Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференция международная научно-практическая конференция
жүктеу/скачать 4,05 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ ШЕБЕРЛІГІ – БІЛІМ САПАСЫНЫҢ КІЛТІ Жамантаева Қ. Қ.
- TO THE QUESTION OF FORMATION OF PROFESSIONAL SPEECH CULTURE OF FUTURE EXPERTS OF EDUCATION IN MEDIA SPACE OF HIGHER EDUCATION INSTITUTION
- НЕКОТОРЫЕ АСПЕКТЫ ПОДГОТОВКИ СТАРШЕКЛАССНИКОВ ШКОЛЫ-ИНТЕРНАТА К ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫМ СОРЕВНОВАНИЯМ Жолдасбаева С. А.
- Использованная литература
- РАЗВИТИЕ ТВОРЧЕСКОЙ ОДАРЁННОСТИ УЧАЩИХСЯ Иванова О. В.
- Программа развития творческой одарённости учащихся
Әдебиеттер тізімі 1. «Назарбаев Зияткерлік мектебі» Мұғалімдерге арналған нұсқаулық. НЗМ.: Дербес Білім Беру Ұйымы. 2012. 2. 3_L3W3D4_Топтық жұмысты ұйымдастыру жөніндегі нұсқаулық. 20_L3W3D5_Талқылау құралдары. 3. http://www.eazhull.org.uk/nlc/think,_pair,_share.htm 4. Кіріктірілген білім беру бағдарламасы, 2013.
160 МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ ШЕБЕРЛІГІ – БІЛІМ САПАСЫНЫҢ КІЛТІ Жамантаева Қ. Қ. СҚО ПК БАИ «Өрлеу» филиалы ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
Жаңару жолындағы Қазақстанға жаңаша ойлайтын өмірге көзқарасы тың, ақыл – ой және шығармашылық әлеуеті қалыптасқан, рухани адамгершілік мәдениеті жоғары шығармашыл мұғалім қажет. Сапалы білім беру үздіксіз ізденумен тығыз байланысты. Үздіксіз іздену бүгінгі таңда мұғалімге қойылып отырған басты талаптардың бірі. Педагогикалық қызмет табиғатында шығармашылықты талап ететіні белгілі қағида. Адамның шығармашыл мүмкіндіктерінің дамуы тұрғысынан интеллек- туалды, эмоциалық, рухани потенциалының баюына, жетілдіруге, тануға ұмтылуға нақты жағдай туғызады. Осыған байланысты ұстаздардың кәсіби дайындығының мақсаты да өзгереді. Кәсіби құзыреттіліктің қалыптасу процесі кәсіби білімнің, біліктің, іс-әрекеттің қалыптасуын қамтиды, ұстаздың жалпы мәдени дамуын, өзінің көзқарасының және тұлғалық кәсіби құнды қасиеттердің қалыптасуын қамтиды. Ұлы ұстаз Ахмет Байтұрсынов «Білім – біліктілікке жеткізер баспалдақ, ал біліктілік – сол білімді іске асыра білу дағдысы» – деп бекер айтпаған. [1, 77-б.] Білім беру парадигмасы өзгерді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым- қатынас пайда болуда. Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл- ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің ба- сты міндеті болып отыр. Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі – оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық және интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде. Мұндай технологиялардың бір жақсы жері оқушылардың сабаққа деген белсенділігі ар- тып, қызығушылықтарын танытады. Мектепте инновациялық технологиялар бүгінгі білім беру кеңістігінде ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалып отыр. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді Мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі күнделікті педагогикалық қызметте әр түрлі танылады және әр түрлі іске асады. Мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі деп өзара байланысты үш компонеттен тұратын тұлғаның қасиеттерін түсінеміз: педагогикалық қызметте жүзеге асатын кәсіби білім; кәсіби біліктілік; мұғалімнің кәсіби құнды қасиеттері. Бұл үш компонент мұғалімнің тұлғасын дамыту мақсатымен біріктірілген, сонымен қатар әр ком- понент педагогикалық қызмет үрдісінде бірде алғышарт, бірде құралы, бірде нәтижесі болып кызмет 161 атқарады. Кәсіби құзыреттілікті қалыптастыру үрдісі кәсіби білім, білік, дағдыны қалыптастыру, педагогтың жалпы мәдени дамуын, оның тұлғалық көзқарасын және кәсіби маңызды сапаларын қалыптастыруды білдіреді. Заман талабына сай педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыруы өзгеруде. Соның бірі Кембридж тәсілдеріне негізделген кәсібилікті, астарлы ойларды талап ететін деңгейлік Бағдарламалар курстары. Оқыту барысында әр мұғалімге өзінің шығармашыл әлеуеті, жеке басты көзқарасы өте маңызды. Біліктілікті арттыру бағытында мұғалім жаңашылдықты қабылдай отыра, өзінің тәжірибесіне қорытынды жасайды, сонымен қатар шеберлігін нығайтады. Осы курста кәсіби өсуде көздейтін шеберлікті дамытуда әртүрлі көзқарастар болады. Кішігірім зерттеуде «Менің ақпараттық мәдениетім», «Өзімнің жұмысыммен қанағаттануым» сауалнамалар арқылы жаңалықты бірден қажетті санап, іске қосуды талап еткен көшбасшылар тобы 58 % педагогты құрайды. Педагогтардың 14 % – зы орталау деңгейде, яғни жаңалыққа тым асықпайтын, бірақта соңғы қатарда да болмай- тын. 16 % педагог жаңашылдықта көпшілігі жағымды пікірінен кейін қосылады. Бұрыңғы дәстүрмен жұмыс жасауда 12 % педагог жүргізеді. Осыдан шығатын түйіндеме: ұстаздың шығармашыл әлеуеті оның әлемдік көзқарастық ұстаныммен, интеллектуалдық ортамен байланысты және оның дамуы жекебасты өзгерістің, өзіндік анықталудың іске асырылуы болып табылады. Қазіргі кезде мұғалімге шығармашылықтың теориясы мен практикасы жайлы білім беріп қою жеткіліксіз. Біліктілікті арт- тыру жұмысы шеңберінде олар шығармашылықтың жаңа түрі адамның өзін – өзі өзгертуі, қайта түлетуі арқылы кәсіби шеберліктің шыңына жетуі тиіс. Ұлы ғұлама Әл – Фараби «Ұстаз ... жаратылысынан өзіне айтылғанның бәрін жете түсінген, көрген, естіген және аңғарған нәрселердің барлығын жадында жақсы сақтайтын, бұлардың ешнәрсесін ұмытпайтын ... алғыр да аңғарымпаз ақыл иесі ..., меніңше шешен, өнер-білімге құштар қанағатшыл жаны асқақ және ар-намысын ардақтайтын, жақындарына да, жат адамдарына да әділ ..., жұрттың бәріне ... жақсылық пен ізеттілік көрсетіп ... қорқыныш пен жасқану дегенді білмейтін батыл, ержүрек болуы керек» деген нақыл сөздері бүгінгі күні білім саласында жүрген қауымға қатысты. Педагогтың шығармашыл әлеуеті тиісті деңгейде болу үшін келесі критерийлерге және көрсеткіштерге назар аударғанымыз жөн: Критерийлер • пе
дагогикалық шығармашылыққа құнды көзқарас; • шығармашылық туралы жүйелі кәсіби-маңызды білім; • педа гогтың жеке басты кәсіби бейімділігі. Көрсеткіштер • шығармашыл педагогикалық қызметте өзін субьект ретінде қабылдау; • білім беру жүйесіндегі субьектілерге құнды қарым-қатынас; • кәсіптегі шығармашыл идеалдардың және образдардың қамтамасыз етілуі; • шығармашыл бағытталған педагогикалық көзқарас; • өзінің шығармашыл қабілеттерінің диагностикалық негіздемелерді білу; • оқушылардың шығармашыл қабілеттерінің және олардың білім алу жүйесіндегі қызметінің ерекшеліктерінің диагностикалық негіздемелерді білу; • ақпаратпен шығармашыл түрде жұмыс жасау; • педагогикалық құралдарды шығармашыл қолдану. Педагогтың шығармашыл әлеуетінің қызметінің бес деңгейін қарастыруға болады: 1. Қызметтің репродуктивтік – бейімделу сипаты: мамандықтың негіздемесімен, мазмұнымен та- нысу. Осы қызметте «мен» дегенін білдірту. 2. Репродуктивтік – ізденіс қызметте мұғалім ақпаратқа ізденіс жасап, сараптама жасайды. Өздігімен жеңіл шығармашыл элементтерді қоса отыра, педагогикалық міндеттерді атқарады. 3. Қайта құрылымдағы сипатындағы қызмет. Мұғалім бұрыңғы әдіс-тәсілдерді өндейді, дамытады. 4. Шығармашыл қызмет: мұғалім өз тәжірибесіне сүйене отыра идея ұсынады. Оның шығармашылығында өз еңбегінің элементтері қатысады, дәстүрлі емес міндеттерді іске асыра алады. 5. Болжамды – шығармашыл қызмет: педагогикалық ашулар жасауға бет алады. Мұғалім шығармашылығы тікелей кәсіби түрде өзінің қызметіне сараптама жасауға әкеледі. Рефлективті зерттеу жүргізу және мектеп жұмысының тиімділігі жөніндегі талдау деректері мұғалімнің рөлін бағалайтын маңызды фактор болып табылады. Себебі, замануи мектепте мұғалім – практик ғана емес, зерттеуші болу тиіс. Әрбір жасаған іс-әрекеті «не үшін?», «қалай?», «не кұтемін?» деген сауалдарды соңынан жалғастырады. Өйткені, Бағдарламаның негізгі қағидаты тәжірибелік қызметті нақты ғылыми зерттеулердің дәлелденген нәтижелерімен кіріктіру болып табылады.
162 Жаңа Бағдарлама идеяларға байланысты мұғалім педагогикалық қызметке біршама көзқарастарын өзгертуде. Оқыту үдерісінде мұғалімдер сабақтарды жоспарлау және өткізу жөніндегі қиындығы мол жұмысы оқытуға әкелетінін-әкелмейтінін білуге тиіс. Оқытудағы жаңа әдістерді еңгізуде сабақты жо- спарлау ерекше орын алады. Деңгейлік курс тыңдаушылардан алған сауалнама сұрақтарына: сабақ жоспарына жиі өзгеріс еңгізесіз бе? – «иә – 58%», «жоқ – 42%»; күнтізбелік жоспар көңілізден шыға ма? – «иә – 39%», «жоқ – 61%»; жоспарлауға өзгеріс еңгізудің қажеттілігі бар ма? – «иә – 85%», «жоқ – 15%» жауап берді. Бұл дегеніміз педагогтың кәсіби дамуына біршама жаңашылдықтардың әсерін тигізгені байқалады. Яғни, сол өгерістерді қажет еткенін біліп тұрса, мұғалімнің бір қадам кәсіби өсуіне жасағаны деп білуге болады. Өзіндік білім алу жүйесі құрылымының бағыттары: жаңашыл педагогикалық технологияларды, оқытудың әдістерін, түрлерін оқу және іске асыру, тәжірибемен алмасу, әріптестердің сабақтарына қатысу,кәсіби қызметке өзіндік сараптама жасап отыру, заманауи психология және педагогика са- ласы бойынша білімді жетілдіру, экономикалық, саяси және мәдени өмірдің оқиғаларымен таныс болу,өз интеллектіңді, құқықтық, жалпы мәдениетті арттыру. Кәсіби даму бағытында педагогикалық қағидаттарға назар аудару оқу қызметінің арқауы бо- лып табылады. Өйткені, ынтымақтастық негізінде мұғалім оқушылардың белсене қатысуын, оқу үдерісінің әрбір қатысушысының жауапкершілігін қамтамасыз етуге, диалог орнату үшін қолайлы жағдай жасайды. Әрбір оқушының жеке қабілетін ескере отырып, оқу бағдарламасының мазмұнында ұжым тәжірибесін көрсетеді. Әрине, осының барлығы оқушыға сенімділікпен жасалу тиіс. Бүгінгі таңда мұғалім заманауи педагог ретінде өзгерістің мазмұнын дұрыс қабылдағаны жөн. Ол дегеніміз: бірінішіден, шебер мұғалімнен күтілетін жұмыс сапасы қоршаған ортаны жақсыға өзгертетіндейге теңелу қажет; екіншіден, білім беру сапасының түсінігінің өзгеруі: білім, өзіндік, шығармашылық; үшіншіден, білім берудегі өзгерістер қажеттіліктердің түсінігі келесі сұрақтарға жауап алуға бағыт береді: 1. Мақсатымыз қандай? 2. Қойылған мақсаттарды іске асыру үшін не қолданамыз? 3. Қандай нәтижеге жеттік? 4. Келешекке нені жоспарлаймыз? Мұғалім өзінің кәсіби дамуы туралы ойланғаны келесі сұраққа әкеледі – бүгінгі күні қоғам қандай мұғалімді талап етеді? Тереңірек ойлансақ, бұл дегеніміз: оқушыны жан-жақты танып білуіміз; оқушы сұранысына икемділігіміз; оқыту ортаны үнемі жақсарту; жаңа идеяларды ұсына білуіміз; өз қызметіміздің сапасыныа жауапкершілігіміз. Яғни, мұғалім репродуктивтік және конструктивтік білімнің екі түрінен соңғысы басым болу керектігін түсіну қажет. Себебі, конструктивтік білімде оқытуда басты назар үйренуші тұлғаға ау- дарылады. Бұл тұста ұсынылған білім тұлғаны өзгерістерге ынталандырады. Білім алуда шәкірт өз бетімен білім алып, ой-толғаныс жасап, өзін-өзі түрлендіруге тырысады. Сондықтан, бүгінгі таңда конструктивтік білім өзекті мәселе болып табылады. [2, 84-б.] Әлемдік білім кеңістігіне келетін болсақ, мұғалімнің кәсіби шеберлігі өз ерекшелігімен ұстанылады: Жапония Емтихандық тестілеу Аустралия 10 000 сөзден тұратын кәсібилік туралы есеп Оңтүстік Корея тестілеу
АҚШ 5 жылға лицензияны жаңарту Ал, мұғалімдердің кәсіби ойлану мәдениетінің қалыптасуы туралы ой қозғасақ, ой қозғау түсінігі тарихи тұрғыдан ғалымдар бес кезеңге бөледі: алғашқы дәуірдегі, орта ғасырдағы, жаңа заманның ойлануы және заманауи ойлану. Мәдениет тарихи дамыған жүйе ретінде адамның шығармашыл қызметінің бағыты болып табылады [3]. Заман талабына сай қазіргі мұғалімнің ойлану дәрежесінде де өзгерістер бар. Ел білім ошақтарында мұғалімнің кәсіби ойлану мәдениетінің қалыптасуында ойланды- ратын жәйттер жоқ емес. Оқыту қызметінде қазақ және орыс тобында біліктілікті арттыру жұмыстары болады. Сондағы екі топты салыстарған уақытта «оян, қазақ!» деп айтқым келеді. Себебі, мойындау ке- рек қазақ мектептері мұғалімдерінің ойлану деңгейі, оның кәсіби өсуіндегі ықпалы ойдағыдай болмай- ды. Бұл қазақ менталитеті ме, әлде қажет емес «ұяңдық па», «салмақтылық па»? Қалай болса да, тек кәсібилікті меңгерген ұстаз шығармашыл тұлғаға айналады. Ондай мұғалімдерде идеялар көп болады, ол оны жария етуге жасқанбайды. Нақтылап айтқанда, өзіндік педагогикалық тәжірибесін сараптауы
163 оның өзіндік дамуына белсенділікті арттады. Осыдан оның кәсібилігінің дамуына әсер ететін мектептің дамуындағы қызығушылық. Құзыреттіліктің өзіндік сараптама және оның қажеттілігін танып білу, өзіндік талдау бағыттары кәсібилік тәжірибені модернизациялауға мүмкіндік береді. «Шеберлік», «кәсібилік» қатар іс – әрекетте жүретін ұғымдар. С. И. Ожеговтың «Орыс тілі сөздігінде» «шеберлік бір саланың өнері» болып беріледі [4]. Осы мағынадағы түсініктерді басқа да сөздіктер ұсынады. Осындай жеке басты қасиеттер заманауи мұғалімге өте қажет. Әр мұғалім еңбегінің нәтижесін күтпек болады. Бірақ, Ақтамберді жырау айтқандай «...Әркім өзі талпынбақ, басына бітер бағы үшін...» мұғалімнің кәсібилкті көтеру, оның маңызды болуы өзінің құдіретінде. Беріп жатқан білімнің жемісін көру үшін шығармашыл әлеуетін негізінде қажырлы еңбек қажет.
1. Ибраева Т. А. Мұғалімдердің шығармашылық әлеуетін біліктілікті арттыру жағдайында дамыту. А.: Білім, 2007. 2. Әлімов А. Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері. А.:Қазақ Ұлттық педагогикалы университеті, 2013. 84-б. 3. Гальперин П. Я. Формирование умственных действий. Хрестоматия по общей психологии: Психология мышления. М.: МГУ, 1981. 420-б. 4. Альтшуллер, Г. С. Творчество как точная наука / Г. С. Альтшуллер. М.: Наука, 1979. 287-б. TO THE QUESTION OF FORMATION OF PROFESSIONAL SPEECH CULTURE OF FUTURE EXPERTS OF EDUCATION IN MEDIA SPACE OF HIGHER EDUCATION INSTITUTION Zhetpisbayeba b. A., Karmanova A. A. Karagandy State University named after E. A. Buketova KAZAKHSTAN
In modern conditions of development of society the special attention is paid to teacher’s personality, thus requirements to professional and personal qualities, to creative individuality, pedagogical skills are increasing. 164 A problem of pedagogical skills was studied by such leading teachers and psychologists as Yu. P. Azarov, I. P. Andriadi, Yu. K. Babansky, L. A. Baykov, I. K. Baklanov. L. K. Grebennikova, M. I. Ermolenko, G. M. Kodzhaspirova, N. V. Kuzmin, N. V. Kukharev, B. T. Likhachev, A. S. Makarenko, A. K. Markova, V. A. Mizherikov, N. A. Morev, E. M. Pavlyuchenkov, A. V. Petrovsky, I. P. Podlasy, A. I. Prigozhin, M. V. Prokhorov, A. I. Savenkov, V. V. Serikov, S. V. Sidorov, B. D. Sinyukhin, V. A. Slastenin, V. A. Sukhomlinsky, A. I. Shcherbakov, S. D. Yakushev. In modern conditions of education development the special attention is paid to the highly professional teacher, the expert with creative potential, capable of self-development and self-improvement, of creation and transfer of the values, having pedagogical skills. S. D. Yakushev claims that the teacher-master is the expert of high culture, master of his craft, he perfectly knows the discipline he teaches, teaching and education technique, possesses psychological knowledge, and also knowledge in various branches of science and arts [1, p.5] The contribution to understanding of role and value of professional skills in teacher’s work was brought by such scientists, as: Yu. P. Azarov, V. M. Bukatov, O. S. Bulatova, P. M. Ershov, A. P. Ershov, I. A. Zyazyun, Yu. L. Lvov, VA. Kan-Kalik, V. F. Morgun, E. A. Yamburg, S. D. Yakushev, etc. Scientific literature gives theoretical bases of pedagogical skills, distinguishes its specific signs: B. T. Likhachev believes that pedagogical skill is a part of pedagogical art and is expressed in teacher’s possession of methods and techniques, of the whole range of pedagogical skills which provide practical implementation of pedagogical art in the course of personality formation» [2, p. 284]. V. A. Slastenin understands pedagogical skill as an alloy of personal and business qualities and professional competence of teacher [3, p.54]. Pedagogical skill, according to G. M. Kodzhaskpirova, is a level of perfect possession of teaching process [4, p.137]. S. D. Yakushev considers that pedagogical skill is an art of teaching and educating, available to each teacher, demanding continuous improvement. This professional ability to direct all types of teaching and educational work on all-round development of pupil, including his world view and abilities [1, page 5]. The essence of pedagogical skill, S. D. Yakushev declares, consists in qualities of teacher’s personality who, carrying out this work, provides its success. Pedagogical skill, as the scientist claims, is professional ability to optimize all types of teaching-and-educational activity aimed at all-round development and improvement of personality, formation of world view and abilities [1, page 6]. One of important components of pedagogical skill is the speech culture. According to S. D. Yakusheva the speech culture is the personal culture which is developed on the basis of principle of objectively existing connections between language and cognitive processes, implying sense of style, developed taste and erudition [1, page 59]. Speech culture is its correctness, i. e. accordance with norms of orthoepy, grammar, lexicon, stylistics, and spelling, traditionally established for literary language. Absence of speech culture occur when, for example: the teacher misspells sounds in words; incorrectly builds phrases; gives the wrong sense to the words; puts incorrect word-stress; uses words, grammatical forms, intonation inappropriately; speaks monotonously, inertly, unemotionally; uses indulgent or rough intonations in conversation with children, speaks silently, quickly and vaguely etc. To possess speech culture means not only to understand value of all elements of language (words, various types of offers, intonation), but also to remember how it is accepted to use them in literary speech. The speech culture develops abilities to select and use language means in the course of speech communication, helps to bring up a conscientious attitude to their use in speech practice. Correctness, accuracy, logic and validity, expressiveness and clarity revealed on the basis of relation of speech to nonverbal structures, united by concept «quality of speech», allow speaking about its communicative perfection. Paying constant attention to speech culture, V. A. Sukhomlinsky claimed: «There is one part of pedagogical culture which is impossible to speak undisturbedly about — it is teacher’s speech culture … the teacher’s speech culture to a great extent is defined by efficiency of pupils’ brainwork at lesson. The high speech culture is an important condition of rational use of time» [5, page 45]. Command of high speech culture for experts of education is socially significant condition today that is accurately determined in the State educational standards of higher education of the 3rd generation. The requirements to results of mastering of the main curricula of bachelor degree program in the direction of «Pedagogical education» mention that the graduate has to «command the basics of professional speech culture». Level of formation of professional and communicative abilities is one of the conditions influencing the quality of preparation for professional activity of future expert of education regardless of his specialization. However, communicative failures, violation of language norms are quite frequent in speech of experts of education.
165 Poll about quality of vocational training of graduates of the Karaganda state university named after E. A. Buketov among 194 heads of educational institutions of various types in Karaganda (Kazakhstan), carried out in 2013, revealed typical difficulties of graduates of higher education institution in the solution of professional tasks: in establishment of contact with pupils, in the organization of interaction with parents of pupils, difficulties in finding of approach to children, etc. The analysis of results of given poll, and also a number of scientific researches testify that graduates of pedagogical specialties don’t master communicative competences well enough. And this despite the fact that the expert of education is called to be the carrier of knowledge and cultures of society, and command of speech means of influence is the major professional quality. Formation of speech culture of future experts of education is possible by different ways. Effective aid in the conditions of intensive increase of information stream is the media space which represents the sphere of distribution and influence of mass media, the territory of distribution and influence of mass media. Media texts are widely popular among school pupils and youth. Today practically in each educational institution of higher education student’s media projects successfully function: television, radio, newspapers, magazines, websites. Created media texts influence not only on aural, visual senses, but also on speech behavior of the learners. Today, recognizing the importance of media means (printing editions, television, the Internet, radio, cinema and so forth) in educational process, scientists do not investigate their role in formation of speech culture of future experts of education sufficiently enough. Questions of formation of speech culture in media space of higher education institution were hardly ever studied. At the same time, this space possesses all preconditions for formation of speech culture of future experts of education. The modern educational environment is media environment mostly using mechanisms of mass/ individual communication together with growth of various forms of feedback with tutorials – interactivity. The educational environment of new type is under construction on the principles of integrity and self- development, where the main objectives are: • improvement of material base, • use of new information technologies; • creation of media library on the basis of educational institution, • creation of conditions for information exchange and self-development of media space of educational institution and so forth. The Russian pedagogical encyclopedia defines media education (eng. «media education» from lat. «media» – means) as a branch of pedagogics which stands out for studying «regularities of mass communication (the press, television, radio, cinema, video, etc.). Thus main objectives of media education are: • to prepare new generation for life in modern information conditions, for perception of various information, • to teach the person to understand it, • to realize consequences of its impact on mentality, • to seize ways of communication on the basis of nonverbal forms of communication by means of technical means» [6, p. 317]. Advertizing, mass media, the Internet, cinema products – all these actively form values, stereotypes of behavior and mindsets of young people, influences on bases of their outlook and identity. Learner has to be able:
• to orient himself in media space, • to trace its influence, • to be able to estimate quality and reliability of information messages. Exactly for this purpose it is necessary to involve students in process of creation of their own media environment in order to get acquainted with its structure and principles of functioning «inside and out». On the other hand, learners have to be able to read competently, to make and analyze media messages (media texts): video and audio sequences, structure of images, to reveal the hidden implications. Thus there is evident effect of mass media on expansion of the general outlook, immersion in information stream where communicative failures aren’t perceived like that, and, undoubtedly, mass media is one of the sources for increase of person’s speech culture. Among professionally important qualities of the teacher the important place is taken by readiness for spontaneous communication and good verbal abilities: culture, speech sophistication, rich lexicon. Speech culture is «possession of norms of oral and written literary language (rules of pronunciation, accent, word usage, grammar, stylistics), and also ability to use language means of expression in various conditions of communication according to the purposes and the content of speech» [7, p. 247]. In other words, «speech culture is an ability to speak and write correctly, and also ability to use words and expressions according to the purposes and communication situation. Thus, two main indicators, or criterion, of speech culture may
166 be distinguished: correctness and communicative expediency. Other criteria of speech culture defined in the most ancient times are accuracy, logic, clarity and cogitability, purity, expressiveness, variability, esthetics, relevance» [8, p. 29] are. Within the pedagogical experiment realized at Karaganda state university named after E. A. Buketov, implementation of television projects, formation of internal media space of educational institution through system of high school mass media (faculty newspapers, corporate edition of students and teachers of higher education institution, student’s television, blogs, official Internet site) becomes base for development of informational educational environment of new type. The direct purposes of functioning of high school mass media first of all consist in ensuring self-determination of students in modern media space, media culture development, in formation of critical competence. Creation of own media texts, development of media literacy allows students to form their own speech culture. Need in formation of speech culture of future expert of education in media space of higher education institution is caused also by inquiries of future expert to quality of education: creation of special attitude which differs in involvement in universal problems. Obvious becomes the need in studying opportunities and process of formation of speech culture of future expert of education in media space of pedagogical faculties, and also in identification and approbation of pedagogical conditions at which this process would proceed most effectively. References 1. Jakushev S. D. Osnovy pedagogicheskogo masterstva: uchebnik. 4-e izd., ispr.i dop. M.: Izdatel’skij centr «Akademija», 2011. — 256 s. 2. Lihachev B. T. Pedagogika. Kurs lekcij: ucheb. posobie. M.: Jurajt, 2001.-523s. 3. Pedagogika: ucheb. posobie / V. A. Slastenin, I. F. Isaev, A. I. Mishhenko, E. N. Shijanov. M.: Shkola-Press, 1998. — 512 s. 4. Kodzhaspirova G. M. Pedagogika: uchebnik. M.: Gardariki, 2004. — 528 s. 5. Suhomlinskij V. A. Razgovor s molodym direktorom shkoly. M., 1982. —172s. 6. Rossijskaja pedagogicheskaja jenciklopedija / pod. red. A. P. Gorkina. M.: Bol’shaja Rossijskaja jenciklopedija, 1993. 317 s. 7. Lingvisticheskij jenciklopedicheskij slovar / gl. red. V. N. Jarceva. M.: Sovetskaja jenciklopedija, 1990. 685 s. 8. Gojhman O. J., Nadeina T. M. Rechevaja kommunikacija: uchebnik. 2-e izd. M.: INFRA-M, 2008. 207 s. НЕКОТОРЫЕ АСПЕКТЫ ПОДГОТОВКИ СТАРШЕКЛАССНИКОВ ШКОЛЫ-ИНТЕРНАТА К ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫМ СОРЕВНОВАНИЯМ Жолдасбаева С. А. Центр педагогического мастерства АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы» РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН
Любому обществу нужны одарённые люди, и задача общества состоит в том, чтобы рассмотреть и развить способности всех его представителей. К большому сожалению, далеко не каждый человек способен развивать свои способности. Очень многое зависит и от семьи, и от школы. Именно в школе должны закладываться основы развития думающей, самостоятельной, твор- ческой личности. Жажда открытия, стремление проникнуть в самые сокровенные тайны бытия 167 рождаются на школьной скамье. Каждый из учителей сталкивался с такими учениками, которых не удовлетворяет работа со школьным учебником, им не интересна работа на уроке, они читают слова- ри и энциклопедии, изучают специальную литературу, ищут ответы на свои вопросы в различных областях знаний. Поэтому так важно именно в школе выявить всех, кто интересуется различными областями науки и техники, помочь претворить в жизнь их планы и мечты, вывести школьников на дорогу поиска в науке и жизни, помочь наиболее полно раскрыть свои способности. Среди многочисленных приемов работы, ориентированных на интеллектуальное развитие школьников, особое место занимают интеллектуальные соревнования. Школа-интернат для одаренных детей (ШОД) «Озат» – это школа полного дня, интернатный тип учреждения, что дает возможность обучать одаренных учащихся из сельской местности (65 % уча- щихся). Школа, обучающая на трех языках: казахском, русском, английском. Набор в школу осущест- вляется на конкурсной основе с 8 класса. Педагогический коллектив видит миссию своего образовательного учреждения следующим об- разом: формирование, высоконравственной, поликультурной, полиязычной, конкурентоспособной, критически мыслящей личности с активной гражданской позицией, ведущей здоровой образ жизни, компетентной в современных технологиях, способной к саморазвитию, самореализации, с высоким уровнем социализации в условиях быстро меняющегося мира. Школа стремится с одной стороны, максимально адаптироваться к учащимся с их индивидуальными особенностями, с другой – гибко реагировать на социокультурные изменения среды. Главным итогом такой двухсторонней деятельно- сти школы призвана стать адаптация учащихся к быстроменяющейся жизни, сохранение личности. ШОД «Озат» представляет собой уникальную саморазвивающуюся образовательно-воспитатель- ную систему, в центре которой целенаправленное изменение модели обучения и воспитания, на- правленное на решение актуальной педагогической проблемы, строящееся на основе исследователь- ской деятельности педагога по изменению содержания образования и направленное на достижение качества интеллектуального и психолого-социального развития личности учащихся. Основными направлениями организации работы в ШОД «Озат» выступают: организационно – со- держательная работа с учителями по обучению одаренных детей и выстраиванию индивидуальных и групповых стратегий обучения одаренных на основе системного подхода; взаимодействие учителя и родителей по созданию развивающей среды в семье; включение одаренных детей в деятельность по индивидуальным стратегиям обучения на основе системного подхода. Педагогу при работе с одаренными детьми необходимо учитывать, что для одарённых детей ха- рактерна потребность в области познания, открытий различных явлений, происходящих в мире. Толковый словарь под редакцией С. И. Ожегова объясняет слово «одарённость» следующим об- разом: «То же, что талантливый…». А уж талантливый – «…это человек, обладающий врождёнными качествами, особыми природными способностями» [1]. Необходимо принципиально расширить само понимание одаренного ребенка. Используемое сейчас определение одаренного ребенка привлекает внимание к уже сложившимся, явно проявив- шимся и хорошо заметным для учителей способностям. Именно на такое определение ориентиро- вана и имеющаяся система выявления одаренных детей, основное место в которой занимают олим- пиады и разного рода конкурсы. [2, 3]. Специалистам хорошо известно, что развитие способностей у детей происходит неравномерно и иногда неожиданно для окружающих. Есть так называемые мотивированные дети, у которых в бла- гоприятных для них условиях развиваются высокие способности, и они фактически становятся ода- ренными детьми. Следует только подчеркнуть, что, когда мы говорим об мотивированных детях, речь идет не об учебной мотивации, а о мотивации к развитию, которая выражается в ряде потребностей (начиная с познавательной потребности и кончая «потребностью в самореализации), ярко проявляю- щихся у мотивированных детей в том или ином возрасте. Таким образом, мы предлагаем следующее определение одаренного ребенка – это ребенок с потенциально или реально высокими способностями в той или иной области деятельности, которые, соответственно, либо уже сложились у него, либо могут сложиться при благоприятных условиях и на основе явно выраженной мотивации к развитию. [2, 3]. В целом мы стремимся к социально-культурному становлению талантливых детей, воспитывая личность, способную к самоактуализации (стремление реализовывать себя, раскрывать творческий потенциал), используя стратегии ускорения, интенсификации, индивидуализации обучения, обуче- ния мышлению, социокультурной компетенции, исследовательского обучения, проблематизации. Программа «Одаренные дети» школы-интерната выстроена с учетом различных типов одаренности учащихся, что предоставляет возможность старшеклассникам включаться в различные направления деятельности. В созданных условиях свободного выбора идет формирование системы ценностей, вну- тренней мотивации деятельности, что способствует становлению неординарной личности. Перспективой развития нашей системы является пайдоцентризм, мы стремимся построить об- разовательный процесс, в центре которого стоит не многоопытный взрослый, а ребенок с его соб- ственными, индивидуальными желаниями, интересами, потребностями. 168 Между тем, акцентируя внимание на системных подходах к работе с одаренными детьми в ШОД «Озат», а именно подготовке учащихся к интеллектуальным соревнованиям, предметным олимпиа- дам, следует отметить основополагающие моменты: • комплексное использование методов диагностики одаренности; • развитие творческих и лидерских способностей учащихся; • углубление дифференциации обучения по целям, содержанию и методам обучения; • использование специализированных программ педагогического наставничества [3, 54] При поступлении учащихся в 8 класс школы-интерната исследуются разносторонние способно- сти учащихся по методикам: • анкетирование, на предмет выявления интересов, склонностей учащихся; • собеседование с учащимися, родителями; • диагностика потенциальных возможностей учащихся направленные на изучение зоны бли- жайшего развития с использованием ресурсов психологической службы; • диагностика на выявление мотивации к обучению в усиленном режиме; • анализ особых успехов и достижений ученика; • стартовые контрольные работы по учебным предметам. По выявленным способностям через 2-3 месяца проходит отбор учащихся по учебным дисципли- нам для подготовки учащихся к будущим олимпиадам. Для развития и саморазвития учащиеся специально привлекаются к специально организован- ной деятельности по подготовке к олимпиадам. На занятиях учащимся прививают важные умения современной жизни: способность размышлять, анализировать, строить планы, создавать проекты. Этой деятельностью являются занятия вариативной компонента учебного плана ШОД «Озат». Школьные уроки по общеобразовательным предметам направлены на «прохождение» програм- мы, а не на развитие творческого мышления. В ШОД «Озат» налажена последовательная и целена- правленная работа по привитию умений и навыков самостоятельной работы, ученики самостоятель- но совершенствуют свои знания, и качество знаний это подтверждает. При изучении программного материла по вариативной части, используется укрупнение дидактических единиц, что позволяет учащимся за короткий промежуток времени изучить и закрепить программу. Здесь важно подчер- кнуть, что объем и структура остаточных знаний по общеобразовательным предметам напрямую связаны с интеллектуальным уровнем развития ученика. Заметим, что остаточными знаниями мы называем тот объем знаний, который «отложился», остался в памяти учащихся после изучения темы спустя некоторое время, в течение которого эти понятия с детьми не повторялись. Остерегаться нужно «недогруженности» ученика. В течение учебного года учащиеся посещают развивающие курсы: • Основы научного исследования. • Развитие познавательных процессов. • Психология общения. • Основы планирования семьи и здорового образа жизни. • Выбор профессиональной карьеры. • Интегрирований курс «Биохимические основы жизнедеятельности». • Риторика. • Логика. Развивающие курсы позволяют развить познавательную и творческую активность учащихся, при- обрести опыт позитивной самореализации, выстроить индивидуальную траекторию для каждого старшеклассника. Система теоретических и практических занятий сориентирована на формирова- ние активной личности, мотивированной к самообразованию, обладающей достаточными навыками к самостоятельному поиску, отбору, анализу и использованию информации. В начале и конце каждого учебного года оценивается уровень сформированности девяти характе- ристик, которые наибольшим образом отражают эффективность развития олимпиадника: любозна- тельность, сверхчувствительность к проблемам, способность к прогнозированию, словарный запас, способность к оценке, изобретательность, способность рассуждать и мыслить логически, настойчи- вость, перфекционизм. В конце учебного года на базе региональных центров по развитию детской одаренности про- водятся олимпиады по предметам среди сети инновационных школ. И учащиеся, по результатам этих олимпиад зачисляются в школу олимпийского резерва (ШОР) «Жалын» школы-интерната. Учащимся выдаются материалы для самоподготовки в летнее время. В сентябре проводятся учеб- но-тренировочные сборы, с целью проверки уровня летней самоподготовки учащихся, выявление затруднений, коррекция пробелов и т. д. К работе с талантливыми, одаренными старшеклассника- ми привлекаются ученые из высшей школы по всем учебным дисциплинам, которые ведут индиви- дуальные проекты старшеклассников, являются кураторами внешних экспертных мероприятий, и
169 консультантами. Учащиеся видят, что такое реальная научная работа, получают профессиональную помощь при подготовке к олимпиадам по учебным предметам. Такое сотрудничество способствует более эффективному превращению творческого потенциала педагогов в реальную инновационную педагогическую деятельность с одаренными детьми. В течение учебного года учащиеся принимают участие в дистанционных областных олимпиадах организованных региональным учебно-методическим центром по развитию детской одаренности «Костанай Дарыны», региональных дистанционных интернет – олимпиадах (Россия), миниолимпиа- дах, организованных инновационными школами области, внутришкольными олимпиадами, интел- лектуальными конкурсами и т. д. Анализ практики эффективной подготовки к интеллектуальным соревнованиям показывает, что основными факторами результативности подготовительной работы к интеллектуальным соревнова- ниям являются ученический фактор, фактор психологических особенностей и личностных качеств педагога, осуществляющего данную подготовку, фактор развивающей среды самой школы – интер- ната [5, 6-14]. При этом самый важный фактор, дающий результат – правильный отбор учащихся, поскольку педагогически грамотно выявленные особенности учащегося повышенной интеллектуаль- ной активности не могут не привести к высоким показателям: • нетрадиционное мышление, характеризуемое усвоением и запоминанием большого объема информации по интересующему предмету, способностью выявлять непонятное и сложное, находить неординарные и быстрые решения в сложной ситуации; • особенности личностных качеств учащегося, чувствительность происходящего вокруг, интуи- ция, быстрое запоминание; • физиологические и психологические особенности, глубокое осмысление теоретических по- нятий и художественных образов; • особенности социализации личности учащегося, нахождение конкретных и действенных ре- шений в проблемах и ситуациях социального плана, лидерские и организаторские качества [6, 180]; • усидчивость, способность к анализу и синтезу, классификации и концентрации внимания; • увлеченность содержанием задачи, лидерство, перфекционизм, соревновательность, широта интересов. Время отдыха – может включать в себя спортивные мероприятия (футбол), показ художествен- ного фильма и т. д. Все это необходимо для психологической разгрузки учащихся, повышает их на- строение и трудоспособность. Педагогами школы разработаны авторские программы и учебно-методические комплекты по общеобразовательным предметам вариативного компонента учебного плана с целью решения задач по социализации одаренных учащихся на каждом этапе обучения, на основе развития креативного мышления, когнитивных способностей, формирования коммуникативных качеств в соответствии с его интересами и склонностями. Рабочий учебный план ШОД «Озат» ориентирует УВП на формирование у одаренных учащихся познавательного интереса, обеспечивает свободу выбора, направляет учащихся на готовность к вос- приятию различной учебной информации, выполнению различных учебных видов деятельности; использование в качестве ориентиров, отражающих процесс развития учащихся, целостных навы- ков и умений (общеучебных, предметных, коммуникационных и др.), дает возможность решать про- блему индивидуализации обучения. Каждому одаренному ученику предоставляется возможность изучать полюбившиеся ему предметы учебного плана на пределе его способностей через освоение дополнительных тем предмета в составе индивидуального (личностно-ориентированного) компо- нента. Обеспечивается возможность каждому одаренному ученику обратиться к наукам, смежным с предметом его основной профилизации. Методическое сопровождение выстраивается с учетом всех особенностей одаренного учащегося. Условия изложения учебного материала включают в себя: доступность, системность, проблемность, личностную направленность, ускорение, углубление, обогащение, проблематизацию, исследование. Для подготовки школьников к интеллектуальным соревнованиям, следует иметь индивидуальный подход к каждому участнику и основной упор делать на самостоятельную работу обучающегося. [4, c 142]. Этот процесс предполагает огромную самостоятельную работу учащегося с дополнительной ли- тературой, в том числе и по поиску ответов, решений на сложные проблемные вопросы, по выполне- нию нестандартных заданий, решений задач повышенной сложности, олимпиадного характера. В этой работе заключается огромный потенциал формирования метапредметных умений старшеклассников: • использование умений и навыков различных видов познавательной деятельности и при- менение основных методов познания для изучения различных сторон окружающей действительности; 170 • освоение приемов действий в нестандартных ситуациях, овладение эвристическими метода- ми решения проблем; • овладение коммуникативными и регулятивными действиями; • приобретения опыта самостоятельного поиска, анализа и отбора информации и др. Таким образом, созданная система работы в школе-интернате по подготовке старшеклассников к олимпиадам позволяет развивать личностный потенциал старшеклассника. Деятельность педаго- га по сопровождению конкретного ученика, определяет специфику педагогической поддержки как особой деятельности, требующей от педагога умения задавать направление и управлять, таким об- разом, динамикой развития ученика. Использованная литература 1. Ожегов, С. И. Толковый словарь русского языка: 80000 слов и фразеол. выражений [Текст] / С. И. Ожегов, Н. Ю. Шведова. – М. : Азбуковник, 2001. – 940 с., С. 381. 2. Юркевич В. С. Система работы с одаренными детьми в российском образовании: сегодняшний опыт и завтрашние перспективы. [Текст]. Материалы проекта «Образование, благополучие и раз- вивающаяся экономика России, Бразилии и Южной Африки». 3. Титков Е. П. Организационное и научно-методическое сопровождение развития одаренности детей в образовательных учреждениях [Текст]: из опыта работы Арзамас, гос. пед. ин-та им. А. П. Гайдара с образоват. учреждениями города и р-на по выявлению и развитию одаренности детей дошкол. и мл. школ, возраста / Е. П. Титков, Т. Л. Мигунова, Р. А. Данилина //Одаренный ребенок: науч-практ. журнал-2007.-№4.-С.53-61. 4. Cеливерстова Е. Н. От школы знания – к школе созидания: теоретические и технологические аспек- ты процесса обучения: учеб. Пос. 2-е изд., перераб., испр. и доп. Владимир, 2008. 5. Тоболкина И. Н. Значение разработок комплексных целевых программ по развитию одарен- ности детей для реализации концептуальных положений Федеральной целевой программы «Одаренные дети» [Текст]: (на материале МОУ «Академ, лицей» г. Томска – Обл. науч. – практич. центра «Дарование»,2003-2008 гг.)/Одаренный ребенок: науч-практ. журнал-2008.-№2.-С.6-14. 6. Третьяков П. И. Управление школой по результатам: практика пед. менеджмента [Текст] П. И. Третьяков. – М., 1997. -180 с.
начальная школа №16 РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН
Я знаю, что современные условия требуют от учителей начальных классов так организовать обуче- ние детей, чтобы научить их учиться, сберечь огонёк пытливости, раскрыть и развить природные за- датки. При этом нам, учителям, не следует забывать, что «Ум ребёнка не сосуд, который нужно напол- нить, а очаг, который надо зажечь» (Плутарх). Как же зажечь огонёк в глазах и душах детей? Думаю,
171 что надо развивать их творческие способности. Почему? Потому что, как сказал Л. С. Выготский «Творчество несёт человеку большие радости». Давайте обратимся к листу решения проблем.
Проблема
Имеющийся потенциал Трудности в достижении цели Пути решения проблемы
Как развить творческие способности учащихся 1. Желание помочь де- тям развить их творче- ские способности 2. Ученики Нехватка методической литературы 1. Поиск литературы 2. Поиск единомышленников
Мне пришлось познакомиться со многими методическими пособиями по данной теме. Но боль- ше всего мне понравилась Программа развития творческой одарённости у детей, которая была раз- работана Казахским институтом проблем образования им.И.Алтынсарина. Почему? Потому что её идеи актуальны. Их актуальность заключается в том, что качественный скачок в развитии новых технологий повлёк за собой резкое возрастание потребности современного казахстанского общества в неординарных личностях, которые станут носителями идей общественного прогресса, а значит, молодые люди должны быть: В условиях традиционного обучения этого достичь будет трудно. Всем этим требованиям отвеча- ет Программа, с которой я Вас сейчас познакомлю. Модель формирования, обогащения и развития творческого потенциала представлена в Программе порционально. В качестве базовых определяются следующие способности: творчество, находчивость, воображение, умение осуществлять выбор, критично мыслить, ставить и решать про- блемы, принимать перемены и порождать их. Одним из главных принципов построения занятий по развитию детей является принцип инте- гральности. Он заключается в том, что все игры и задания совмещают разные виды деятельности: художественно-словесную, изобразительную, музыкальную и игровую. Детей следует учить на- блюдать, исследовать, размышлять и манипулировать идеями. Такая форма организации занятий подготавливает почву для накопления творческого потенциала, занятия искусством воспитывают у ребёнка образное мышление, воображение и изобретательность, а игры и задания развивают сооб- разительность, находчивость, целеустремлённость, фантазию.
1. Активизация воображения 2. Схематическое изображение предмета 3. Словотворчество 4. Художественное творчество через музыку и изобразительную деятельность 5. Декоративно-прикладное искусство жүктеу/скачать 4,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|