Ислам дәуіріндегі әдеби ескерткіштердің зерттелуі. Түркі халықтары әдебиеті тарихында ислам дәуірі (X-XII ғасырлар) ерекше орын алады. «Ислам дәуірі әдебиеті»
Жырау, жыршы, ақын: ерекшеліктері мен ұқсастықтары
жүктеу/скачать 303,2 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 39. Толғаудың жанрлық ерекшеліктері.
38. Жырау, жыршы, ақын: ерекшеліктері мен ұқсастықтары.
39. Толғаудың жанрлық ерекшеліктері. Толғаудың ерекшеліктеріне тереңдеп бармас үшін «толғау деген не?» деген сұраққа жауап бере кетейін. А.Байтурсынов «Әдебиет танытқыш» атты еңбегінде толғауға мынадай түсініктеме береді: «Толғағанда айталық нәрсенің толғаушы тысқарғы ғаламнан алмай ішкергі ғаламнан алады.Толғаушы әуелі көңілінің күйік-мұңын, мүддесін, зарын, күйінішін, шер тарқату үшін толғайды. Екінші, ішкергі ғаламында болған халдарды нәрселерді тысқа шығарып, басқаларға білдіріп, басқаларды сол көңілінің күйіне түсіріп, халін түсіндіру мақсатпен толғайды. Толғау-қысқасын айтқанда қазандай қайнаған уақытта шығатын жүректің лебі, көңіл құсының сайрауы, жанның тартатын күйі, ақындық алғыз өз көңілінің күйін толғай білуде емес, басқалардың да халін танып, күйіне салып толғай алуда». Ал поэзиялык сөздікте: «толғау-қазақ поэзиялык туындының халықтық түрі, әдебиетінің сюжетсіз тақырып бойынша ойлап түю, философиялық пікірлер білдіру пішіні»- делінген. Толғау жанрынын табиғаты З Ахметов еңбегінде едәуір ашылады. «Толғау...» шыңдап келгенде ән емес, бірақ әуенмен айтуға лайықтап шығарылған түрі.Өлеңдердің триада-триадаға бөлінуі әсіресе толғауға тән… толғау халық нақылдарының афористік стиліне жақын және жұтынған, жарқын афоризмдерге бай.. толғау-өлең түріндегі ой қозғау, толғану. Толғау деген атынан көрініп тұрғандай-ақ, шығарманың ойлану, толғану түрінде туатындығын байқатады». Толғаулардың ақындық поэзиядан айырмашылығы-ақындық поэзияда тақырып ауқымы толғауға қарағанда біршама кең.Лирикалық сипат басым болып келеді. Ал жыраулық толғауларда қоғамдық-әлеуметтік өмірден әр-алуан көріністері мен сол заман жағдайын сипаттайтын болжамдар эпикалық үн басым болып келеді. «Тоғау үшін айтылмақ өзара байланысты болуы шарт емес, шығарманың тұтастығы мұнда суреттелген құбылыска автор қатынасынын бүтіндігі арқылы, тәсілдерді жолдану арқылы, сондай-ақ кейбір тұрақты композициялы нәтижесінде қамтамасыз етіледі. Ойдың өрістілігі, тақырыптын жерендей ашылуы, лирикалық, және эпикалық бастаулардың біте қойнауы, өмір құбылыстарын мол қайту сияқты қасиеттерінің арқасында толғау ретінде калыптасуы жанрдын катарына Халыктын байланысты болса керек». Толғау өзінің ұзақ уакытка созылған тарихи дамуы барысында төмендегідей ерекшеліктерімен көрінеді: жүктеу/скачать 303,2 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|