,8%-ға, тұздық қалдық 69,2%-ға, ал 60-100 см. топырақ қабатында хлор-ион 80,6%-ға, тұздық қалдық 73,2%-ға шайылғанын кҿреміз. Күшті сортаңданған жерлерге соршаю шараларын 2 бҿліп жүргізгенде ғана, ҿте жақсы нҽтиже береді деп есептейміз. Себебі 3500 м 3 /га мҿлшерін екіге бҿліп суғарғанымызда топырақ қабатының 0-60 см-де хлор-ион 79,5%-ға, тұздық қалдық 50,6%- ға, ал 60-100 см қабатында хлор-ион 54,8%-ға, тұздық қалдық 24,2%-ға тҿмендегенін байқаймыз. Ал бұл мҿлшерді 4000м 3 /га жеткізгенде топырақтың екі қабатында да тұздардың жақсы шайылғанын байқаймыз (0-60 см. хлор-ион 87,8%, тұздық қалдық 59,7%, ал 60-100 см. қабатта 77,8%, 49,9%-ға). Жүргізілген тҽжрибені сараптай отырып, жер асты сулары 1,5-2 м жатқан ҽлсіз сортаңданған жерлерге соршаю мҿлшері 2000м 3 /га тиімді теп есептейміз. Тҿменде ҽр түрлі мҿлшерде сортаңданған жер асты сулары 1,5-2 м деңгейде жатқан жерлерге ең тиімді соршаю мҿлшері келтірілген. 1. Ҽлсіз сортаңданған топыраққа – 2000м 3 /га 2. Орташа сортаңданған топыраққа – 2500м 3 /га-3000м 3 /га
3. Күшті сортаңданған топыраққа – 4000м 3 /га Ескеретіні, 3000м 3 /га мҿлшердегі соршаю бір рет, ал одан жоғары мҿлшердегілер екі рет бҿліп суарылғанда тиімді болады деп есептейміз. 242
Ал енді соршаюдың мерзіміне келетін болсақ, кҿптеген ғалымдар ең тиімді соршаю мерзімдері күзгі, қысқы кезеңдер екенін жҽне бұл кезеңдерде жер асты сулары тереңде жататынын айтады (Киселева, 1973; Спицын, Шуравилин, 1975; Беспалов; 1977; Үмбетаев И., 2000). Олар ауыр топырақты жерлерде соршаю жұмыстары ерте, қараша айының аяғында, желтоқсан айының басында жүргізілгені дұрыс деп есептейді. Ал орташа топырақтарға соршаю үшін қаңтар айының басы, желтоқсан айының аяғы, жеңіл топырақты жерлерде қаңтар айы ең тиімді мерзім болып табылады.
Біздер судың кеш келуіне байланысты соршаю жұмыстарын ақпан айының екінші он күндігінде жүргіздік. Бұрынғы зертеулермен салыстырғанда қысқы соршаю кҿктемгі соршаюға қарағанда 10-15%-ға тиімді екені дҽлелденді.
Қысқы соршаюды топырақтың тұздану дҽрежесіне қарамай, ҿте кҿп мҿлшерде жүргізуге болмайды. Қорыта келгенде соршаю жұмыстарын ғылыми тұрғыдан дҽлелгенден мҿлшерде жҽне мерзімде жүргізгенде ғана кепілді мол ҿнім алуға жҽне топырақтың сортаңдануына жол бермеуге болады.
УДК 328.24 Совершенствование управления компанией на примере деятельности строительной фирмы. Чембаев Р.К., Гимуш Р.И., Мирганиева Р.Ш., ТАСИ., г. Ташкент vooboo@mail.ru
Поступательное развитие народного хозяйства Узбекистана наблюдается начиная с 2000 года. В 2004 году ежегодный прирост валового внутреннего продукта составил более 7 %. Основные экономические показатели за 2007 год следующие: темпы роста ВВП страны составили 9,5%, объѐм промышленного производства увеличился на 12,1%, сельского хозяйства – на 6,1%, платных услуг – на 20,6%, подрядных строительных работ – на 15,7%. За счѐт высокого прироста экспорта (на 40,7%) обеспечены устойчивость платѐжного баланса и рост золото-валютных резервов страны. Государственный бюджет исполнен с профицитом в размере 1,1% к ВВП, уровень инфляции составил 6,8% и не превысил прогнозный показатель. Опережающими темпами растут промышленность, строительство, сфера коммуникаций и услуг. В ВВП доля промышленности достигает сегодня 25%, удельный вес сферы услуг составляет 43%, а малого бизнеса – 46%. За прошедший год общий объѐм инвестирования в экономику вырос на 23% и составил более 4,3 млрд. долларов в эквиваленте. Это самые высокие показатели за все предшествующие годы. Особого внимания заслуживает то, что свыше 70% всех инвестиций было направлено в объекты производственного строительства, в том числе на техническую и технологическую модернизацию – около 50%. В рамках Инвестиционной программы в 2007 году завершена реализация более 300 крупных инвестиционных программ. Важнейшее место в либерализации экономики отводится, в первую очередь, вопросам сокращения налогового бремени, упрощения и унификации системы налогообложения. Только за период 2000-2007 годы ставка налога на прибыль снижена с 38% до 10%, единый социальный платѐж – с 40% до 24%, единый налог для субъектов малого бизнеса и сельскохозяйственных производителей-фермеров снижен до 10%, кардинально пересмотрены и уменьшены ставки налога с доходов физических лиц. В результате, только за последние семь лет общее налоговое бремя в экономике сократилось с 40% до 27%. Соответственно существенно возросли финансовые ресурсы предприятий, что в свою очередь, стало дополнительным источником для роста инвестиций, пополнения собственных оборотных средств, повышения заработной платы и доходов работающих. Только в 2007 году за счѐт предоставления налоговых льгот хозяйствующие
243
субъекты республики дополнительно пополнили свои финансовые ресурсы на 830 млрд. сумов.
В 2008 году будет продолжена политика дальнейшей либерализации налоговой политики. Ставка единого налога для субъектов малого бизнеса, частного предпринимательства и фермерских хозяйств сокращается с 10,0% до 8,0%. Ставка налога на прибыль банков снижается с 17% до 15%, с целевым направлением высвобождаемых средств на увеличение их капитализации. На стабильном уровне в размере 10% сохраняется ставка налога на прибыль для всех остальных хозяйствующих субъектов. При этом следует отметить, что эта ставка является одной из самых низких не только в странах СНГ, но и среди экономически развитых зарубежных стран. Расчѐтно реализация предлагаемых мер позволит оставить в распоряжении хозяйствующих субъектов дополнительно более 100 млрд. сумов. Особо нужно отметить и то, что с этого года реально возрастут доходы населения в связи с реализацией новой системы исчисления и увеличения налогооблагаемой базы с физических лиц. Вышеуказанные статистические данные свидетельствуют об эффективности инвестиционных программ, принятых правительством республики. Эти программы осуществляются благодаря строительству новых, реконструкции и модернизации существующих предприятий, как в промышленности, так и в сельском хозяйстве. В республике ведѐтся также широкомасштабное строительство объектов социальной сферы. Строительство объектов в Узбекистане осуществляется силами подрядных строительных организаций, имеющих статус акционерного общества. В условиях рыночной экономики успешно функционируют только организации, имеющие эффективную систему управления, а успешный менеджмент в этих организациях осуществляется только при наличии в них менеджеров высокого класса. Рассмотрим конкретный пример деятельности крупной строительной организации, а именно ОАО «Стройтрест» № 159. Экономические показатели ОАО «Стройтрест» № 159 за 5 лет даны в таблице 1, а существующая организационная структура представлена на рисунке 1.
244
245
Принятая в 2002 году используемая в ОАО «Стройтрест» № 159 стратегия дифференциации приносит достаточно хорошие результаты. Как видно из таблицы 1, наблюдается ежегодный рост чистой прибыли, особенно в 2006 году. Анализ показал, что рост прибыли в 2006 году получен благодаря сдаче заказчикам крупных объектов и успешным взаиморасчѐтам. Как известно, одним из показателей эффективности управления являются расходы на административно- управленческий персонал (АУП). Из таблицы видно, что наблюдается 246
значительный рост административных расходов и себестоимости продукции. А это один из сигналов к тому, что существующая стратегия развития уже устарела и требуется новая стратегия развития ОАО «Стройтрест» № 159. Анализ расходов ОАО «Стройтрест» № 159 показал, что значительные расходы идут на покупку кирпича и тротуарной плитки. В то же время маркетинговый анализ рынка строительных работ показал на значительный спрос в строительстве малых объектов и на благоустройство территорий объектов тротуарными плитками. Вышеизложенные факторы показывают, что в ОАО «Стройтрест» № 159 реально можно использовать стратегию диверсификации, то есть производства новых строительных материалов на основе дешѐвого местного сырья. Технологическое оборудование для производства кирпича и тротуарной плитки может поставить на льготных условиях лизинга компания « Узстройлизинг». Предложенная новая стратегия диверсификации естественно требует новой структуры управления ОАО «Стройтрест» № 159, которая представлена на рисунке
2. 247
В новой структуре ОАО «Стройтрест» № 159 введены новые отделы и новые заводы по производству кирпича и тротуарной плитки. Список использованных на рисунках сокращений: СМР – строительно-монтажные работы ОГЭ и М – отдел главного энергетика и механика Отдел ТБ – отдел техники безопасности АХО – административно-хозяйственный отдел МОП – младший обслуживающий персонал СУ – строительное управление УММ – управление малой механизации ЖБИ – железо-бетонные изделия
248
Исходя из вышеизложенного можно сделать выводы: 1.
Только своевременно и правильно выбранная стратегия позволяет ОАО «Стройтрест» № 159 успешно функционировать, получая высокую прибыль 2.
Новая стратегия может успешно функционировать на основе новой организационной структуры управления.
1.
И. Ансофф «Стратегическое управление», издательство «Инфра» 2002 г. 2.
Э.А.Фатхутдинов «Стратегический менеджмент», издательство «Дело»,2004 г. 3.
Информационное сообщение о заседании Кабинета Министров Республики Узбекистан.
УДК 330.15 жүктеу/скачать 4,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|