М е к т е п баспасы 1965 I. У ш Х кластарда эдебиет тарихын
жүктеу/скачать 4,22 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1
мдер 1 унады? Романныц басы неден басталыщ аягы немен б1тт1? Бел^мдерге бершген аттар табигатына ой белдщдер ме? Мысалы,.«Абай жолында» бел!М аттары «К,айтканда», «Ендсте», «Асуда», «Бшкте» деп койылран. Муны калай тусшем 1 з? т. б. Осыдан кешн жогарыда айтылган бес объектшщ б 1 рше ойысып кетем1з. Кейде узш д ш тутас роман желгамен салыстырып,,, оныц кай ютаптардан алынганын да класта аныктауга болады. «Калыц мал» романында окига ситуациядан, куда- лык алдындагы Турлыгул тарихынан басталган. Бул — дэу1р шындыгы. Райша тагдырына оныц катысы зор. Ал енд1 «Камар сулуда» окига туп-тура Камардыц психо- логиялык портретш беруден басталады. Бул жерде бар- дарлаушы эцпме кешпкерден басталуы керек. «Абай жолы» эпопеясында окига жеке-жеке проблемадан бас талады. «Раушан коммунисте» окига типтж жагдайдан басталган. Багдарлаушы эцг1ме журпзгенде, шыгарма- ныц ез табигатындагы осындай ерекшелжтерд! ескере- М13. 3 Э. Кон,ыратбаев. 33 «К,амар сулудыц» класта б^ршпп тарауын окытып, образ куган сурактар берем1з: Камардыц портретш автор реалиепк шшшде берген бе, элде соган эмоция- симпатия элементш коскан ба? Оны калай дэлелдеуге болар ед1? (К в 31 , свзг, жур!с!, табигаты реалистж; ал су- реттеу куралдары, оныц болрандырын, сулулырын, жал- пы бейнесш айту эмоциялык, экспрессивтж свздермен бершген.) Камар ауыл яйгггтерше неге мойын бурмай- ды? Ол оныц тегшен бе, элде онда езгеше арман бар ма? Оны автор калан толгайды? Кыздыц ортасы кандай? Будан баска кандай улкен образ бар? Ахмет кай орта- дан шыккан? Оны калай дэлелдеуге болады (теп, окуы?) Оныц портрет!, акыл-ойы кандай? Ол шмдерге карсы койылган? Осы образдыц жацалыры неде? Интеллигент пен ауыл кызы муддеан косудан неш урамыз (арарту- шылык романы)? Агартушылыктыц белплер1 кайсы ед1? (Феодалдык курылысты, оныц салт-санасын, эдетш, мешеул1КТ1, дшд 1 сынау, прогреет! жактау, букараныц муддесш коррау.) Осы белплерд1 кай образдар тусынан кврем1з? (Ахмет — прогреске бастаушы, Камар — есю уяда, оныц правосына Оспан, Калтан, Жорра Нурымдар жол бермейдк) Сын ескш кке, идеал жаналыкка курыл- ран дейм^з. Осы идеал, азаттык арманы, калай шешш- ген? (Камар арманына жетпед), Ахмет элаз, ж э л р ы з .) Бул сол кездеп ем1р шындырына сай ма? Романныц кетерген проблемалары не? (Прогресс, адам тардыры, феодализмге сын.) Будан соц.роман сюжетш (байланы- сын, шарыктау шегш, шешуш) шолып, еске туарем1'з. Осындай бардарлаудан кешн романды компонент бо йынша талдау оцайра туседь Барлык 1 с, максат, тал дау окушыларра айкын, танымал болып отырады. Ал талдаудыц будан да гор! текске жакын болатыны езш- ше. Романды окулык бойынша емес, тек текст бойынша талдау, байымдау кажет. Бардарлаушы эцпмеде болсын, талдауда болсын мэнерлеп оку, мысал келт 1 ру, тексто- логиялык дэлелдеулер басты орын алуы керек. «Шураныц белпеш» бардарлаура объект еткенде, б1р1нш1 бел1мд1 окып, оныц еш жолаушы эц п м еа турш де беркагенш, дала, бешт, адам романтикасы жайындагы поэтикаланган суреттер мен идеядан бастаймыз. «С 1 з Шуганы бш мейаз рой ! » — деп, жаман атын шаужайлап, ынтыга сейлеген Касымбек романтикасы да тепн емес. Кулазыган далада турган осы бешт, ол женш деп ацыз- 34 дар халык, аузында бекер сакталмаран, Шура тагдырына халыктыц буйрег1 бурран. К,асымбектеп ыкылас, ©ш- шш — соньщ айрагы. Повесть соцындары мола суреть «Эне, Шура моласы, эне» дейтш сездер сыры кандай ражап? Бул жердеп пейзаж шыгарма идеясынан хабар беретшдштен, оны окимыз, байымдаймыз. Мунда баг^ дарлаушы эцпме кебше идеядан басталган, ' Будан сон сюжет курылысын образ тарихы мен тар- тыс — проблема сарынында аныктаймыз. К,ай бел1Мде кандай кейщкер тарихы бершген, 13 тараудыд кызмет), олардьщ классикалык, сюжет болып берьагендш энНме- ленедь Бул — кейщкер тарихына байланысты кызмет). Енд1 тартыс элементш б жүктеу/скачать 4,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|