Мұғалім туралы мәлімет Аты-жөні: Мамадярова Мухаббат Турсумбаевна
жүктеу/скачать 213,4 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3- Сабақ Сабақтың тақырыбы: Қазақтың тәуелсіздігін алу Сабақтың мақсаты: Білімділік
- Сабақтың барысы
| ІІІ. Жаңа сабақты бекіту.
1. Ауызша тарихтың бесаспа зергерілері дегенді қалай түсінесіндер? 2. Ауызша тарих бесаспап зергерлеріне нелер жатады? IV. Қорытындылау 3- Сабақ Сабақтың тақырыбы: Қазақтың тәуелсіздігін алу Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушылар Қазақтың тәуелсіздігін алуы және тарихтың дәстүрлі құндылықтары туралы түсінік алады; Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі ә) Жаңа сабақ Ақселеу Сейдімбектің «Қазақтың ауызша тарихының», оның ішінде шежірелік дәстүрдің тарихнамасының мәселелерін жан-жақты талдауымен де негізінен алғанда, толық келісуге болады. Оның әйгілі тұлғаларымыздың өмірлік дерегі туралы шежірелік баяндарды «әлем халықтарының тарихында кездесе бермейтін бірегей рухани феномен» ретінде бағалауы шежірелік түзілім тарихын терең білетін маманның көзқарасы түрінде қарастырылуы қажет. Еңбектері Алтын Орда тұсынан бері қарай шежірелік сипатта жазылған ортағасырлық авторлардың, соның ішінде мұсылмандық тарихи әдебиет өкілдерінің, шынында да, Қазақ тарихы үшін аса құнды деректік мәліметтер беретінін қазіргі тарихымыз айқын аңғарып отыр. Ақаңның «Этнология және ру-тайпалық жүйе» тақырыбы бойынша теориялық және методологиялық мәселелерді тереңдете қозғағанын да осы еңбектен байқап отырмыз. Мұнда зерттеушінің негізгі ғалымдардың, оның ішінде өзіміздегілер ғана емес, ресейлік және шетелдік авторлар да бар, еңбектерін шолып шығуының өзі осы мәселеден дерек іздестірген зерттеушілерге айтарлықтай көп көмек көрсететінін айта кеткен жөн. Осы біз әңгімелеп отырған қазақ этногенезінің күрделі мәселелерін көшпелі дәстүрлі өмір салтымен байланыстыра қарастырған кітаптағы тартымды да қызықты пікірлердің этникалық тарихқа тың да жаңа көзқарастарды алып келетінін осы бағыттағы зерттеулермен айналысып жүрген кез келген ізденуші айқын аңғарады. Ақаңның Қазақ хандығы тұсында етек-жеңі жинақталған қазақ шежіресінің бүге-шігесін ғана емес, қазақты құраған ежелгі түркі ру-тайпаларының тарихи тамырларынан да және олар бастан кешкен күрделі тарихи кезеңдердің өзіндік ерекшеліктерінен де айтарлықтай хабардарлығынан біз пікір айтып отырған еңбекпен танысқан оқырман бірден аңғарады. Онда қазақ ру-тайпаларының түркілік тек-тамырлары нақты көрсетіліп, олардың басынан өткен байырғы заманнан бері қарайғы кезеңдер жікке бөлініп талданған. Осы орайда зерттеушінің түркі дүниесінің тарихын терең этникалық тамырларын жаңа, тың қорытындылармен белсенді түрде толықтырған әлемге танымал татар ғалымы М.З.Закиевтің «Происхождение тюрков и татар» деп аталатын әйгілі еңбегіне сүйене отырып, өзіндік топшылауларға келгенін байқаймыз. Түркілер тарихына әрқашан жанашыр болған М.З.Закиев тәрізді әйгілі ғалымның түркі тарихын бірнеше этникалық кезеңдерден өткізетінін жақсы білеміз. Бұл пікірлер нақты да ғылыми тұжырымдар мен шынайы шындық іздеген ғалымдарды жаңа тарихи белестерге шақырады. Бізді қуантатыны – Ақаңның осындай түркі дүниесі құрметтеген белгілі білгір ғалыммен пікірлес болуы дер едік. Осы негізде Ақаң түркі ру-тайпаларының тарихын төрт кезеңге бөлетінін айта кеткен жөн. Бірінші кезең – байырғы заманнан басталып, Түркі қағанатына дейін қалыптасқан ру-тайпалар тарихын қамтиды. Екінші кезең – Түркі қағанатынан басталатын Шыңғыс хан шапқыншылығына дейін созылатын кезеңде қалыптасқан ру-тайпалардың өткенін бағамдайды. Үшінші кезең – Шыңғыс хан шапқыншылығынан бастап Алтын Орданың ыдырауына дейін созылатын түркі ру-тайпаларының әлеуметтік-этникалық тұрғыдан едәуір өзгерістерге ұшыраған, Ақаңның сөзімен айтқанда, «түркі тектес халықтардың жеке-жеке ұлт болып ұйысу алдындағы тарихи толғақты кезеңі» болып табылады. Төртінші, соңғы кезең – Алтын Орда ыдырағаннан кейінгі ру-тайпаларының төл этнонимдерін орнықтырған жаңа топтарының қалыптасу кезеңі ретінде көрініс береді. Мұнда қыпшақ тобы, қыпшақ-ноғай тобы, қыпшақ-қырғыз тобы, оғыз тобы, қарлық тобы, шуаш тобы, сақа тобы тәрізді тілдік-этникалық тұрғыда жаңадан қалыптаса бастаған түркі тектес халықтардың одақтары ғылыми тұрғыдан тұжырымды да, нақты сипатталған. Сонымен бірге мақал-мәтелдерді зерттеуге арналған тараушада да Ақаң халықтың рухани мұраларынан жан-жақты хабардар екенін айқын аңғартқан. Бұл тараушада жүзге кірмейтін рулар, өзге ел-жұрттар жайында, үш жүздің ру-тайпалары туралы мақал-мәтелдер топтастырылған. Олардың ішінде қазақ этнологиясынан нақты мәлімет беретін мақал-мәтелдер аз емес. Зерттеушінің қазақ ру-тайпаларының ұрандарын, олардағы ен-таңбаларымен байланыстыра қарастыруы да Ақаңның халықтық білімнен терең сусындағандығын айқындай түседі. Тегінде, зерттеушілер арасында «ен-таңба» деген атауды Ақаң алғаш рет арнайы айналымға қосып отырған ғалым болса керек. Осындайда қазақ арасына кеңінен танымал бұл мәселе осы кезге дейін тарихымызда елеусіз қалып келгенін айта кеткеніміз жөн деп ойлаймыз. Зерттеуді аяқтайтын «Қазақ болмысы» атты соңғы бесінші тарау этнографиялық түйіннен және тұжырымнан тұрады. Мұнда қазақ халқына тән кейбір түсініктер нақты екшеленген. Қазақтың дәстүр-салтын ұмытып бара жатқан қазіргі ұрпаққа ғана емес, қазақ этнографиясын зерттеумен айналысатын мамандарға да бұл тараудың жаңа идеялар мен стратегиялық ой-толғамдар берері анық. Қорыта келгенде, Ақселеу Сейдімбек өзінің «Қазақтың ауызша тарихы» атты еңбегінде шежірелік деректерді пайымдаудың жаңа халықтық этнографиялық үлгілерін ұсына алған. Мұнда автор, шынында да, көрнекті этнолог Ж.Артықбаев айтқандай, тақырыпқа «тікелей немесе жанама кіретін ондаған-жүздеген мәселелерді кітапқа артып алған». жүктеу/скачать 213,4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|