Мазмұны Кіріспе І тарау. Алакөл ойысының геотектоникалық құрылысы. Жер бедері
жүктеу/скачать 271,5 Kb.
|
-dip -alakol-oyysynyn-geotektonikalyq-qurylysy-klimaty-organikalyq-duniesi
- Бұл бет үшін навигация:
- Климат ресурстары.
| Пайдалы қазбалары.
Алакөл ойысының мезозой қабаттарындағы қоңыр көмірдің мол қоры Қазақстан мен Қытай Халық республикасының шекарасындағы Жалаңаш көл кен орынында шайырлылығымен ерекшеленетін қызуы күшті. Қазір өндіріліп жатқан көмір кен орыны, терең бұрғылау нәтижесінде жер бетіне таяу жатқан мұнай табылған. Жаманты, Ырғайты өзендерінің маңында шашыранды алтын кен табылған. Алакөл жүйесіндегі көл табанында қалыңдығы бірнеше метрге жететін галиттың (ас тұзының) шағын кен орындары бар. Алматы және Шығыс Қазақстан облыстары аралығында жатқан Алакөл облысындағы кен орны. Құрамында көмір қабаттары кездесетін қалыңдығы 300 метрден астам Юра (рэт-лейас) кезеңінің шөгінді жыныстарынан синклинальдық құрылым болып қарастырылады. Оның ішіндегі көмірлі қатпар (қалыңдығы 100-125 метр) құмтастан, көмірлі риглиттен және 6 көмір қабатынан тұрады. Көмірі гумсті және сатропельді-гумсті, көміртек мөлшері 73,8-75%, күкірті (0,4-0,94%) мен күлі (3,1-8,6%) аз, қызуы жоғары (7220-7450 ккал\кг). Алакөл көмір кені жергілікті отан мұқтажы үшін пайдаланылады. Баласайқан. Қызылтоғай кенорындарында жанартаулық күлден түзілген Бентонитті – монтмориналитті саздардың мол қоры бар. Климат ресурстары. Жиынтық күн радиациясы 125 – 130 ккал/см2, +10оС жоғары өсімдіктердің өсіп өнуіне қолайлы температураның жиынтығы 2900-3300 о құрайды. Жазда бұлтсыз ашық күндердің көп болуына байланысты Тентек, Жаманты өзендерінің төменгі ағысындағы жазықтарындағы сұр, қызғылт қоңыр топырақта қант қызылшасы сияқты техникалық дақылдармен қатар бидай, арпа, жүгері, майлы дақылдарды өсіруге мүмкіндік береді. Күн жылуының молдығы мен ашық күндердің көптігі Алакөл ойысында дәстүрлі емес электр энергиясының көздері Гелио және жел электр станцияларын салуға қолайлы жағдай туғызады.Шөлді аймақта орналасқандықтан Алакөл ойысы тұщы су көздері мен нашар қамтамасыз етілген. Тентек, Шынжылы, Шілікті, Жаманты, Ырғайты өзендерінің аралығындағы орасан зор кеңістік тұщы су көздері мен нашар қамтамасыз етілуіне байланысты халық сирек қоныстанған. Еспе сулары барлық құнды алқаптармен сазды шөлдерде көп болғанымен олардың шығыны төмен. Тұщы сумен қамтамасыз етілу дәрежесіне қарай Алакөл ойысының басым бөлігі жайылым ретінде, Тентек, Жаманты өзендерінің маңындағы тау алды жазықтары суармалы егіншілік алқаптары ретінде қолданылады. Алакөл ойысы құрғақ, ащы қатты сабақты мал азықтық шөптесін өсімдіктерге бай. Оларды көбінесе қысқы көктемгі күзгі жайылым ретінде қолданылады. Алакөл, Ұялы, Қошқар, Жалаңаш көлдің маңындағы Қамысты-Қоғалы, Құрақты – Қоңыр басты биік шөптесін өсімдікті шалғындар Шабындық ретінде пайдаланылады. 1932 жылы Тентек өзенінде салынған «Алакөл маңы» және «Қазына» мен 1975 жылы іске қосылған тентек су бөгені арқылы Алакөл ауданының 35 мың гектар жері Жаманты өзенінде салынған магистральды каналдар арқылы 28 мың гектар егістік жерлер суарылады. Топырақтың сапасының төмендігі мен тұщы суды шектен тыс пайдалану экологиялық тепе-теңдікті бұзуына байланысты суармалы егістіктің көлемін арттыру тиімсіз. Алакөл ойысындағы Тентек, Жаманты, Еміл өзендерінің алабында 1970-1990 жылдар аралығында суармалы егіншіліктің қарқынды дамуы қызылша сарымсақ өсірілетін егіс алқаптарынан пестециттермен, гербециттермен ластанған судың Алакөлге құйылуы ихтиофаунасы мен құстарына, адамның денсаулығына кері әсер етіп Алакөл жүйесіндегі көлдердің деңгейін төмендетті және егістікті дамыту барысында тыңайтқыштармен ластанған қалдық сулар жерасты еспе суларының да ластануымен қатар олардың деңгейін көтерілуіне әкеліп соқты. Нәтижесінде егіс алқаптарының тұзданып батпақтану, шөлдену үрдісі, топырақ эрозиясы күшейді. Адамның шаруашылық әрекетінің күшеюін ескере отырып аймақтың органикалық дүниесін қорғау мақсатында Алакөл мемлекеттік қорығы құрылды. жүктеу/скачать 271,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|