Мазмұны Кіріспе І тарау. Алакөл ойысының геотектоникалық құрылысы. Жер бедері
Алакөл ойысының жануарлар дүниесі
жүктеу/скачать 271,5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Реликті шағала.
| 2.3.2. Алакөл ойысының жануарлар дүниесі .
Алакөл ойысының жануарлар дүниесінің басым көпшілігін көл маңындағы қамыс-қоғалар мен суда мекндейтін құстар мен балықтар , сазды, тасты шөлдер мен өзен аңғарларындағы тоғайларда мекендейтін сүт қоректілер мен бауырымен жорғалаушылар құрайды . Шөлджі алқаптарға тән жануарларының денесінде сыртқы бүркеніш реңдерінің бояуы жыртқыштардан қорғануларына мүмкіндік береді. Күндізгі аптап ыстық пен түнгі салқын ауа-райына бейімделген ерекшеліктеріне сай жануарлары екі үлкен топқа бөлінеді. Күндізгі ыстық жағдайда құмды-сазды шөлдерде мекендейтін тышқандар , қояндар, сұртышқандар жылдам қимылдаумен ерекшеленеді. Алакөл ойысының шөлдері кемірушілермен қатар тасбақа, кесіртке, жылан сияқты бауырымен жорғалаушыларға өте бай. Олардың көбісі ұзақ уақытын ұйқыда өткізуге бейімделген. Түнде тіршілік етуге бейімделген сүт қоректілердің қатарына сексеуілдің жас өркендерін жеп қоректенетін сексеуіл тышқанын, жарқанаттарды жатқызуға болады. Сарықұм, Қарақұм, Бүйіқұм, Жалаңашкөл маңы Қарақұмында мекендейтін зымыран, шөл шымшығы, сексеуіл торғайы сяқты құстардың өзі күндізгі ыстықта көлеңкеге тығылуға тырысады . Жылан, кесіртке, тасбақа, кірпі, жайран сяқты жануарлар су ішпей жүре беруге бейімделген, олар өзі жейтін қорегіндегі аз ылғалды қанағат тұтады.Тау бөктерлерімен өзен жағалауындағы тоғайларда қырғауыл, кекілік, тырна, дуадақ сияқты құстармен қатар қабан-шошқа, қасқыр, түлкі, борсық, суыр сияқты жыртқыштармен кемірушілер кең тараған. Сонымен қатар ұсақ кемірушілермен қоректенетін Қырғи, бөлтіргі, балықпен қоректенетін ақ құйрық су бүркіті сияқты жыртқыш құстарда кең тараған. Жалаңаш көл маңы Қара құмы мен Тоқта мемлекеттік қорықшасының аумағында Жайран, Архар, Қарақұйрық сирек кездесетін шөп қоректі аңдар кездеседі. Алакөл жүйесіндегі көлдерде балықтармен суда жүзетін құстар кең таралған. Көктем мен күз аралығында Тырна, Қасқалдақ, Аққұтан, Қараша қаз сияқты жыл құстары ұя салады. Қамыстардың арасында қабан шошқа сақталған. Реликті шағала. Шағала тұқымдасына жататын құс . Әлемде екі-ақ жерде:Қазақстанда, Алакөл көлінде . Байкал өңіріндегі , Зун-Торей көлінде ұялайды . Реликті шағала тұңғыш рет 1968 жылы Алакөлдің орталығындағы үлкен Аралтөбе аралынан табылып , оның дербес түр екендігі анықталды . Көктем мен жазда басы тұмсығынан төбесіне дейін қоңыр, ал қыста ақ болады , мойнына қарай қарая түседі . Жемсауы қара , қанат қауырсындары мен құйрық қауырсындары ақ , арқасы мен қанатының түсі сұр түсті . Қанатында қара дақтары бар .Көзінің асты мен үстін жалпақ ақ жолақтар басқан . Қанатының ұзындығы 340 (қоразында) және 330 (мекиенінде) ,салмағы тиісінше 500-450 гр. Реликті шағала -жыл құсы , сәуірдің ортасында келіп ұя салады . Алакөл аралдарында басқа шағала тектес құстармен бірге қоныстайды . Мамырайының ортасында 3 жұмыртқа салып , оларды мекиені 26 күн басады . Күзде оңтүстік-шығыс Азиядағы теңіз жағалауына ұшып кетеді . Қоңыз , шегіртке, қос қанатты жәндіктер , кейде балық аулап жейді . Халықаралық «Қызыл кітапқа» енген. 1996 жылы Қазақстанның «Қызыл кітабына» енген. Қазір Алакөл аумағында Қорықша статусы берілген ,ауданы 3 мың га жер бар. Негізгі ядросы - Орта , Үлкен Аралтөбе жерлері . Құсының қоры аз (246-300) , Алакөл ойысының табиғат байлықтары мен оларды шаруашылықтың мақсатқа пайдалануға байланысты туындаған түйінді экологиялық мәселелер. жүктеу/скачать 271,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|