TÜRK DÜNYASININ İKİ BÖYÜK ƏDİBİNİN

602 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

etdim” (Nesin, 2006: 7-8). Haqverdiyev yaradıcılığında satiranın üstün olmasının da səbəbi bu idi. Onun 

yaradıcılığını  tədqiq  etmiş  xalq  yazıçısı  Mir  Cəlal  yazır  ki:  “Ə.Haqverdiyevin  hekayəyə  gətirdiyi  ən 

mühüm şey canlı həyatdır. Bədii nəsrin bu şəklini Haqverdiyev həqiqi həyatı, məişəti təsvir etmək üçün, 

xalqının, vətəninin zəruri ehtiyaclarını açıb göstərmək üçün, özünü düşündürən ümumi, ictimai məsələləri 

vətəndaşlarına  danışmaq  üçün  yaxşı  bir  vasitə  kimi  seçmişdi”  (Mir  Cəlal,  2004:  120).  Haqverdiyevin 

hekayələri  Azərbaycan  nəsrində,  Əziz  Nesinin  əsərləri  isə  Türkiyədə  ədəbiyyat  hadisəsi  kimi 

qarşılanmışdır. 

Haqverdiyevin  qırx  illik,  Əziz  Nesinin  əlli  illik  yaradıcılığı  olduqca  rəngarəng,  çoxşaxəli  və 

zəngindir.  Onlar  mənsub  olduqları  xalqın  ədəbiyyat  xəzinəsini  layiqli  sənət  inciləri  ilə  zənginləşdirmiş, 

ədəbiyyatda  həm  ideya  cəhətdən,  həm  də  sənətkarlıq  baxımından  silinməz  izlər  buraxmışdır.  Əziz 

Nesinin  yaradıcılığı  bu  xüsusiyyətlərinə  görə  dünyada  geniş  yayılmışdır  və  Türkiyədə  əsərləri  əcnəbi 

dillərə ən çox tərcümə edilən yazıçılardan biri sayılır.  

Yaradıcılıqlarında  diqqəti  cəlb  edən  və  satira  atəşinə  tutduqları  ictimai  eybəcərliklərdən  biri 

kiminsə qohumu olmaq məsələsidir. Bu gün də dillər əzbəri olan Haqverdiyevin “Həsən ağanın qohumu” 

ifadəsi Əziz Nesin yaradıcılığında da var. "Mirzə Səfər” hekayəsindəki Həsən ağanın qohumu hər yerdə 

öz  bildiyini  edir,  növbə  gözləmir  və  bunu  özünə  təhqir  bilir.  Əziz  Nesində  belə  bir  qəhrəman  “Böyük 

adamın  qardaşı  oğlu”  hekayəsindədir.  Fırıldaqçı,  oğru  birinin  Fişqetdin  bəyin  adından  istifadə  edərək, 

irəli  getməsi  və  ətrafındakı  insanlara  hiylə  gələrək  onları  talan  etməsidir.  Ancaq  Ə.Haqverdiyevin  tək 

Mirzə Səfəri Əziz Nesinin böyük idarənin işçilərinin hamısından daha cəsarətlidir. Adi bir mirzə olması 

ilə o, Həsən ağanın qohumunu “yola saldığı” halda, Əziz Nesinin qəhrəmanları bu adama qarşı heç nə edə 

bilmirlər. Onun diplomunun, hərbi biletinin saxta olduğunu bilsələr belə, böyük adamın qorxusu onları bu 

fırıldağın üstünü açmağa qoymur. Hətta əhvalat belə qurtarır ki, bu işlərin başa çatacağı vaxt belə məlum 

deyil: 

“İşə  gəlməsi  altı  ay  olmamışdı.  Amma  o,  idarənin  altını  üstünə  çevirmişdi.  Aldatmadığı,  kələk 

gəlmədiyi  adam  qalmamışdı.  Bir  iş  üçün  idarəyə  gələn  vətəndaşlardan  tutmuş  müdirə  qədər  hamıya 

badalaq gəlmişdi... 

İki ay sonra vəzifəsi böyüdüldü. 

Keçən gün yüz lirə versəm, mənə həkimdən bir aylıq işdən azad olma kağızı düzəldəcəyini söylədi. 

Bilmirəm, bu pulu ona verim, ya yox. Bu haqda fikirləşirəm” (14-16) 

Başqa  maraqlı  hekayələrindən  biri  də  Haqverdiyevin  “Uca  dağ  başında”,  “Çeşmək”  və  Əziz 

Nesinin  “Adamı  zorla  dəli  edərlər”  hekayəsidir.  Düzdür,  əslində  bu  hekayənin  qəhrəmanları  tamamilə 

xasiyyətcə və ictimai mövqeyinə görə fərqlidir. Ancaq onların ətrafındakı insanlar və bu insanların adamı 

dəli edəcək qədər olması hekayə qəhrəmanlarının ortaq cəhətidir. Məsələn, Haqverdiyevdə bu belə ifadə 

edilir: 

“Camaatın  məşğələsi  üçün  gərək  şəhərin  həmişə  bir  dəlisi  ola  idi.  Dəli  tapılmayanda  ya  xüsusi 

adamlar göndərib başqa qəzalardan gətirərdilər və yainki şəhər əhalisindən birisini dəli edərdilər. Bu da 

bir asan  məsələ idi.  Bir  nəfəri  dəli  eləmək  üçün  beş-altı  şahı  maya  qoymaq  lazım  olurdu”  (Dünya  uşaq 

ədəbiyyatı kitabxanası, 1982: 314).   

Əziz Nesində isə hər dəfə bələdiyyə rəisini seçən kimi həmin adamı gözlüklü adam, çilsifət birisi, 

kök  kişi,  arıq  qoca  və  cavan  oğlan  hər  tərəfə  apaparaq    və  ona  imkan  verməyərək  dəlilik  həddinə 

çatdırmasıdır: 

“Hərə  bir  ad  çəkdi.  Lakin  bütün  adları  çəkilən  namizədlər  etirazla  qarşılandı.  Yeni  seçiləcək 

bələdiyyə rəisi dəli olmamalı, eyni zamanda seçildikdən sonra dəlilik etməməliydi... 

Bu adamların adını verdikləri namizədin seçkilərdə məğlub olması imkan xaricində idi. Xalq onlara 

böyük etimad bəsləyirdi. Bu adamlar kimi istəyirdilərsə, xalq da onu bələdiyyə rəisi seçirdi. 

Onlar  qalxıb  Rasim  bəyin  evinə  getdilər.  Vəziyyəti  ona  danışdılar.  Dedilər  ki, indiyə  qədər  kimi 

bələdiyyə rəisi seçiblərsə, heç biri etimadlarını doğrultmayıb. 

Rasim bəy onlara: 

–  Mənimlə  nə düşmənçiliyiniz  var?  –  deyə  soruşdu.  –  Yoxsa  məni də  dəli  etmək  fikrindəsiniz?” 

(Nesin, 2006: 40-41). 

Ə. Haqverdiyevlə Əziz Nesinin yaradıcılığında ortaq cəhətlərdən biri də tipin öz dilindən əhvalatı 

və  ya  hadisəni  nəql  etməsidir.  Bu  təhkiyə  üsulu  hər  iki  yazıçının  demək  olar  ki,  əksər  hekayələrində 

istifadə edilib.   

603 

Dr. Şahla MECİDOVA/Türk Dünyasının İki Böyük Edibinin Maarifperver İdeyaları 

Zənnimcə, hər iki yazıçının ən gözəl və mükəmməl əsərləri olan “Xortdanın cəhənnəm məktubları” 

və  “Taxtalıköydən  məktublar”  (orijinalda  adı  “Ölmüş  Eşşək”dir)  onların  yaradıcılığında  xüsusi  yer 

tutması  ilə  bərabər,  məzmun  və  ideya  baxımından  bir-birilə  səsləşən  bədii  nümunələrdir.  Hər  iki  əsəri 

müqayisə etsək, bir çox oxşar xüsusiyyətlərə rast gəlirik. Hər iki əsərin qəhrəmanı satirik planda verilib. 

Biri  Xortdan,  digəri  isə  Eşşəkdir.  Hər  iki  əsərdə  hadisələr  o  biri  dünyadan  bu  dünya  ilə  əlaqəli  verilir. 

«Taxtalıköydən məktublar» məzmunca məmləkətdəki bir sıra ictimai və siyasi məsələlərdən bəhs edən, 

formaca Ölmüş Eşşəyin dili ilə Eşşəkarısına yazdığı 19 məktubdur. Hər bir məktub müəyyən bir ictimai 

mövzudan  bəhs  edir.  Bu,  səhiyyə  xidmətində  olan  özbaşınalıqdan  tutmuş  sosial  bərabərsizliyə  kimi 

davam edir. «Xortdanın cəhənnəm məktubları»nda isə Xortdan müəyyən iksir vasitəsi ilə cəhənnəmə bu 

dünyada  ədalətsizlik,  pislik  edənlərin  xəbərini  gətirməkdən  ötrü  gedirsə,  «Taxtalıköydən  məktublar»da 

isə  Ölmüş  Eşşək  özünü  yoxsulluqdan  canını  qurtararaq  xəndəyə  atır,  bütün  ictimai  problemləri  dinib-

danışmadan  görürdü.  Əslində  Haqverdiyevin  dediyi  kimi,  Xortdan  cəhənnəmə  yox,  mənfi  tiplər 

dünyasına  düşmüşdür  ki,  orada  rast  gəlinən  bütün  insanlardan  hər  zaman  cəmiyyət  əziyyət  çəkmişdir. 

Ölmüş Eşşəyin Xortdandan fərqli olaraq heç bir bələdçisi, yol göstərəni olmur. O, ətrafındakı əsl diri olan 

bütün insanları görür. Əsərdəki bütün ictimai eybəcərliklər, qüsurlar çox gözəl, yerində, məzəli bir dillə 

qələmə  alınıb.  Yalnız  “Xortdanın  cəhənnəm  məkyubları”nı    Haqverdiyev  çox  faciəvi,  ürəkdağlayan  bir 

məhəbbət hekayəti ilə başa çatdırır ki, bu da birbaşa həmin mühitin, həmin dövrün qurbanına çevrilən iki 

aşıqın faciəsidir.  

Həm  Haqverdiyev,  həm  Əziz  Nesin  zəngin,  rəngarəng  yaradıcılığı,  şirin  və  axıcı  təhkiyəsi  ilə 

ədəbiyyat  tariximizdə  öz  yeri  olan  bədii  söz  ustalarıdır.  Hətta  satira  atəşinə  tutduqda  belə  yaşadıqları 

cəmiyyətin,  ölkənin  vətəndaşı  üçün  narahatlıqları  aydın  göstərir,  gülüş  içində  boğulan  göz  yaşlarını 

gizlədə bilmirlər. Hər oxunanda Haqverdiyev və Əziz Nesinin vətənə olan sevgi və həyəcanları bir daha 

duyulur, bu böyük ədiblərin maarifpərvər ideyaları, vətənpərvərliyi oxucuya əsərləri vasitəsilə ötürülür. 

ƏDƏBİYYAT 

Dünya uşaq ədəbiyyatı kitabxanası (1982), C. Məmmədquluzadə, Ə.Haqverdiyev. Əsərləri. Bakı: Gənclik.  

Mir Cəlal (2004), Azərbaycanda ədəbi məktəblər. Bakı. 

Nesin, Əziz (2006), Seçilmiş əsərləri. Bakı: “Şərq-Qərb”. 

http://www.kitapbiti.com/aziz-nesin-ve-takma-ad-sorunsali

 

 

 

604 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

 

MUSTAFA KUTLU’NUN “BU BÖYLEDİR” HİKÂYESİ İLE  

YILDIZ RAMAZANOĞLU’NUN “MEHTAP TURU”  

ADLI ESERİNDE SİMÜLATÖR/SİMÜLASYON 

Prof. Dr. Şahmurat ARIK



 

Özet:  Simülatör  kelimesi,  Latince  “benzer”  anlamına  gelen  similis  sözcüğünden  türetilmiştir.  Simülatör, 

Türkçe’de  “öğrencelik”  kelimesiyle  karşılanmaktadır.  “Benzetim”  ve  “öğrence”  anlamlarına  gelen 

Simülasyon  ise,  “simulare”  köküne  dayanan  “simülatör”  sözcüğünden  doğmuştur.  Simülasyon,  daha  çok 

sanal ortamda, gerçeğin modelinin oluşturulması; simülatör ise, farklı maksatlarla gerçeğe benzetilerek onun 

yerine  kullanılan,  hatta  gerçeğin  yerini alan araç, eşya, nesne  ve  mekânlar için  kullanılmaktadır. Daha  çok 

teknik  bir  terim  olarak  literatürde  yer  alan  her  iki  sözcük,  Mustafa  Kutlu  ile  Yıldız  Ramazanoğlu’nun 

hikâyelerinde kelimelerin anlamlarına paralel bir biçimde soyut yeni bir anlam kazanır. Mustafa Kutlu’nun, 

Bu  Böyledir’inde  ve  Yıldız  Ramazanoğlu’nun  Mehtap  Turu  isimli  öyküsünde  simülasyon  ve  simülatör; 

benzeri/modellemesi yapılmış bir eşya, araç, nesne ya da sınırlı bir mekân yerine bütün bir dünya/evren için 

kullanılır. Her iki hikâyede de dünya, büyük bir simülatöre benzetilir. Bunun farkına varmayan ve dünyayı 

ahiret  hayatına  tercih  edip  onu  gerçek  zanneden  kahramanlar,  bu  simülatöre  hapsolup  içinde  kaybolur  ve 

kendilerine bu labirentten bir türlü çıkış yolu bulamazlar.  

Bu  çalışmada,  zikredilen  hikâyeler  merkeze  alınarak,  ahiret  hayatına  nispetle  gerçek  olmayan;  ama 

kahramanlar  tarafından  gerçek  zannedilen  ve  her  iki  yazara  göre  de  “simülatör”den  farkı  bulunmayan 

“dünya”yı,  Mustafa  Kutlu  ile  Yıldız  Ramazanoğlu’nun  lunapark  ve  mehtap  gezintisi  metoforlarıyla  nasıl 

kurguladıkları irdelenecektir.  

Anahtar  Kelimeler:  Simülatör,  Simülasyon,  Mustafa  Kutlu,  Yıldız  Ramazanoğlu,  Bu  Böyledir,  Mehtap 

Turu. 

Simulator/Simulation in Mustafa Kutlu’s Story “Bu Böyledir” and Yıldız Ramazanoğlu’s Work 

“Mehtap Turu”   

Abstract: The word simulator was derived from the Latin word similis meaning “similar”. The counterpart 

of the word simulator in Turkish is “öğrencelik”. The word simulation meaning “benzetim” and “öğrence” in 

Turkish  was  derived  from  the  word  “simulator”  the  origin  of  which  is  based  on  the  word  simulare. 

Simulation  is  mostly  used  in  the  meaning  of  modelling  the  reality  in  the  virtual  environment;  simulator  is 

used for the means, items, objects and places which are used instead of real objects by making them look like 

the  realia  and  sometimes  substitute  for  realia.  Both  of  the  words,  mostly  used  as  technical  terms  in  the 

literature,  gain  new  abstract  meanings,  paralelling  the  real  meanings,  in  the  stories  of  Mustafa  Kutlu  and 

Yıldız  Ramazanoğlu.  In  Mustafa  Kutlu’s  “Bu  Böyledir”  and  Yıldız  Ramazanoğlu’s  “Mehtap  Turu”,  the 

words simulation and simulator are used to address the whole universe instead of an item, means, object or a 

limited place, the identical counterpart of which is constructed. In both of the stories, the world is likened to a 

grand simulator. The heroes, who are not aware of this and  who think that it  is real, are imprisoned in this 

simulator and disappear and they can never fiand a way out.  

In  this  study,  how  Mustafa  Kutlu  and  Yıldız  Ramazanoğlu  fictionalise  the  “world”,  which  is  not  real  but 

perceived as real by the heroes and isn’t different from a “simulator” for both of the authors, with fun fair and 

a walk under moonlight metaphors will be investigated taking the stories into the centre. 

Keywords: Simulator, Simulation, Mustafa Kutlu, Yıldız Ramazanoğlu, Bu Böyledir, Mehtap Turu. 

Giriş 

Simulakrlar ve Simülasyon 

Jean  Baudrillard’ın  simülasyon  kuramı,  modern  hayatın  birey  üzerindeki  dayatmalarını  ve  bu 

dayatmaları  nasıl  görünmez  kıldığını  gösteren  önemli  kuramlardan  biridir.  Baudrillard,  üç  grup 

simulakrtan  bahseder.  Bunlar,  “taklit  ve  kopya  üstüne  kurulmuş  doğalcı  simulakrlar”,  “Enerji  ve  güç 

üstüne  kurulmuş  üretken  simülakrlar”  ve    “hipergerçeklik  ve  mutlak  denetimi  hedefleyen  simülasyon 

simülakrları”dır.(Baudrillard, 2011: 168). 

İlk grup simülakrlarda ütopya karşımıza çıkar. Dolayısıyla simülakr ile gerçek arasındaki mesafe 

aşılamaz  derecede  büyüktür.  Üretken  simülakrlarda  ise  bilimkurgu  hâkimdir.  Bilimkurgu  yaşanılan 

dönemin birkaç adım sonrasında alacağı şeklin muhtemel bir modelini sunduğu için gerçek hayata –o gün 

                                                      



 Kastamonu Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, sahmurat30@yahoo.com 

606 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

için olmasa bile- daha yakındır. Yansıttığı evren dış dünya gerçekliğinin içindedir. Modern hayatın insanı 

getirdiği nokta daha çok simülasyon simülakrlarıdır. Çünkü ortada gerçek adına gösterilebilecek bir şey 

kalmamıştır. Bu yüzden oluşan yeni kopyalar ancak simülasyonların yeni görünümleri olabilir.  

Denklem  artık  tersine  dönmüştür,  zira  gerçek  dediğimiz  kavram  artık  bir  ütopya  halini  almıştır. 

Aşkınlık  fikrini  yitiren  insan  geleceğin  değil  geçmişin  simülakrlarını  yapmaya  çalışır.  Kaybedilen 

aşkınlık  gerçek  hayatta  değil  bir  kurmaca  olan  geçmişin  yeniden  canlandırılması  içinde  aranır.  Gerçek 

göreceleştiği  andan  itibaren  hipergerçeklik  evrenine  kayma  başlar.  Bu  süreci  tetikleyen  şeylerden  biri 

insanın, o zaman kadarki tek gerçeklik uzamı olan dünyanın sınırlarını aşıp uzayı keşfe koyulmasıdır. Bu 

keşif zamanı ve mekânı sonsuzluğa çeker, dolayısıyla insanın sağlam bir zemin saydığı tek gerçek önce 

göreceli bir hal alır ardından da bu göreceli gerçek simülasyonlar arasında tamamen erir.  

Bu kuramla modern toplumlar ile modernleşmeye çalışan toplumlar arasında geçmişten günümüze 

yaşanan  süreç  farklılıkları  göz  ardı  edilerek  “–mış  gibi”  yapmaya  zorlanan  öznelerin  çıkmazlarına  ışık 

tutulmaya  çalışılır.  Gerçekliğin  simülasyon  ve  simülakr  yoluyla  yeniden  üretimlerinin  yol  açtığı  büyük 

yanılsamanın altı çizilir.  

XVIII. yüzyıldan itibaren Batı’da gerçek ile yansıma, soyut ile somut, fizik ile metafizik birbiriyle 

asla bir araya gelemeyecek kutuplar olarak kabul edilir. XX. yüzyıla gelindiğinde ise, bu çerçeve tersine 

çevrilir  ve  kutuplar  arasındaki  ayrım  kademeli  olarak  eritilir.  Artık  gerçeğin  yerini  yansıma-soyut-

metafizik kavramları ile yoğrulmuş bir hipergerçek alır. Baudrillard’a göre, “Bir köken ya da gerçeklikten 

yoksun  gerçeğin,  modeller  aracılığıyla  türetilmesine  hipergerçek  yani  simülasyon”  denir.(Baudrillard, 

2011:  14).  Baudrillard,  Modernizm’in  geldiği  noktada  mutlak  gerçeğin  kristal  yansıları  arasında 

yitirilişini şöyle açıklar: 

“Burada bir taklit, suret ya da parodiden değil asıl yerine göstergeleri konmuş bir gerçek, bir başka 

deyişle  her  türlü  gerçek  süreç  yerine  işlemsel  ikizini  koyan  bir  caydırma  olayından  söz  ediyoruz. 

Gerçeğin  tüm  göstergelerine  sahip,  gerçeğin  tüm  aşamalarına  kısa  devre  yaptıran  kusursuz, 

programlanabilen,  göstergeleri  kanserli  hücreler  gibi  çoğaltarak  dört  bir  yana  savuran  bir  makineden. 

Gerçek bir daha asla geri dönmeyecektir.” (Baudrillard, 2011: 15). 

Simülasyon,  “–mış  gibi”  yapmanın/olmanın  ötesine  geçmektir.  Bu  boyutta  ne  var  olanın 

gizlendiğine; ne de var olmayanın var gibi gösterildiğine dair kesin bir yargıya varılamaz. Simülatör, bir 

gerçeğin  tüm  göstergelerini  taşıdığı  için  onun  şu  ya  da  bu  olduğu/olmadığı  hakkında  kesin  bir  kanaate 

varmak güçtür. İmgeler çoğaldıkça işaret ettikleri gerçek saydamlaşır: 

“Bir şeyleri gizleyen göstergeler aşamasından gösterilecek bir şey kalmadığını gizleyen göstergeler 

aşamasına  geçiş  bir  dönüm  noktasıdır.  Çünkü  birinciler  ideolojilere  özgü  bir  hakikat  ve  sır  teolojisine 

gönderirken  ikinciler  bir  simülasyon  ve  simülakrlar  çağına  girilmiş  olduğunu,  artık  ortada  ne  kendi 

kurallarına sahip çıkabilecek bir Tanrı, ne de gerçekle sahte ve gerçekle yapay bir yönteme başvurularak 

diriltilmiş  ‘gerçeğin’  birbirinden  ayrılmasını  sağlayacak  bir  Kıyamet  Günü  olasılığı  bulunmadığını 

söylemektedirler.”(Baudrillard, 2011X: 15). 

Bilim  kendini  var  edebilmek  için  belli  gerçekler  tanımlayıp  onları  simülasyonlar  arasında 

yitirmemek adına adeta karantinaya almaya çalışır. Bu muhafaza anlayışı entnolojide açıkça görülebilir. 

Dünyanın geri kalanı ile hiç temasa geçmemiş toplulukları keşfeden ve onların kendi gerçeklerini koruma 

adına bu toplulukları kırmızı hat içine hapseden bilim aslında yeni bir simülasyon oluşturmaktan başka 

bir şey yapmış olmaz. “Maddi tüketim çağına koşut hatta ondan daha ileri bir çılgınlık düzeyine ulaşan 

gerçek  ve  gönderen  sistemleri  üretilmektedir.”  .(Baudrillard,  2011:  21).  Dolayısıyla  hayatın  hangi 

alanında  olursa  olsun  artık  mutlak,  dokunulmaz  bir  gerçeklik  fikrini  sürdürme  çabası  dahi  farkında 

olmadan yeni simülasyonlara yol açar. Demek ki keşfedilen, belli bir tanım içine sokulan, görünür hale 

getirilen her şeyin simülakrları türetiliyor ve keşif-tanım öncesindeki gerçek böylece yok ediliyor.  

İnsan,  kendine  gerçek  bir  geçmiş  inşasına  çalışırken  o  gerçeği  kurmaca,  yansıma  hale  getirir. 

Benzer  şekilde  günlük  rutinlerini  ve  gelecek  tasavvurlarını  biricikleştirdiğine  inandırılarak  birbirinin 

minyatürü  hayatlara/yaşam  alanlarına/fiilere  hapsolur.  Modern  yaşamın  teknoloji  ve  yalnızlık  anaforu 

içinde insanlık gerçeklerini birer simülayon halinde yeniden keşfetmek zorunda kalır. “Yaşamla ilgili her 

şeye  örneğin  yitirilmiş  yetenekler,  yitirilmiş  vücutlar,  yitirilmiş  toplumsallık  ya  da  eski  tadını  yitirmiş 

yiyecekler  konusunda,  hemen  her  alanda  her  şeye  eski  işlevi  yeniden  kazandırılmaya 

çalışılmaktadır.”(Baudrillard,  2011:  31).  Bu  bocalama  hali  uçsuz  pazar  ekonomilerinin  elinde  ironik 

zıtlıklar meydana getirir.  

607 

Prof. Dr. Şahmurat ARIK/M. Kutlu’nun “Bu Böyledir” Hikayesi ile Y. Ramazanoğlu’nun “Mehtap Turu” 

Simülasyonun gücünü ispatladığı bir başka saha kapitalist düzenin en önemli araçlarından biri olan 

medyadır.  Medya,  görünümleri  gerçeğin  ta  kendisi  olarak  sunma  konusunda  teknolojiyi,  sanatı,  insanı, 

kapitali ilkesizce kullanmaktan geri durmaz. Bu yüzden medya, ahlâktan fiziğe varıncaya kadar her şeye 

dair gerçeklik algımızı yöneten bir iktidara sahiptir. Ne var ki, medya bize gerçekler sunmaz, gerçeklerin 

cilalanmış simülasyonları içinde büyük bir çarpıklığı gizlemeye çalışır. Güzelliğe dair bakışı sıfır beden 

giymeye, sevgiye dair hassasiyetleri kedi beslemeye indirger ve koşullanmış davranışlar içerisinde sahte 

skandallar  ve  sahte  gündemlerle  insanları  oyalar.  Sahte  bir  dünyada  yaşayan  insanlar,  hayatın 

gerçeklerinden uzaklaşır ve hayatın asıl anlamını ıskalar.  

Birbirine  zıt  görünen  gerçekler  ve  onların  simülakrları  arasında  bir  çekim  gücü  vardır.  Örneğin, 

ideolojiler  birbirini  çürütmeye  çalışırken  çoğu  zaman  aynı  söylemleri  farklı  simülasyonlar  ile  üretirler. 

Benzer  şekilde  arzu  ile  kayıtsızlık  arasında  birbirini  gizlemeye  çalışan  bir  taklit  ilişkisi  vardır. 

Mordenizm’de  her  şeyin  zıttını  bilinçli  olarak  ürettiğini,  bunu  yaparken  simülakrları  kullandığını 

antikahraman,  antihümanist,  antikapitalist  gibi  örnekleri  çoğaltabilecek  hemen  her  kavramın  önüne 

eklenen “anti” ibaresi açıklar. Karşıtına dönüşme, bu üretim sürecinin kaçınılmaz sonucudur.  

Modern hayat simülasyonlar yoluyla gerçeği siler ve hipergerçeklerle sarılmış bir sistemi işletir. Bu 

sistem  içinde  doğru-yanlış,  iyi-kötü  arasındaki  ayrım  kaybolur.  Her  türden  iktidarın  hoşlanmadığı 

gerçekleri  bertaraf  etmek  için  siyah-beyaz  zıtlığını  muğlaklaştıracak  simülasyonları  kullandığı  görülür. 

Fakat  iktidarın  aleyhine  üretilen  simülasyon  oyunları  da  her  zaman  için  olacaktır.  “Günümüzde 

simülasyon tarafından tehdit edilen (göstergeler oyunu içinde yok olup giden) iktidar: Hem gerçek, hem 

de  bunalım  üreterek  yapay  toplumsal,  ekonomik  ve  politik  mücadele  biçimleri  sunmaktadır.” 

(Baudrillard, 2011: 44). 

Üretim-tüketim  ilişkilerinde  de  benzer  oyunlar  geçerlidir.  Her  geçen  gün  daha  fazla  üretmenin 

gerekliliği, çalışmanın ülkü olduğu gibi fikir aşılamaları ile kapital düzenin tüketim ihtiyacı karşılanmaya 

çalışılır.  Yapay  talepler  oluşturma  piyasanın  canlı  kalmasını  sağlamanın  şartlarından  birdir.  Hâlbuki 

gelinen  noktada  gizlenmeye  çalışılan  durum,  çalışma  ve  üretme  edimlerinin  büyük  ölçüde  yitirilmiş 

olduğudur.  “Yalnızca  bir  çalışma  senaryosu  vardır,  tıpkı  bir  iktidar  ideolojisi  değil  de  iktidar 

senaryosundan söz edilebileceği gibi.”(Baudrillard, 2011: 59). 

Simülasyonun  kalelerinden  bir  diğeri  televizyondur.  Reality  şovlarla  artık  televizyon  izleme 

aşamasından  televizyonun  insanları  izlediği  bir  evreye  geçilir.  Modellere  bakan  insanın  yerini,  her  biri 

televizyon için bir model ve araç hâlini alan insan alır. Dolayısıyla taraflar birbirine karışır, sürekli olarak 

birbiriyle yer değiştirir. Bu yüzden belli bir gösteri-izleyici formülü ortadan kalkar. İki kutupluluğun sona 

ermiş olduğu tüm alanlarda, örneğin politika, biyoloji, psikoloji, medya vb. alanlarda simülasyon evresine 

geçilmiştir.”  Medya  karşılaştığı  herkesi  aşırı  saydam  bir  “–mış  gibi”  oyununa  dâhil  ederek 

hipergerçekliğin  içine  çeker.

 

.(Baudrillard,  2011:  58).  “Televizyon  bizi  izlemekte,  bizi  kendimize 

yabancılaştırmakta ve güdülemektedir.” (Baudrillard, 2011: 59).  

Hayatın her alanında simülasyon hâkimdir. İnsanın farklı gezegenleri keşfe ve ele geçirmeye, uzayı 

uydularla  doldurmaya,  nükleerin  gücünü  en  büyük  enerji  ve  tehdit  olarak  kullanmaya  çalışmaya  olan 

iştiyakında bunu görmek mümkündür. Oluşturulmaya çalışılan teknik bir kusursuzluk modeli vardır. Bu 

modelde rastlantısal olan hiçbir şeye yer vermemek esastır. Bu yüzden gerçeğin kendiliğindenliği tahtını 

simülasyonun  programlanmışlığına  bırakır.  Kurgu  her  yerdedir;  savaşlar,  krizler,  felaketler,  zaferler, 

yenilgiler  hepsi  birer  simülasyon  hâlini  almıştır.  Bu  teknik  kusursuzluğun  toplumsal  boyutta  yansıması 

kaçınılmazdır. Halk bu modeli yukarıda sözü edilen alanlarda aynı kusursuzlukla kurmaya çalışır. Herkes 

bir simülasyon içinde olduğunu bilir fakat bunun kabullenmeye yanaşmaz. Zira bu kabul gerçek diye bir 

şeyin kalmadığını onaylamak olacaktır. Kimse böylesi bir boşluk hissiyle baş etmeye cesaret edemez.  

Simülasyon  konusunda  en  önemli  aşamalardan  biri  hiç  şüphesiz  reklamlardır.  Reklam,  sabun 

köpüğü gibi gelip geçici bir niteliğe sahiptir. Unutulmak üzere yüzeysel bir düzeyde oluşturulup kendine 

benzeyen kopyalar üretmeyi amaçlar. Reklam dili kısa, çarpıcı, tahrik edici bir yapıda bütün özgün üslup 

ve  söyleyişleri  kendi  amacı  doğrultusunda  –çarpıtmaktan  çekinmeden-  kullanarak  dikkatleri  üzerine 

çeker. Propaganda ile reklam birlikte yürür, aynı yüzeyselliği ve her şeyi kendine malzeme edinme tavrını 

paylaşırlar. Ekonomi ve politika, reklam ve propaganda düzlemlerinde birleşir. Her biri toplumsallaşma 

dayatmasını süsleyerek sunar: 

“Duvar afişlerinde, spikerin insanı baştan çıkaran ses tonlarında, ses şeridinin tiz ve bas sesleriyle, 

gözlerimizin  önünden  akıp  geçen  çeşitli  renk  tonlarına  sahip  imge  şeridinde  bir  toplumlaşma  çağrısı 

vardır. Her yerde toplumlaşmadan söz edilmektedir. Sonuç olarak mutlak bir reklam düzeni mutlak bir 

608 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

toplumsallaşmaya yol açmıştır. Başka bir deyişle toplumsal tamamıyla çözülüp erimiş ve basitleştirilmiş 

bir toplumsallaşma talebi ve duvar afişlerinden yansıyan çökmüş bir toplumsal yansımasından ibaret bir 

şeye dönüşmüştür.”(Baudrillard, 2011: 130). 

Reklam  farklılıkları  eritip,  nesneleri,  insanları,  düşünceleri  tektipleştirmek  ve  herkesi  bu 

tekdüzeliğe  inandırmak  için  çalışır.  Bu  tavır  artık  kanıksanmış,  “geleneksel”  bir  hal  almış  olduğu  için 

“reklam  önemini  ve  anlamını”  yitirmiştir.  Onun  yerini  bilişim  sistemlerinin  reklamdan  çok  daha  fazla 

insana  ve  alana  nüfuz  edebilme  gücü  almıştır.  Fakat  reklam  bu  bilişim  sistemleri  ile  yeni  suretler 

kazanarak her şeye rağmen hayatımıza etki etmeye devam etmektedir. Ekranlar ve bilbordlar çeşitlenip 

çoğaldıkça  insandaki  seçme  kabiliyeti  ve  özgürlüğü  azalır.  Hayatın  her  alanına  dair  büyük  puntolar, 

parlak  tonlar,  hızlı  tempolar  ve  yüksek  sesler  anaforu  karşısında  oluşan  refleks  ise,  tepkisizlik  olur. 

Tepkisiz  fakat  anaforun  içinde  sürüklenmekten  kendini  alamayan  insan  yığınları  halini  alan  toplum, 

modalar  ve  modeller  eliyle  şekillendirilir.  Biricikliği  vadeden  reklamlar,  propagandalar  modern 

yaşantının öngördüğü tektipleşmeye hizmet etmekten başka bir işe yaramaz. Herkesi aynı kıyafete, aynı 

saç modeline, aynı şeyleri yemeye, aynı takımı tutmaya, aynı partiye oy vermeye vb. çağıran bu sistem, 

önerilerinin cazipliğini hep “en iyi, en güzel, en güçlü, en elit” modelleri devreye sokarak kabul ettirir. 

Hâlbuki  ekranların  dışına  çıkıldığında  bu  “en”leri  kendinde  toplayabilen  birine  rastlamak  neredeyse 

imkânsızdır.  Gerçek  hayatın  kusurlu  yapısına,  ekranların  kusursuz  “en”leri  monte  edilmeye  çalışılınca 

ortaya komik ve acınası insan kalabalıklarından başka bir şey çıkmaz.  

жүктеу/скачать 42,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: