Кіріспе І. Оқыту әдістері теориясы және түрлері
Оқытуды ұйымдастыру формалары туралы түсінік
жүктеу/скачать 190 Kb.
|
| 1.2. Оқытуды ұйымдастыру формалары туралы түсінік
Окытуды ұйымдастыру формалары - окыту процесiнiң мiндеттерiн iске асырудагы мұгалiм мен окушылардың іс-әрекеттерiнiң сырткы көрінісі. Ұйымдастыру формасында оқытудың мақсаты, мазмұны мен әдістері. бір-ыңғай жузеге асады. Педагогика тарихында Ұлы педагогтардын тужырымдары және окуды Ұйымдастырудын артурлi тәсiлдерi белгiлi. Онын дамып, жетілуі коғамның кажеттiлiгi мен сұранысынын талап-мүддесіне катысты. . Окытуды Ұйымдастырудың түрлерi негiзiнен былай жiктеледi. Окушының саны мен құрамы,жұмыс орны, оқу жұмысының ұзақтығы. Осыған қарап окытудын түрі былайша бөлiнедi: • жеке (бiр ғана окушымен жұмыс iстейдi); • жеке-жұптык ( окушы- окушы, мұғалімнің окушымен карым-катынасы, қазіргі жағдайда окушымен қарым-қатынасы жеке окушының әзірлік үрдісіндегі қызметі мен айқындалады); • жеке-топтық мектепте жұмыс iстейдi, бiрак бiр мектепте окытылатын окушылардын жасы әр шаманы кұрайтын топ болады (оқытудын бул түрi орта ғасыр мектептерiнде колданылган). • Өзара бірлесiп окыту, (аталган окыту жүйесi Англияда пайда болған, атауы-беланкастер жүйесi); •Саралап окыту, окытудың бұл түрі окушылардың қабілетіне карай өтіледі (Мангейм жүйесi); • Бригадалык окыту,тапсырманы бригада алады: бiр сыныпта 5-6 окушы ұйымдасады, есеп берушi-бригадир окылудың бұл түрі XX ғасырдың 20 жылдарына тән); •Американдык <<Винетка-жоспар», <<Трампа-жоспар» және т.б •Окыту турлерінiн сыныптык-сабак жүйесі ХҮІІ ғасырда туыскан тәуелсiз мемлекеттердiн Богемия, Украина, Белоруссия елдерiнiн мектептерінде ең көп тараған жэне үш жүзжылдык уакыт бойы әлi дамып келе жатыр. Сынып дегеніміз-жас ерекшелiгiне карай тұрақты, бiрге окитын окушылардын курамы, бұл жүйеде окушылар мұғалімінің тапсырмасын сабак барысында жэне үйге берiлген тапсырманы орындайды. Окытудын бұл жүйесінің теориялық тағылымын ХҮII гасырда атақты чех педагогы Ян Амос Коменский жасаган. Баска оқытудың түрлерімен салыстырғанда, сыныпты-сабак жүйесiнiң көптеген ұтымды тұстарын атап өтуге болады, сабақ құрылымын тиiмдi етiп құру, барлық оқу тәрбие үрдісін тәртіптеуді камтамасыз ету, оны карапайым дәрежеде баскару, оку мәселесін талкылаганда, окушылардын бiр-бiрiмен карым-катынаска түсу мүмкiндiгiн пайдалану, белгiлi мiндеттердi шешу барысында ұжымдык iзденiс жасау, уакыт үнемдеу, сабак үстiнде әр окушынын рухани санасын арттыруға құлшынысының бәсекеге түсуі, жүйелілікті және кезеңдік реттілікті жүзеге асырып, оның одан әрі дамуына, білімсіздіктен білімділікке жетіліп отыруына ұмтылу. Бұл оқытудың түрiнде де кемшіліктер кездеседі: сыныптық-сабак жүйесi үлгерiмi орташа деңгейдегі окушыга багытталган, сөйтiп, бiр жагынан үлгерімі нашар денгейдегi окушының кабілеті жетпейтін күрделі тапсырмалар келсе, екiншi жағынан өте таланты окушылар үшін ыңгайланган оку обьектiсi болмайды, әр окушының жеке кабілеті ескерілмейді, нәтижесiнде, мұғалім осы үш түрлі деңгейге жекелеген жұмысты ұйымдастыру амалын карастыруы көзделедi және окытудын әдiстерi мен каркын мелшерiн дəл межелей болуы талап етіледі Бәрiн есептей келгенде, әрине сыныптык- сабак жуйесi тұрақталып, жаппай озық іс-тәжірибелер жинақталады деуге дәлелiмiз бар. Жастары бiр шамадағы сынып оқушыларын бірге окуының тағы бір жағымды тұсы- ол окушылардын ұйымдаскан аныктыкты және үзiлiссiз оку жұмысын, сонымен қатар міндетті оку мен сабақтан тыс жұмысты қамтамасыз етеді. Сыныптың сабақ жүйесі өзіне көптеген оку үрдісін ұйымдастырудың бірқатар кешендерiн косып алады. Оған жататындар: экскурсия, оку шеберханасындағы сабактар, тәжiрибелер, енбек жiне өндiрiс түрлері, сыныптан тыс жұмыстардын турлерi (пән үйірмелерi, студия, ғылыми когамы, олимпиада, байкаулар, конференциялар). Окытудын осы түрi аукымында жумыстын ұжымдық, топтык, жеке даралап және саралап окыту немесе карапайым мазмундагы түрлері Ұйымдастырылады. Сыныптағы барлык окушыларға бір тектес тапсырмалар берiлгенде (жазбаша, зертханалык және тәжірибешілік немесе практикалық сабактар), онда саралап окыту жумысы жүргiзiлмейдi, ал сыныпта топтар эртүрлі тапсырмалар орындаса, бiр мәселені шешсе, бірге отырып барлығы такырыпты меңгередi, мiне сол аркылы жұмысты әрі ұжымдық фронтальды, топтык турлерi iске асады. Жоғарыда жіктелген окытуды ұйымдастырудын турлерiне жататын ерекшеліктің бірі- кез келген окушынын оку енбегiне үйретеді: тындауға, ұжымдык іс-әрекетте берілген сұрақты талқылауға, өзінің жұмысын ұйымдастыруға, өзінің пікірін айтуға, басканы тындауға, олардын жасаған ой тұжырымы мен далелдемелерiмен келiсетiнiн, немесе оздерiнiң оған дәйектемелерiн дәлелдеп карсы тұжырым құруға, басқаның толыктыруга, конспект жазуға, баяндама мәтіндерін жинақтауға, библиография кұрастыруға, білім көздерімен жұмыс iстеуге, өзінің оку iс-әрекетін ұйымдастыруға, берілген уакытта жұмысын аяктай білуге және т.б. топтык кұмыста оқушылар кош басылық кызметкерлiк, бағынбаушылық iс арекетті ұйымдастыру элементтерін меңгереді, үлкендер ортасымен, жалпы өзiн коршаған ортамен карым-катынас тәжірибесін қалыптастырады-табиги iскерлiкке, өндiрiстiк және әлеуметтік карым-катынаска, өмірге бейiмделедi. Окытуды ұйымдастырудың түрiнде оқушылардың тәрбиесі үлкен рөл атқарады мұндай іс-әрекетте тұлғаның өзін-өзі басқару жағы басымдылыққа ие болады. Сыныптык -сабак жуйесiн окытуды уйымдастырудын ен кайнар көзі болып. табылады. Окытудын бул түрi жас мөлшерi бiркелкi топтан құрылғақ және оқытудың бірдей бағдарламасы құрылған және тұрақты курамы бар,сабақ унемi оку кестесiмен өтілетiн және окытудын бiрдей бағдарламасы құрылған жағдайда іс-тәжірибеде қолданылады. Сондыктан ол оқу-тәрбие үрдісінің барлык компоненттерiн камтиды: максат, мазмұн кұрал, эдiстер, ұйымдастыру мен баскару кызметi, онын дидактикалық элементтерi. Сабактын манызы мен берілу мәні сабак үрдісінде бiртұтастық динамикалык жүйеге саяды, сөйтіп, ұжымдықтан жеке, мұғалімнің оқушыға, нәтижесінде, окушының білім меңгеруі оның икемi мен кабiлетiне сәйкестеніп, өзіндік іс-әрекетінде тәжірибеде сұрыпталып, бiр жағынан карым-катынас мәдениеті дамыса; екiншi жағынан, окушылардын кабiлеттiлiгi шындалады. Нәтижесiнде, сабақ түрлерi сапасында окыту үрдісін алға жылжытады, ал екінші жағынан оқытуды ұйымдастыру түрі ретінде рол аткарады, мұғалімнің сабакты Ұйымдастырудың негiзгi талаптарын айкындайды, мұнын бәрі дерлік окытудың заңдары мен прицинциптерiн туйындайды. Сабак педагогтiк шығармашылықта құрылады және сондықтан да ол бiртұтастық жүйемен оқшаулануға тиіс. Кіші бөліктердің өзара іштей байланысы бірігіп, окушылар мен мугалiмнiн iс-әрекеті дамуынын бiр тектес логикаға бейімделуiне бағыт жасайды. Сабақтын талабын орындау мен оны түсiнуге байланысты, мұның өзі әлеуметтік сұранымга катысты аныкталып, окушылардын жеке басынын кажетсiнуiне орай кұрылады, оқыту мақсаты, міндеттері, зандары мен принциптері басшылыкка алынып, жоғарыдағы. іс-әрекеттін мазмұнын айқындайды. Жалпы талаптардын iшiнде, бүгiнгi сабакка сәйкес келетiн, болып қарауға олатын жіктеме төмендегідей: (И.П.Подласый) - Ғылым жетістіктерінің жана түрiн озық іс тәжiрибенi, оку-тәрбие үрдісінің негізгі заңдарына құрылған сабақты; - сабакты ету үрдiсiнде, барлык дидактикалык принциптер мен ережелер: - окушылардың санасын калыптастыруға әсер етерлік, пәнаралық байланысы: - бұрынғы білімнің байланыстыруға, оны меңгеруде икем -кабiлетiн және окушылардын бiлiм сапасын арттыру барысындагы тіректік кұғымдарга сілтеме жасаy: - тұлғаны жан-жақты дамытудың белсенді және түрінің қажеттілігі; - педагог оку-куралдарын ұтымды колдануы: - алған білімнің, өндірістік қызметпен, окушының жеке iс-тәжiрибесiмен. байланысты жүзеге асыруы: - білімін, икемнiң, кабiлетiн тәжiрибеде калыптастыру, оны ойлау - амалы. мен 1с-әрекетке тиiмдi колдануы: - сабақты диагностикалау, жоспарлау, жобалау және болжау алуы. Әрбір сабақ тұтас педагоктың процестің функциясын жүзеге асыруға бағытталған: оқыту, дамыту, тәрбиелеу. Соның нәтижесінде сабақ қөпжоспарлы құрылымы әр түрлі болып келуі мүмкін. Сабақ құрылымының ерекше көп тараған түрі болып келуі мумкін. Сабақ құрылымының ерекше көп тараған түрі барлық дидактикалық міндеттерді шешуге: бiлiмдi енгiзу, жана материалды зерделеу, өткен материалды бекіту, бақылау, окушылардын бiлiмiн бағалау, үйге тапсырма берумен байланысты. Көрiп отырганымыздай, сабактын кұрылымы кездейсок болмайды, ол окыту. үрдісінің заңдылықтарын жүзеге асырады, жаңа сабақты меңгерту логикасын. iшкi психологиялык кубылыс ретiнде, окушының өзіндік ойлау іс-әрекетінің заңын, жеке таным кабілеті сапасында алып, мұғалім кызметiнiң түрiн және окушыны педагогтік үрдiстiн субъектiсi ретiнде алады. Сабак элементтерi, iшiнара бөліктердін өзара біртұтастығында аталған зандар жүзеге асады, өзектiлiгi аныкталып, окушылардын жана ұғымдық түсқіктер қалыптасады, сөйтiп, iс-әрекет тәсілдерін меңгеріп оны тәжірибеде колдануға төселеді. Педагогикалык жүйеде булар окытудың кезеңері сиякты, негiзгiсi, өзгертуге болмайтын, әр сабакта дидактикалык бiрлiктегi мiндеттердi жинактап, сабактын дидактикалык кұрылымының компонентi сапасында келедi. Мiне, осы компоненттер сабакка кажеттi шарттар мен бағдарламалық материалдарды меңгеруге жеткiлiктi бiлiктiлiк пен икем, кабілеттерді және окушылардын ойлау әрекетiнiн белсендiлiгiн өздiгiнен калыптастыру, олардың өмірге бейімделуге және интеллектуалдык кабілетін дамыту окушыларды өмiрге бейімделуге және еңбек етуге жаттықтыруға тиiстi кадам. жүктеу/скачать 190 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|