Лингвистика. ПСИХОлингвистика. Социолингвистика

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың ХАБАРШЫСЫ,  «Филология ғылымдары» сериясы, № 4 (30), 2009 ж. 
 
 
59
 
же не имеющие прямой связи с приведенными значениями. 
В  англо – русской  части  при  каждом  слове  указана  его  фонетическая  транскрипция  в  знаках 
международный фонетический связи. 
На  всех  русских  словах  кроме  односложных  указано  ударение.  В  русско-  английской  части 
ударение дано также и на всех английских словах, кроме односложных. 
Слово,  часть  слова  или  выражение,  взятые  в  круглые  скобки,  не  являются  обязательными.  В 
скобках также приведены варианты выражения и его перевода. 
В  тех  случаях,  когда  географические  названия  употребляется  только  с  определенным  артиклем, 
этот артикль стоит после названия. 
 
Например:  Alps the.  (читай the alps). 
 
 
 
Alight [¸` lait] 1) cходить (с трамвая и т.д.) 
   
2) 
спускаться (о самолёте), сесть (о птице) 
   allegiance 
[¸`li:dz¸ns] 
преданность, верность. 
 
 
 
An [een] грам. неопред. член перед гласными 
 
 
 
 Аракин В.Д., Выгодская З.С., Ильина Н.Н. Англо-русский словарь. 16-с. изд. Стереотип –М: Рус. 
яз., 2000. - 592 с. 
Словарь  содержит  около 40 тыс.  слов  и 60 тыс.  словосочетаний  современного  английского 
литературного  языка.  Большое  внимание  уделено  разработке  значений,  показу  их  употребление  в 
письменной и устной речи. 
Словарь рассчитан на широкий круг читателей, активно занимающихся английским языком, этим 
словарем можно пользоваться как учебным. 
Словарь  предназначается  для  студентов  факультетов  и  отделений  английского  языка 
педагогических  институтов,  отделений  английского  языка,  курсов  иностранных  языков,  для  учителей 
английского языка средней школы, для учащихся средней школы с преподаванием  основных предметов 
на английском языке, а также  для учащихся старших классов средней школы. 
В  словарь  включены  слова  и  словосочетания,  связанные  с  полетами    в  космос,  исследованиями 
космического  пространства  и  новой  техникой.  Многие  из  таких  слов,  еще  не  зафиксированных 
английскими словарями, взяты непосредственно  из прессы. 
Особое  внимание  уделяется  в  словаре  фразеологическим  единицам,  как  представляющим 
наибольшие  трудности  для  глубокого  понимания  читаемого  текста.  В  связи  с  этим  в  расположении 
названных сочетаний принят такой порядок. 
А)  устойчивые  сочетания  нефразеологического  типа,  например: ta take scats, to catch fire, тесно 
связанные с данным значением слова, приводятся непосредственно при значении; 
Б) пословицы, поговорки и фразеологические единицы, не связанные непосредственно с данными 
значениями  слова,  приводятся  непосредственно  при  значении,  помещаются  в  конце  словарной  статьи  и 
отделяются от остальной части  статьи знаком ромб (◊). 
В).  фразеологические    единицы,  построенные  по  типу:  подлежащее  (имя  существительное), 
сказуемое,  прямое  дополнение  (имя  существительное)-помещаются  в  словаре  один  раз  под  словом, 
выполняющим  в  данном  выражении  функцию  подлежащего,  например: the early bird cabches to worm  
следует искать искать под bird; 
Г)  фразеологические  единицы,  построенные  по  типу:  неопределенная  форма  глагола  или 
повелительное    наклонение, прямое дополнение (имя существительное) – помещаются в словаре один раз 
под  словом,  выполняющим  (в  данном  выражении  функцию  подлежащего,  напр.)  функцию  прямого 
дополнения, например: to wear one`s heart on one`s Heeve следует искать под heart; 
Д)  фразеологические  единицы,  не  содержащие  сказуемого  и  начинающиеся  с  прилагательного, 
помещаются только под этим прилагательным, например: Slow but sbeady следует искать под Slow; 
Е)  фразеологические  единицы,  не  содержащие  ни  имени  существительного,  ни  имени 
прилагательного,  но  содержащие  сказуемое,  выраженные  непереходными  глаголами,  помещаются  под 
словом, обозначающим данное сказуемое, например: lon`t halloo till you are out of the wood следует искать 
под halloo;  
Ж)  фразеологические  единицы,  построенные  по  типу:  определение,  определяемое  слово  (имя 
существительное),  как  правило,  даются  под  соответствующим  определяемым  (существительное),  а  под 

ВЕСТНИК КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 4 (30), 2009 г. 
 
 
60
определением дается лишь перевод данного значения с указанием  в скобках случаи его употребления. 
З)  фразеологические  единицы,  состоящие  из  глагола  с  последующим  предлогом  или  наречием, 
помещаются под соответствующим глаголом, например: cheer up следует искать под cheer; 
И)  фразеологические  единицы,  состоящие  из  глагола-связки  и  прилагательного,  наречия, 
помещаются  под  соответствующим  знаменательным  словом,  например: to fly open,  следует  искать  под 
open. 
Авторы разработали в словаре и проблему омонимии, имеющую в английском языке особо важное 
значение. 
7.Англо-русский и русско-английский словарь. English –Russian and Russian – English Dictionary. 
Настоящий англо-русский и русско-английский словарь рассчитан на читателей с разной степенью 
языковой  подготовки.  С  помощью  словаря  можно  переводить  тексты  средней  трудности  с  английского 
языка  на  русский  и  с  русского  на  английский.  В  словарь  вошли  наиболее  употребительные  слова 
английского и русского языков с разработкой значений слов и их грамматической характеристикой. 
При каждом слове дается фонетическая транскрипция 
В  плане  лексикографического  оформления  семантические  отношения  оформляются  в  словаре 
следующим образом: омонимы даны в отдельных гнездах и обозначаются римскими цифрами (I, II и т.д.). 
Частичные  лексико-грамматические  омонимы  совпадающие  по  своей  словарной  форме. (например: bite 
(bit, bitten) кусаться и т.п. иbite - кусок, даны наряду с другими словами одного корня с пометами v (verb -
ukfujk) и n (noun – существительное за черной арабской цифрой с точкой. 
Разные  группы  значений  английского  слова  отмечаются  арабской  цифрой  со  скобкой.  Все  
пояснения отдельных значений английского слова даны курсивом в скобках. 
В  тех  случаях,  когда  разные  значения  глаголов,  прилагательных  и  т.п.  связаны  с  различием 
управления, управление указывается курсивом в скобках при переводах этих значение, например:  
Abound [¸`baund] изолировать (in) keuetorith. 
Рассмотрим  словарную  статью: Amateur [æm¸t¸:] любитель, - ish, любительский, 
непрофессиональный; чернила –ink sg: - льница inkstand ink – pot.  
1.Бочарова Г.В. и др.   Новый русско-английский, англо-русский словарь. -М.: Изд. Эксмо, 2003.  
2.Англо-русский-русско-английский словарь  / Под  ред. О.С.Ахмановой, Е.А. Уилсон. – Бишкек. 
3.  Аракин  В.Д.,  Выгодская  З.С.,  Ильина  Н.Н.  Англо-русский  словарь. 16-с.  изд.  Стереотип – М.: 
Рус. яз., 2000. - 592 с. 
4. Волкова Л.В., Жуматаева С.М., Жаманаева Г.Н. Англо-французско-казахский словарь-минимум. 
–Алматы:Юнчи, 1999. 
5.Англо-русский и русско-английский словарь. English –Russian and Russian – English Dictionary. 
 
Түйін 
Оқу үдерісіне арналған екітілдік ағылшынша –орысша сөздіктер туралы. 
 
Summary 
The usage of bilingual  English – Russian  learning dictionaries.  
 
АУДАРМАНЫҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ПРАКТИКАСЫНЫҢ ЗЕРТТЕЛУІ 
 
Р.К.Садықова - 
ҚазҰПУ-дың доценті 
Қазақ ғылымында бір тілден екінші тілге аударудың теориялық мəселелерін көтеріп берген ғалым 
–  қазақ  лингвистикасының  негізін  қалаушы  атақты  зерттеуші Қ.Жұбанов.  Ол  өзінің  шағын  мақаласында 
орыс тілінен қазақ тіліне аударудағы синтаксистік құрылымның ерекшеліктерін сөз етті [1]. Бұдан кейін 
Қазақстанда  аудармаға  қатысты  пікірлер 1950 жылдардан  бастап  көбірек  айтыла  бастады.  Өйткені  осы 
кезеңде  біздің  елімізде  аудармаға  көбірек  мəн  беріліп,  көптеген  əдебиеттер  (көркем  шығармалар)  бір 
тілден  екінші  тілге  аударылды.  Елуінші  жылдарда  ең  бірінші  болып,  аударманың  тілдік-стильдік 
жағдайына тоқталған адам – М.Əуезов. Ғұлама жазушының пікірлерімен таныса отырып, біз М.Əуезовті 
Қ.Жұбановтан  кейін  аударманың  лингвистикалық  теориясының  негізгі  мəселелерін  көрсетіп 
берген  ғалым  деп  санаймыз.  Өйткені  оған  дейін  қазақ  интеллигенциясы,  жазушылар  мен  журналистер, 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың ХАБАРШЫСЫ,  «Филология ғылымдары» сериясы, № 4 (30), 2009 ж. 
 
 
61
 
ғалымдар бір тілден екінші тілге аудару ісі тек əдебиеттану ғылымының шаруасы деп жүрді, өйткені орыс 
ғалымдары  да  осылай  деп  есептеген  болатын.  Бұдан  əрі  М.Əуезов  көрсеткен  «ақын-жазушының  өз  ана 
тілінің ұлттық формасы мен түрін кəдеге жаратып, өз тарапынан «жаңа сөз туындыларын қосу, жаңа сөз 
байланыстарын  жасап,  бар  сөздердің  мағыналарын  тереңдетуі,  жаңартуы  керек»  деп  айтқаны – 
аударманың лингвистикалық теориясының басталуы.  
Осындай  пікір    жасауға  ғалым-жазушының  келуінің  бірнеше  себептері  кейінгі  ғылыми 
тұжырымдарда көрсетіледі. Мəселені анықтап беру үшін біз ғалым А.Алдашеваның тұжырымымен толық 
көрсетеміз: «Тəржіманың  толыққанды  жазба  үлгілерінің  қалыптаса  бастаған  кезеңі – 1920-шы, 30-шы 
жылдар;  ал  шын  мəнінде  алғашқы  тəжірибелер  қорытылып,  кемістік-кетіктер  жөнге  түсіп, «көркем 
аударма да соны шығармалар сияқты, творчестволық еңбекті, шеберлікті талап ететін үлкен искусство»   
екенін  мойындатқан  тұс – 1950-1960ж.  арасы.  Бұл  кезең  сондай-ақ  қоғамдық-саяси,  ресми  мазмұндағы 
əдебиеттің, оқу-ағарту əдебиетінің жаппай тəржімалана бастаған кезі. Нақ осы кезден бастап орыс тілінен 
қазақ тіліне аударудың тəсілдері мен жолдары, тəржімалаудың тілдік-стильдік принциптері, аударманың 
нормасы тəрізді маңызды факторлардың ерекшеліктері қалыптаса, əрі біртұтас, бірізді жүйеде анық көріне 
бастады. 
50  жылдардан  бастап  қазақ  лингвистикасының  нақты  ғылыми-теориялық  бағыттары  бір  арнаға 
түсе  бастады:  осы  тұста  қазақ  алфавиті  мен  графикасы  реттелді,  лексикографиялық  еңбектердің  негізгі 
ұстанымдары  (принциптері)  анықталып,  əр  алуан  типтегі  сөздіктерді  (екі  тілді,  терминологиялық, 
орфографиялық  жəне  т.б.)  шығару  қолға  алынды;  қазақ  тілінің  лексикалық-грамматикалық  жүйесі  мен 
құрылымы турасында кешенді зерттеулер жарияланды. Сөздің семантикалық өрісі, сөз құрылымының екі 
жақты  сипаты  ғылыми  назарға  ілінді.  Қазақ  көркем  əдебиетінің  тілі  мен  стилі,  стилистика  ғылымы, 
функционалдық  стильдер  жүйесі,  сөз  мəдениеті,  əдеби  норма  мəселелері  жайындағы  алғашқы  пікір-
көзқарастардың  айтыла  бастаған  тұсы  да – осы  мерзім.  Əдебиеттану  ғылымының  жеке  ғылыми 
аспектілерінің саралана, жетіле дами түсуінде де осы кезеңде елеулі ілгерілеулер болды. Жалпы алғанда, 
бұл  кезең,  яғни  осы  ғасырдың 50-90 жылдарының  аралығы - əдебиет  пен  тілдің  дамуындағы  қоғамдық-
ұлттық, əлеуметтік сипаттары жағынан айрықша дəуір» [2; 5,6 ].  
М.Əуезов  айтқан  пікірден  кейінгі  жылдарда  бір  тілден  екінші  тілге  аударудың  тілдік  жағдайына 
арналған,  оның  ішінде  көркем  əдебиеттің  аударылуы  зерделенген  бірнеше  жұмыстар  болды,  бірқатар 
жұмыстарда  қазақ  көркем  əдебиетінің  ағылшын,  неміс,  француз  тілдеріне  тəржімасы  əңгіме  болды 
(Ю.Сушков,  Д.Алтайбаева,  З.Жантикеева,  Ə.Ипмағанбетов        жəне  т.б.).  Бұл  еңбектермен  танысу 
барысында  біз  авторлардың  тілдік  фактілерді  салыстырып, «жақсы-жаман», «дұрыс-дұрыс  емес»  деген 
қорытындылар  жасағанын  байқап,  дей  тұрсақ  та  осы  авторладың  еңбектері  арқылы  қазақ  аударматану 
ғылымына үлес қосылғандығын айта аламыз.  
60-70  жылдарда  да  зерттеулер  жүргізілді,  бірақ  оларда  тəржіма  ісі  əдебиет,  шығармашылыққа 
қатысты болды (С.Толжанов, Ə.Сатыбалдиев жəне т.б.). Дегеннің өзінде де бұл еңбектерде тілге қатысты 
мəселелер  қолданылып  отырды.  Лингвистикалық  тұрғыдан  келген  жұмыс  ретінде  Ө.Айтбаевтың 
«Аудармадағы  фразеологиялық  құбылыс»  деген  зерттеуін    атаймыз [3]. Бұл – 70-інші  жылдарда  орыс 
тілінен  қазақ  тіліне  аударылған  көркем  шығармадағы  фразеологиялық  тілдік  бірліктерді  тілдік-стильдік 
тұрғыдан  жүйелі  етіп  талдаған  бірінші  еңбек.  Жұмыста  орыс  тіліндегі  фразеологиялық  единицалардың 
сөзбе-сөз, еркін, жуықтатып аударылған тұстары талданып, əдеби нормаға байланысты, қазақ əдеби тіліне 
ену жағдайлары толыққанды айтылады.  
Бұл арада аударма əдебиеттің əдеби тілдің баюына қосқан үлесі туралы көзқарастарға тоқталмай 
өту  мүмкін  емес.  Орыс  тілінен  қазақ  тіліне  аударылған  көркем  əдебиеттің  тілін,  жалпы  аударманың 
тарихын талдағандар тəржіма ісінің қазақ əдеби тілін жаңа сөздермен, терминдермен молайтуға, көптеген 
қосымшалардың  өнімді  болуына  əсерін  жиі  көрсетіп  отырады.  Мысалы: «XVIII-XIX ғасырларда  қалың 
көпшілікке (хат танитындарға) білім ғылымның əр саласынан хабар беру мақсаты болған аударма əдебиет 
кейін  дами  келе,  əсіресе  ХХ  ғасырдың  ІІ  жартысында  қоғамдық-публицистикалық  стильдің,  ғылыми 
стильдің,  ресми  іс-қағаздарының  қалыптасуында  маңызды  рөл  атқарды»  деді    ғалым-академик 
Р.Сыздықова [4]. «Аударма  əдебиет...қазақ  əдеби  тілінің  жай-күйін  танытуда,  ғылыми  түсініктерді 
жеткізуде  тіліміздің  ішкі  мүмкіндіктерінің  (сөз  байлығының,  сөз  орамдарының)  қаншалықты  болғанын 
байқауда аса қажетті материал» деп атап өткен  [5;65]. 
            «Ғылым  мен  техникалық  əдебиеттер  стилі  аударма  əдебиеттер  негізінде  жеке  стильдік  тармақ 
болып қалыптасты» деген түйін де бар (Ө.Айтбаев  ). Өткен ғасырларда өмір сүрген қазақ зиякерлерінің 

ВЕСТНИК КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 4 (30), 2009 г. 
 
 
62
өкілдері  аударманың  басты  қайнаркөз  екендігін  жақсы  түсініп,  əрі  оның  технологиясын  шебер 
меңгергендіктен, аударма арқылы көптеген жаңа сөздер жасаған, мысалы, қазақ лингвистикасының негізін 
салушылардың  бірі  А.Байтұрсынұлы  «əдебиетке,  өнерге,  тілге  қатысты  еуропалық,  орыс 
əдебиеттануындағы  ұғым,  термин,  категорияларға  шып-шырғасын  шығармай,  түгелдей  қазақша  балама 
тапқан» [6;13]. 
          «Ана тілі мұмкіншілігін пайдаланудың тағы бір жолы – калька тəсілі, яғни орыс не шет тілдерден 
енген  жеке,  күрделі  терминдерді  тұлғалық,  мағыналық,  құрамдық  ерекшеліктерін  сақтай  отыра,  өз 
тілімізге сөзбе-сөз аудару» - деп жазған болатын академик Ə.Қайдар  [7;17] .  
Аударма  əдебиеттің  қазақ  əдеби  тілінің  лексикалық-грамматикалық  құрылымының, 
функционалдық  жүйесінің  қалыптасуына,  баюына,  өзгеруіне  тигізген  əсері  жөнінде  айтылған  көзқарас 
аударма ісінің тілдік тұрғыдан зерттелуінің қаншалықты маңызды екенін дəлелдеп отыр. 
Бір  тілден  екінші  тілге  аудару  ісінің  лингвистикалық  тұрғыдан  зерттелуін  жүйелі  талдап, 
бағдарламалық  нақты  ғылыми  тұжырымдар  ұсынылған  еңбек  деп, «Аударматану:  лингвистикалық  жəне 
лингвомəдени мəселелер» деген монографиялық еңбекті айтамыз [2]. 
Бұл  еңбектің  басты  ғылыми  жəне  практикалық  тұжырымдарын  барынша  жинақтап,  топтап  атап 
шығуға тырысамыз, олар мыналар: 
-  қазақ  ғылымында  аударманың  практикасы  бойынша  аударманың  теориялық  жағымен 
салыстырғанда, анағұрылым көп жұмыстар жүргізілген; яғни ХХ ғасырдың елуінші жылдарының өзінде-
ақ 300-ден астам көркем шығарма (орыс жəне шетел əдебиеті өкілдері жасаған) қазақ тіліне аударылған; 
оларды зерттеу көбіне əдебиеттану ғылымы аспектісінде қарастырылған; 
-  аударма  ісі  мəдениет-ұлт-тіл  тұтастығы  шеңберінде  талданған;  осыған  байланысты  бұл 
лингвомəдениеттану,  когнитивті  лингвистика  бойынша  жəне  осы  салалардың  бағыттарын  аударманың 
теориясымен салыстыра қараған алғашқы еңбектердің бірі деп санаймыз. Ғалым былай деп жазады: «Адам 
факторының тілдегі көрінісін, тіл мен сол тілді иеленуші адамның (тұтас бір халықтың) ойлау-пайымдау 
қаблетінің  арасындағы  байланысты,  ұлттық  мəдениеттің  ұлт  тіліне  (жəне  керісінше)  ықпалын  зерттеуде 
аударма  əдебиет  көп  көмек  жасайды.  Аударма  əдебиетті  түпнұсқамен  салыстыру  бірнеше  тілдерде  бар 
универсалды  бір  ұғым,  образ,  стереотиптер  үшін  жұмсалатын  тілдік  единицалардың  ұлттық-мəдени 
құндылығын дəлірек танытуға мүмкіндік береді»  [2; 17 ]. 
-  автор  қазақ  мəдениетінде  орыс  тілінен  қазақ  тіліне  аудару  тəжірибесінің  мол  болғандығын 
айтып,  қазіргі  кезде  шығыс  тілдерінен  тəржіма  жасаудың  Қазақстаның  экономикалық-саяси,  мəдени-
əлеуметтік байланыстары үшін маңызды болып отырғандығын көрсетеді; 
- молынан жасалған аударма əдебиетті автор 2 бөлікке топтастырады:  
а) көркем əдебиетті аудару; ə) арнаулы ақпаратты əдебиетті аудару (бұған қоғамдық-саяси, ресми, 
ғылыми  мазмұндағы  əдебиет  жатады),  бұларды  тəржімалауда  тілдік-стильдік  ерекшеліктердің 
болатындығын талдайды [2; 23-24]; 
- аударылатын мəтіннің (түпнұсқаның) ерекшеліктерін көрсетеді; 
- аударманы бағалаудың екіжақты нəтижесін талдайды [2; 42 ]. 
- аудармашының лингвоэтникалық құзіретінің қандай дəрежеде болуы керектігін анықтап береді; 
-  қазақ  əдеби  тілінің  лексикалық-грамматикалық  жүйесінің  дамуындағы  аударма  əдебиеттің  рөлі 
нақты тілдік фактілер бойынша жан-жақты талданады; 
- аудармада концептілердің берілу ерекшеліктері айтылады; 
- аудармадағы трансформация бойынша маңызды қорытындылар жасалады .   
Кейінгі  жылдарда  да  аудармаға  қатысты  едəуір  жұмыстар  атқарылды.  Бағдарламалар  (Н. 
Шаймердинова),  сөз  аударма  ғылымына  қатысты  терминдердің  сөздігі  (А.Жұмабекова)  шығарылды, 
ғылыми көпшілік мазмұнда, практикалық тұрғыдан көмек берерлік еңбектер бар («Аудармашыға көмек» 
С.Құлмановтың кітабы). 
Соңғы  уақыттарды,  сонымен  бірге,  ағылшын,  қытай,  араб,  парсы,  түрік  тілдерінен  қазақшаға 
тəржімалау талдана бастады, бұған байланысты Ə.Ғалиева, П.Дəулетова жəне Д.Дүйсебаевтың  еңбектерін 
атауға болады . 
Біз  бұған  дейін  қазақ  аударматану  ғылымындағы  басты  пікірлерге  тоқталдық.  Дегенмен 
ғылымның осы саласының əлемдік ғылымда, оның ішінде орыс тілі ғылымында қалай бастау алып, қандай 
зерттеулер  жасалғандығына  бөлек  тоқталу  қажет.  Өйткені  аударманың  теориясы  орыс  тілі  білімінде 
тиянақты зерттелген . 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың ХАБАРШЫСЫ,  «Филология ғылымдары» сериясы, № 4 (30), 2009 ж. 
 
 
63
 
Орыс  ғылымында  алғашқы  аударма-əдебиеттің  ісі  деп  қаралған  болатын.  Аударманың 
лингвистикалық  теориясын  алғаш  рет  жүйелеп  берген  ғалым – А.В.Федоров.  Автордың  өзі  былай  деп 
жазады: «Бұл  кітаптың,  аударманы  тіл  білімінің  масштабында  қараған  осы  еңбектің  бірінші  басылымы 
шыққан кезде ол осы бағыттағы жалғыз жəне алғашқы еңбек болды; оған «аударманы əдебиет ғылымынан 
бөлек  қарастырып,  əдебиеттен  шеттетіп  жіберген»  деген  сын  көп  айтылды»[8;3].  Шындығына  келгенде, 
А.Федоровтың  осы  еңбегінде  əдебиетшілдік  басым  екендігі  бар.  Ол  тілдік  проблемаларға  жанамалай 
қарайды.  Зерттеуші  аударманың  тілдік  проблемалары  дегенде  мыналарға  көңіл  бөледі  жəне  бұлар, 
анығында да, А.Федоровтың еңбегі арқылы бірнеше рет айтылған: 
-
 
аудару кезінде тілдік құралдарды таңдаудың шарттары; 
-
 
реалийлердің, баламасыз лексиканың берілу ерекшеліктері; 
-
 
жалған лексика түсінігі; 
-
 
грамматикалық құрылымдардың берілуі; 
-
 
фразалардың аударылу ерекшеліктері; 
-
 
 аударылатын мəтіндердің жанрлық типіне қарай ерекшеліктері. 
Жалпы  алғанда,  əлемдік  лингвистикада  лингвистикалық  аударматанудың  негізін  салушылар 
ретінде А.Федоров, В.Виноградов, И.Резвин, К.Райс, О.Каде, Ю.Найда, Ж.Мунин, А.Швейцер, Я.Рецкер, 
В.Комиссаров, А.Латышев, З.Львовская сияқты ғалымдардың есімдерін атауға болады.  
Осы ғалымдардың еңбектерінде, біріншіден, «аударма» деген терминнің нені қамтитындығы, яғни 
«аударма»  дегеніміздің  анықтамасы  беріледі.  Барлық  еңбектердегі  анықтамаларды  қорытатын  пікірді 
Л.К.Латышевтың еңбектерінен табамыз. Ол былай деп көрсеткен: 
«Перевод – лингвистический  процесс,  межъязыковое  преобразование  или  трансформация  текста 
на одном языке; средство обеспечить возможность общения (коммуникаций) между людьми, говорящими 
на разных языках»[9; 23]. 
 
1.
 
Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер.–Алматы: Ғылым, 1966.-361б.  
2.
 
Алдашева  А.  Аударматану:  лингвистикалық  жəне  лингвомəдени  мəселелер.–  Алматы:  Арыс, 
1998. – 215 б. 
3.
 
Айтбаев Ө. Аудармадағы фразеологиялық құбылыс.–Алматы: Ғылым, 1975. -206 б. 
4.
 
Сыздықова Р. Қазақ əдеби тілінің тарихы .-Алматы: Мектеп, 1984.-246 б. 
5.
 
Əбілқасымов  Б.  ХІХ  ғасырдың  екінші  жартысындағы  қазақ  əдеби  тілі.  Алматы:  Ғылым, 
1982.-65б. 
6.
 
Нұрғалиев Р. Алып бəйтерек. А.Байтұрсынов «Ақ жол». – Алматы, 1991. – 30-14 бб. 
7.
 
Қайдаров Ə. Қазақ терминологиясына жаңаша көзқарас. – Алматы: Рауан, 1993.-41б. 
8.
 
Федоров  А.В.  Основы  общей  теории  перевода  (лингвистические  проблемы). – Учебное 
пособие. – 4-изд., перераб. и доп. – М.: Высшая школа, 1983. – 303 с. 
9.
 
Латышев Л.К. Курс перевода: эквивалентность перевода и способы его достижения. – СПб., 
1992.-23с. 
  
Резюме  
В данной статье рассматриваются  вопросы исследования  теории и практики  перевода. 
 
Summary 
In the article were investigated problems and scientific works of theory and practice of translation. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ВЕСТНИК КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 4 (30), 2009 г. 
 
 
64

жүктеу/скачать 2,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: