ж – халықтық білім  беру бӛлімдері  жанынан  педагогикалық  зертханалар  құру-МЖИ 50-ші

12 
1932) ғылыми 
мектеп-ғылыми-
зерттеу 
педагогикалық 
мекемелердің 
кешенін, 
балабақша, 
мектептер, 
мектептен тыс 
мекемелер, 
ересектерге 
арналған ұйымдар 
ұйымдастырды 
жұмысында 
пайда болатын 
құбылыс 
ретінде 
қарастырды
. 
 
 
1960-1970 жж
КСРО ПҒА-
халықтық білім 
беруді дамыту 
орталығы 
(«Педагогика» 
баспасы, 
(арнайы) ЖОО 
мен 
университеттер 
педагогтарыны
ң біліктілігін 
арттыру 
институты
дамыту
(О. С. 
Богданова, Л. Ю. 
Гордин, И. А. 
Каиров, В. М. 
Коротов, Б. Т. 
Лихачев, Л. И. 
Новикова, Э. И. 
Моносзон, Г. Н. 
Филонов, В.А. 
Сухомлинский ) 
Мысалы, Ю. К. 
Бабанский
«мұғалімдермен 
оқытудың озық 
тәжірибесін 
жүйелі түрде 
зерделеуді 
ұйымдастыру»
 
қажет екенін 
атап ӛтті
Ф. Ш. 
Терегуловтың, 
Г. И. 
Хозяиновтың..
зерттеулері
 
ОПТ жаппай 
тәжірибеге 
енгізуге -
А. Н. 
Бойко, Э. А. 
Загуменнова, В. 
В. 
Матюшова,Т.Г.
Михайленко, 
З.Е.Михайлова, 
Н.И.Терновая;
ОПТ зерделеу, 
жинақтау-
Т.Р.Абдуллаев, 
А.Л.Горшков,
Т.Ф. 
Кулдавлетов
және т.б.
 
1.1-кесте. ОПТ зерделеудің Контент-талдауы 
Қазақ КСР-да озық педагогикалық тәжірибені ҧйымдастыру мәселесін 
қысқаша қарастырайық. 
 
Қазақ КСР-дағы озық педагогикалық тәжірибе 
 
Қазақстанның ұлы ағартушылары - ақын Абай Құнанбаев, ғалым Шоқан 
Уәлиханов, педагог Ыбырай Алтынсарин ӛз халқын еркін және ағартылған, 
орыс және басқа халықтармен достықта ӛмір сүретіндерін кӛргісі келді.
Ы. Алтынсарин қазақ халқының әлемдік ӛркениеттің жетістіктеріне қол 
жеткізуіне ұмтылып, жаңа үлгідегі мектептің ашылуы арқылы ғана прогреске 
қол жеткізуге болатынын түсінді. Ол қазақ қыздарына арналған алғашқы 
училищені және алғашқы қазақ мұғалімдер мектебін ашты. 
Кеңес ӛкіметі жылдарында қазақстандық ағартушылардың идеялары мен 
олардың педагогикалық кӛзқарастары Қазақ КСР-інің халық білімінің алғашқы 

13 
қайраткерлері мен педагогтары М. Жолдыбаевтың, А. Ситдыковтың, К. Д. 
Токтабаевтың ,"Қызыл Қазақстан "(1921 жылдан бастап қоғамдық - саяси, 
шаруашылық және мәдени мәселелер баяндалды)," Темір Қазық "(саяси-
шаруашылық, білім беру басылымдары, 1923 жыл),"Лениншіл жас 
"(Республикалық жастар газеті, 1924 жыл) журналдарының беттерінде 
жарияланған мақалалары, кеңес мектебі мен социалистік тәрбиелеудің 
мақсаттары мен міндеттері, бірыңғай еңбек мектебін ұйымдастыру мәселелерін 
ашты [10].
Қазақ ССР-і педагогтары мен халық білімінің алғашқы 
қайраткерлерінің жұмыстары одан әрі дамыды.
Аталған журналдарда Ж.Досқараев, М. Ермаков, Н. Баймағанбетов, Е. 
Мұқанов, Б. Шпаймарденов, С. Аманжолов және т. б.педагогтардың жұмыс 
тәжірибесі туралы материалдар жарияланды. 
Педагогикалық және әдістемелік мәселелер бойынша Ш.Сарыбаев, С. 
Жиенбаев және басқа да мамандардың жеке әдістемелер бойынша кітапшалары 
шығарылды.Педагогика бойынша зерттеу институты қазақстандық мектеп 
мұғалімдерінің озық тәжірибелерін насихаттайтын, тарататын бірқатар 
жинақтар шығарады. Педагогиканың қазақ тіліндегі алғашқы «Дидактика», 
«Педучилищелерге арналған педагогика курсы» оқулықтары жарыққа 
шығады(И. Нұрмамбетов пен А. Ситдиков қазақ тіліне аударылған). Тажибаев 
Т.Т. мұғалімдерге және студенттерге кӛмек ретінде психология мәселелері 
бойынша қазақ тілінде мақалалар топтамасын жариялайды. 
Қазақстандағы ағарту тарихы бойынша бірқатар ірі педагогикалық 
жұмыстар Тажибаев Т. Т(193), Ситдиков (180), Бержанов К. Б(64-65), Сембаев 
А. И(176-177), Храпченкова Г. М (215-217) жарияланған. 
Қазақ ағарту және қазақстандық мектеп тарихын зерттеуге А. И. Сембаев 
елеулі үлес қосты. Ол "Ұлы Октябрь революциясынан бастап бастауыш оқуға 
дейінгі Совет мектебі" (I9I7-I920 жж.) тарихи зерттеуінің авторы, оған "Қазақ 
Кеңес мектебінің тарихы бойынша очерктер" (176) күрделі еңбегі тиесілі. А. И. 
Сембаевтың монографиясы қазақ мектебінің қиын жолы мен қатты кӛтерілуін, 
мұғалім кадрларын даярлау мен біліктілігін арттыруды баяндайды, 
Қазақстанның экономикасы мен мәдениетінің дамуына мектептің үлкен әсерін 
кӛрсетеді. [12]. 
Сембаев А. былай деп жазады: «Қазақ мектебінің ұстазы ӛзінің оқу-
тәрбие жұмысының негізгі мақсаты оқушыларды коммунистік тәрбиелеу 
міндеттерін жүзеге асыруды, ол үшін мектеп бағдарламаларының үдерісті және 
басқа да мазмұнын, сыныптан тыс жұмыстың әр түрлілігін және оқушыларға 
қажетті дағдыларды дарытуды қолдануды қойды.
 
Жаппай мектеп 
мұғалімдерінің басым кӛпшілігі озық орыс оқытушысының кӛмегімен 
мектептен кітап-сӛз оқуын ығыстыратын, мектептің оқу-тәрбие жұмысын 

14 
жандандыратын, оқушылардың жалпы білім беретін және қоғамдық-саяси ой-
ӛрісін кеңейтетін оқыту әдістерін табуға ұмтылды. Әрине, бұл әдістемелік 
ізденістер
 
әрдайым негізді және нәтижелі болған жоқ, бірақ нәтижесінде қазақ 
кеңестік мектебін дамытудың келесі кезеңінде жаппай қазақ мектебінде оқыту 
сапасын жақсарту үшін күресте қолданылған үлкен және құнды әдістемелік 
тәжірибе жинақталды».
Қазақ КСР-да педагогтардың кәсіби шеберлігін арттыру қоғамдық-саяси 
құрылыммен анықталып, жаңа тарихи жағдайлардағы педагогикалық еңбектің 
мақсатты бағытталуына байланысты ӛзгерді. 
Социалистік қоғам үздік педагогикалық идеяларды іске асыру үшін, 
қолайлы мүмкіндіктер ашқанын атап ӛту қажет. Бірыңғай оқу жоспары барлық 
мектептерде педагог-практиктердің үздік тәжірибесін зерделеуге, таратуға және 
енгізуге ықпал етті. Аудандық, қалалық және облыстық әдістемелік кабинеттер, 
мұғалімдерді жетілдіру институттары тиімді жұмыс істеді.
Әдіскерлер, 
инспекторлар, семинар-практикумдар, біліктілікті арттыру курстары, ашық 
сабақтар, білім беру саласындағы үздік педагог қызметкерлердің тәжірибесін 
жалпылау, мұғалімдердің кәсіби шеберлігін және тиісінше оқушылардың білім 
сапасын арттыруға ықпал етті.
Ғылымның жүйелі, жоспарлы дамуы озық педагогикалық тәжірибені 
зерделеуге бірыңғай тәсілді қамтамасыз етті. 
Мұғалімдердің педагогикалық шығармашылығының келесі түрлері 
жұмыс істеді: семинарлар, конференциялар, педагогикалық оқулар, аймақтық 
әдістемелік бірлестік отырыстары, озық педагогикалық тәжірибе мектептері, 
мұғалімдердің біліктілігін арттыру институтының, КСРО Педагогикалық 
ғылымдар Академиясының ғылыми мекемелерінің тапсырмалары бойынша 
эксперименттік топтарға қатысу, оқу құралдарын, әдістемелік ұсыныстарды 
әзірлеу, кандидаттық диссертациялармен жұмыс және т. б. 
Озық педагогикалық тәжірибе материалдары педагогикалық кадрлардың 
біліктілігін арттыру және қайта даярлау институтының отырыстарында 
қарастырылды, сондай-ақ оқу-тәрбие, әдістемелік жұмыстарды ұйымдастыру 
бойынша үздік тәжірибелерді тарату және енгізу мақсатында белгілі бір мәселе 
бойынша тірек мектептер жұмыс істеді. 
Білім беру ұйымдарында білім беру сапасын арттыру бойынша 
мұғалімдердің, басшылардың белсенді ӛзара іс-қимылы, сабақтастығы 
мақсатында республиканың, ӛңірдің озық педагогикалық тәжірибесінің 
картотекасы жүйелі түрде ұйымдастырылды. Үздік педагогикалық тәжірибенің 
деректер банкі үнемі жаңартылды. Жас мамандармен тәжірибе алмасу формасы 
ретінде тәлімгерлік ӛте жақсы деңгейде ұйымдастырылды. Жас маман 
Мектебінің сабақтарында үздік педагогтардың шеберлік сыныптары 

15 
ұйымдастырылды. 
Ата-аналар қоғамдастығымен жұмысты ұйымдастыруға үлкен кӛңіл 
бӛлінді.Мектеп мәжілістерінде мұғалімдер оқушылардың, тәрбиеленушілердің 
білім сапасын, сабақтастығын арттыру мақсатында ата-аналармен жұмыс 
тәжірибесімен бӛлісті. 
Үздік педагогикалық тәжірибені «Педагогика», «Білім» баспалары 
шығаратын ғылыми жинақтарда, әдістемелік журналдарда, құралдарда, 
кітаптарда, «Учительская газета» басылымында оқуға болады. 
Озық педагогикалық тәжірибені КСРО Педагогикалық ғылымдар 
академиясында (бұдан әрі - КСРО ПҒА), одақтас республикалар ҒЗИ, еліміздің 
жоғары оқу орындарының педагогикалық кафедраларында: шығармашылық 
ізденістердің белгілі бір тақырыбы бойынша жұмыс істейтін педагогикалық 
мектептерге ғылыми жетекшілік ету, КСРО Педагогикалық Ғылымдар 
академиясы ұйымдастыратын педагогикалық оқулар мен конкурстарға 
ұсынылатын мұғалімдердің баяндамаларына пікір жазу, инновациялық 
жұмыстың бағалы үлгілерін ұжымдық сараптамалық бағалау үшін мектептегі 
мұғалімдердің практикалық қызметіне ғалымдардың қадағалауын қарастырды. 
Инновациялық жұмыс үшін ынталандыру ретінде мұғалімдерді кандидаттық 
минимумды тапсыру және диссертация жазу бойынша ізденуші ретінде ғылыми 
зертханаларға бекіту болды. 
Озық педагогикалық тәжірибені жинақтау мен таратудың маңызды түрі-
республикалық және бүкілодақтық оқулар, мұғалімдер баяндамаларының 
конкурстары. Үздік педагогтардың тәжірибесі БАҚ - та кеңінен жарияланды. 
Одақтас республикалардың мұғалімдерін шақырумен семинарлар ӛткізу 
тәжірибесі болды. Педагогикалық қызметкерлердің ұжымдық тәжірибесі КСРО 
ХШЖК-да ұсынылды. Озық педагогикалық тәжірибе партия жүргізген 
саясаттың талаптарына жауап берді. 
Атап ӛту қажет, бұл педагогикалық тәжірибесі: 
-тарихи (педагогикалық теория мен практиканың бүкіл білім тарихы 
бойынша алынған нәтижелері); 
-жаппай (тәжірибе нәтижелері кӛптеген мұғалімдердің тәжірибесінде 
қолданылады); 
- озық (мұғалім қолданылатын әдістер мен құралдарды жетілдіру есебінен 
үздік нәтиже алады); жаңа педагогикалық фактілерді ашатын, жаңа 
педагогикалық құндылықтарды жасайтын, бұрын педагогикалық ғылым мен 
практикада белгісіз немесе оқыту мен тәрбиелеудің қазіргі заманғы 
міндеттеріне сәйкес оқу-тәрбие жұмысының түрлерін, әдістері мен тәсілдерін 
түрлендіретін білім беру ұйымдары мен педагогтарды шығармашылық 
ізденудің нәтижесі.; 

16 
- жаңашылдық (педагогтың жаңа тәжірибесі, педагогтың қолда бар 
ғылыми білімдерінің шегінен шығатын, сондай-ақ жаңашылдық, жаңалық, 
ӛнертабыс, авторлық элементтері бар жаңа тәжірибесі) болып бӛлінеді.. 
Озық педагогикалық тәжірибенің 2 түрін бӛледі - Педагогикалық 
шеберлік пен жаңашылдық. 
Озық педагогикалық тәжірибе білім беру ұйымдарында оқу-тәрбие 
үдерісін ұйымдастыру бойынша үздік тәжірибелерді зерттеу мектебі болып 
табылады. Білім беру саласында жоғары жетістіктерге қол жеткізген 
педагогтарды кәсіби педагогтар, жаңашылдар, білім беруде кӛшбасшылар деп 
санайды. Мұғалім-шебер оқыту және тәрбиелеу әдістемесін еркін меңгерген, 
білім алушылардың жақсы оқу жетістіктері бар, шығармашылық тәсілдерімен 
ерекшеленеді. Жаңашыл - педагог тек аталған жетістіктерге ғана емес, сонымен 
қатар педагогикалық процестің тиімділігін арттыруға бағытталған білім 
алушылардың қызметін ұйымдастырудың жаңа әдістерін, құралдарын, 
нысандарын әзірлейді.
Шығармашылық жаңашылдық дәрежесі бойынша озық педагогикалық 
тәжірибе шығармашылық, ішінара - іздестіру немесе репродуктивті болып 
бӛлінеді. Ұзақтығы бойынша ұзақ тәжірибе (3 жылдан астам) және қысқа 
мерзімді-3 жылға дейін ерекшеленеді. 
Педагогикалық тәжірибе ауқымы, жаңалығы және сапасы бойынша 
жіктеледі: 
Ауқымы бойынша: жеке, дара, топтық; 
Жаңалығы бойынша: репродуктивті шығармашылық, жаңашылдық. 
Мысалы, шығармашылық жаңашылдық тұрғысынан озық педагогикалық 
тәжірибенің әр түрлі түрлерін ерекшелейді:
- Репродуктивті сипаттағы тәжірибе (жаппай тәжірибе). Ол оқытушы 
жаңашылдық элементтерін белгілі педагогикалық тәжірибеге енгізетіндіктен 
құнды, соның нәтижесінде педагогикалық тәжірибенің бейімделуі орын алады. 
Зерттеу сипатағы тәжірибе. Ол мұғалім немесе педагогикалық ұжым 
педагогикалық үрдістің болашақ сапасын моделдейтін, яғни зерттеу қызметін 
жүзеге асыратынымен құнды. 

жүктеу/скачать 2,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: