Мы торжественно отмечаем 550-летие образования

«Мы торжественно отмечаем 550-летие образования 
Казахского ханства. Этим самым мы говорим о том, что 
история казахов и нашей земли имеет глубокие корни. Этот 
праздник отмечают все, кто живет в нашей стране. Наши 
граждане любых этнических принадлежностей, с которыми 
мы стали единым народом, братьями и понимаем друг друга. 
Сегодня понятия «Мангiлiк ел» - «Вечная страна» и «Ұлы дала» 
– «Великая степь» являются синонимом нашего развития, 
устойчивости нашего государства».
Нурсултан НАЗАРБАЕВ
«Қазақ хандығы кезеңі – ат жалында күн кешкен 
алаш жұртының қаһармандық дәуірі. Ел билеген 
хандардың өмірі майдан шебінде өтті. Олардың 
ұлтқа сіңірген ұшан-теңіз еңбегі әрдайым ел есінде 
сақталады. 
Қазір біздің киелі атамекеніміз бар, ол – қазақтың 
Ұлы Даласы. Сол далада бабалардың ізгі аманатын 
орындау жолында біз құрған қасиетті Отанымыз бар. 
Ол – Тәуелсіз Қазақстан. Тәуелсіздік – біздің маңдайға 
басқан бағымыз, мәңгі сақтауға тиіс аманатымыз. 
Қасиетті Отанымызда қандай қиындықты да қайыспай 
қарсы алуға лайық өршіл рухты, азат ойлы, жасампаз 
халық бар. Ол – ержүрек қазақ халқы. Сол қаһарман 
халықтың алға қойған ізгі мұраты бар. Ол – Ұлы Дала 
төсінде өзі құрған мемлекетті Мәңгілік  Ел жасау. 
Сіздер мен біздер құрған Тәуелсіз Қазақстанымыз 
Мәңгілік Елге айналсын!» 
Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ

қараша | ноябрь | november № 11 (23)
2
қараша | ноябрь | november № 11 (23)
Редакция мекенжайы:
«Қаржы академиясы» АҚ, Астана қ., Есенберлин көшесі, 25
Адрес редакции:
АО «Финансовая академия», г. Астана, ул. Есенберлина, 25
Edition address:
«Financial Academy» JSC, Astana, 25 Esenberlin street
Серіктестер - Партнеры - Partners
«Қазпошта» АҚ / АО «Казпочта» / «Kazpost» JSC
Қазақстанның тау-кен компаниясы / Горнорудная компания Казахстана / 
Mining company of Kazakhstan
«АртPrintXXI» ЖШС / ТОО «АртPrintXXI» / «АртPrintXXI» LLP
№ 01590 тапсырыс. Таралымы 2 000 дана.
Заказ
 № 01590 Тираж 2 000 экз.
Order
 No. 01590 Circulation of 2 000 copies.
Басып шығаруға  16.11.15 ж. қол қойылған
Подписано в печать 16.11.15 г.
It is sent for the press 16.11.15.
ISSN 2409 - 4196
Мақалалардың мазмұны үшін авторлар жауапты.
За содержание статей ответственность несут авторы.
Authors is responsible for contents of articles.
Редакцияның жазбаша рұқсатынсыз материалдарды қайта басып шығаруға
тыйым салынады.
Без письменного согласия редакции перепечатка материалов запрещена.
The reprint of materials is forbidden without written consent of edition.
Қолжазбалар қайтарылмайды
Рукописи не возвращаются
Manuscripts don’t given back
Жарнама материалдардың мазмұны үшін редакция жауапты емес.
За содержание рекламных материалов редакция ответственности не несет.
Edition doesn’t bear responsibility for contents of advertizing materials.
Журнал Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігін-
де тіркелген / Журнал зарегистрирован Министерством культуры и инфор-
мации Республики Казахстан / The magazine is registered by the Ministry of 
Culture and Information of the Republic of Kazakhstan
№ 14087-Ж 10.01.2014 ж. БАҚ есепке қойылғаны туралы куәлік
Свидетельство о постановке на учет СМИ от 10.01.2014 № 14087-Ж
The certificate on registration of mass media dated 10.01.2014 № 14987-Ж
«Қаржы академиясы» АҚ меншік иесі / Собственник АО «Финансовая
академия» / Owner of the «Financial Academy» JSC
Жазылуды:
• «Қазпошта» АҚ, «Евразия Пресс» Aгенттігi» ЖШС, «Астана Пресс» ЖШС
каталогы бойынша (жазылу индекстері 74734, 94734)
• karzhise@mail.ru электрондық пошта бойынша
• Астана қ., Есенберлин көшесі, 25, «Қаржы академиясы» АҚ,
+7 (7172) 38 31 59, орындаушы редакциясында рәсімдеуге болады
Подписку можно оформить:
• По каталогам АО «Казпочта», ТОО «Агентство «Евразия Пресс»,
ТОО «Астана Пресс» (подписные индексы 74734, 94734)
• По электронной почте karzhise@mail.ru
• В исполнительной редакции: г. Астана, ул. Есенберлина, 25,
АО «Финансовая академия», +7 (7172) 38 31 59
It is possible to subscribe:
• According to «Kazpost» JSC, «The Agency «Eurasia Press» LLP,
«Astana Press» LLP catalogs (Subscription indexes 74734, 94734)
• By e-mail: karzhise@mail.ru
• In executive edition: Astana, 25 Esenberlin street ,«Financial Academy» JSC,
7 (7172) 38 31 59
«Қаржы» - «Финансы»
№ 11 (23)   
ноябрь 2015
Ежемесячное специализированное 
издание 
Главный редактор 
Яновская Ольга Алексеевна,
доктор экономических наук, 
профессор, PhD, академик 
Международной Экономической 
Академии «Евразия»
Общественный  
редакционный совет 
Максимцев Игорь Анатольевич, 
доктор экономических наук, 
профессор,  академик Российской 
академии естественных наук, 
академик Международной 
академии наук высшей школы, 
почетный доктор Бухарестской 
экономической академии, ректор 
Санкт-Петербурского государствен-
ного экономического университета 
(Российская Федерация);
Карлик Александр Евсеевич,  
доктор экономических наук, 
профессор, проректор по научной 
работе и инновациям, зав.кафе-
дрой «Экономики предприятия и 
производственного менеджмента» 
Санкт-Петербургского государ-
ственного университета экономики 
и финансов (Российская Феде-
рация);
Делия Виктор Павлович, 
доктор экономических наук, канди-
дат философских наук, академик 
РАЕН, Международной академии 
энергоинформационных наук, 
вице-президент Академии имид-
желогии, профессор Академии 
военных наук, ректор Института 
социально-экономического 
прогнозирования и моделирования 
(Российская Федерация);
Асанова Айсалкын Асановна, 
заслуженный деятель науки 
Кыргызской Республики, доктор 
экономических наук, профессор, 
действующей член Российской 
академии педагогических и 
социаль ных наук, директор 
института управления и 
бизнеса КНУ им. Ж. Баласагына 
(Кыргызская Республика);
Лавриненко Анна Ростиславовна, 
кандидат экономических наук, 
доцент, декан финансово-экономи-
ческого факультета, зав. кафедрой 
«Экономики и управления»  
Полоцкого государственного уни-
верситета (Республика Беларусь);
Коба Екатерина Евстафьева,  
доктор экономических наук, 
профессор, зав. кафедрой «Бух-
галтерский учет и аудит», ГБОУВПО 
Московской области «Финансо-
во-технологическая  академия» 
(Российская Федерация);
Рамазанов Ельдос Муратович, 
руководитель аппарата предпри-
нимателей Республики Казахстан 
«Атамекен»;
Рожкова Мария Васильевна,  
директор ТОО «Горнорудная  
компания Казахстана»;
Айкимбаева Бекзат Тулендиновна, 
директор департамента управления 
персоналом МФ РК;
Искакова Загира Дуйсембаевна, 
доктор экономических наук, про-
фессор кафедры «Финансы»,  
АО «Финансовая академия»  
МФ РК;
Нургалиева Жанна Ергалиевна, 
кандидат экономических наук, про-
ректор по научно-инновационной 
деятельности и международным 
связям АО «Финансовая академия» 
МФ РК, ответственный секретарь.
«Қаржы» - «Финансы»
№ 11 (23)  
қараша 2015
Ай сайынғы мамандандырылған 
басылым
Бас редакторы 
Яновская Ольга Алексеевна,
Экономика ғылымдарының док-
торы, профессор, PhD,  
«Еуразия» халықаралық Экономика 
Академиясының академигі 
Қоғамдық редакциялық кеңес
Максимцев Игорь Анатольевич, 
экономика ғылымдарының докторы, 
Ресей жаратылыстану ғылымдары 
академиясының академигі, Жоғары 
мектеп ғылымдары халықаралық 
академиясының академигі, Бухарест 
экономикалық академиясының 
құрмет докторы, Санкт-Петер-
бург мемлекеттік экономикалық 
университетінің ректоры (Ресей 
Федерациясы);
Карлик Александр Евсеевич,
экономика ғылымдарының докторы, 
профессор, ғылыми жұмыс және 
инновациялар жөніндегі проректор,  
Санкт-Петербургтік экономика және 
қаржы мемлекеттік университетінің 
кәсіпорын экономикасы және 
өндіріс менеджменті кафедрасының 
меңгерушісі (Ресей Федерациясы);
Делия Виктор Павлович,    
экономика ғылымдарының докторы, 
философия ғылымдарының кан-
дидаты, Энергоақпараттық ғылым 
Халықаралық академиясының МҒРА 
академигі, Бейнелеу академиясының 
вице-президенті, Әскери ғылым 
академиясының профессоры, Әле-
уметтік-экономикалық болжамдау 
және үлгілеу институтының ректоры 
(Ресей Федерациясы);
Асанова Айсалқын Асанқызы, 
Қырғыз Республикасының еңбек 
сіңірген қайраткері, экономика 
ғылымдарының докторы, про-
фессор, Ресей педагогика және 
әлеуметтік ғылым академиясының 
қазіргі қызметкері, Ж. Баласағұн 
атындағы ҚҰУ-нің басқару және 
бизнес институтының директоры 
(Қырғыз Республикасы);
Лавриненко Анна Ростиславовна,
экономика ғылымдарының канди-
даты, доцент, қаржы-экономика 
факультетінің деканы, Полоцк мем-
лекеттік университетінің «Экономи-
ка және басқарма» кафедрасының 
меңгерушісі 
(Беларусь Республикасы);
Коба Екатерина Евстафьева,  
экономика ғылымдарының 
докторы, профессор,  Мәскеу 
облысының жоғары білікті білім 
беру «Қаржы-технологиялық ака-
демиясы» Мемлекеттік бюджеттік 
білім беру мекемесінің «Бухгалтер-
лік есеп және аудит» кафедрасының 
меңгерушісі (Ресей Федерациясы);
Рамазанов Ельдос Муратович,
«Атамекен» Қазақстан Республи-
касының кәсіпкерлер аппаратының 
басшысы;
Рожкова Мария Васильевна,
«Қазақстанның Тау-кен рудасы 
компаниясы» ЖШС директоры;
Айкимбаева Бекзат Тулендиновна, 
ҚР ҚМ Персоналды басқару депар-
таментінің директоры;   
Искакова Зағира Дуйсембаевна,
экономика ғылымдарының докторы, 
ҚР ҚМ «Қаржы академиясы» АҚ 
«Қаржы» кафедрасының профес-
соры; 
Нұрғалиева Жанна Ерғалиевна, эко-
номика ғылымдарының кандидаты, 
ҚР ҚМ «Қаржы академиясы» АҚ 
ғылыми-инновациялық қызмет және 
халықаралық байланыстар жөнінде-
гі Проректоры, жауапты хатшы.
«Қаржы» - «Финансы» - «Finance»
№ 11 (23) 
november 2015
Special monthly edition
Senior Editor
Yanovskaya Olga Alekseevna,
Ph.D in Economics, professor, 
Academician of the International 
Economic Academy «Eurasia»  
Public Editorial Council
Maksimtsev Igor Anatolyevich,  
Ph.D. in Economics, professor,  
member of RANS, member of 
International sciences academy of 
high school, an Honorary doctor of 
Bucharest academy of Economic 
sciences, Rector of St. Petersburg 
State University of Economics 
(Russian Federation); 
Karlik Alexander Evseevich, 
Ph.D in Economics, professor, 
Vice-Rector for Research and 
Innovation Affairs, Head of Faculty of 
enterprise Economics and industrial 
management of St. Petersburg state 
University of Economics and Finance 
(Russian Federation);
Deliya Viktor Pavlovich,  
Ph.D. in Economics, Candidate 
of Philosophy sciences, member 
of RANS (Russian academy of 
natural sciences), member of the 
International academy of  power-
informational sciences, Vice-
President of Imageology Academy, 
professor of the Academy of military 
sciences, Rector of the Institute of 
social and economic forecasting and 
modeling (Russian Federation);
Asanova Aisalkyn Asanovna,  
Honored scientist of the Kyrgyz 
Republic, Ph.D. in Economics, 
professor, acting member of the 
Russian academy of pedagogical 
and social sciences, Director of 
the Zh. Balasagyn KNU Institute of 
management and business (Kyrgyz 
Republic);
Lavrinenko Anna Rostislavovna, 
Candidate of economic Sciences, 
docent, Dean of Financial and 
Economic Faculty, Head of Faculty 
of «Economy and management» of 
Polotsk state University (Republic of 
Belarus);
Koba Ecatherine Estafyeva, 
Ph.D in Econimics, professor, Head 
of Faculty «Accounting and Auditing», 
State Educational Institution of Higher 
Education Moscow Region «Finance 
and Technology Academy» (Russian 
Federation); 
Ramazanov Eldos Muratovich, 
Deputy Chairman of the National 
Economic Chamber of Kazakhstan  
«Atameken»; 
Rozhkova Maria Vasilyevna,  
Director of  «Mining Company of 
Kazakhstan» LLP;
Aikimbayeva Bekzat Tulendinovna, 
Director of Human Resources 
Department of MF RK;
Iskakova Zagira Dyuisenbayevna, 
Ph.D in Economics, professor of 
the chair of «Finance», «Financial 
Academy» JSC, MF RK;
Nurgaliyeva Zhanna Yergaliyevna, 
Candidate of Economic Sciences, 
Vice-rector on Scientific-innovation 
activity and international relations of 
«Financial Academy» JSC, MF RK, 
executive secretary. 

қараша | ноябрь | november № 11 (23)
МАЗМҰНЫ  |  СОДЕРЖАНИЕ  |  CONTENT
ПЯТЬ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ РЕФОРМ: 
АКЦЕНТ – НА ЧЕЛОВЕЧЕСКОМ РАЗВИТИИ
ТОЛЬКО СИЛЬНЫЙ ДУХОМ НАРОД МОЖЕТ 
ПОСТРОИТЬ СИЛЬНОЕ ГОСУДАРСТВО
НОВЫЙ ЗАКОН О ГОСАУДИТЕ 
ИСКЛЮЧАЕТ ДУБЛИРОВАНИЕ ФИНАНСОВЫХ 
ПРОВЕРОК
СУЩНОСТЬ БЮДЖЕТНОГО КРЕДИТОВАНИЯ  
В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН
ОБЖАЛОВАНИЕ РЕЗУЛЬТАТОВ НАЛОГОВОЙ 
ПРОВЕРКИ: НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ  
ВОЗВРАТА НДС
ЕВРАЗИЙСКАЯ ЭКОНОМИЧЕСКАЯ 
ИНТЕГРАЦИЯ – КАТАЛИЗАТОР  
РАЗВИТИЯ КАЗАХСТАНА
НАУЧНЫЕ СТАТЬИ
БЕС ИНСТИТУЦИОНАЛДЫ РЕФОРМА: 
АДАМИ ДАМУҒА ЕКПІН БЕРІЛУДЕ
ТЕК РУХЫ МЫҚТЫ ХАЛЫҚ ҚАНА 
МЫҚТЫ МЕМЛЕКЕТ ҚҰРА АЛАДЫ
МЕМЛЕКЕТТІК АУДИТ ТУРАЛЫ ЖАҢА ЗАҢ 
ҚАРЖЫЛЫҚ ТЕКСЕРІСТІ ҚАЙТАЛАУДЫ  АЛЫП 
ТАСТАЙДЫ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 
БЮДЖЕТТІК КРЕДИТТЕУДІҢ МӘНІ 
САЛЫҚТЫҚ ТЕКСЕРУДІҢ ҚОРЫТЫНДЫСЫНА  
ШАҒЫМ БЕРУ:  ҚҚС КЕРІ ҚАЙТАРУДЫҢ  
КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ
ЕУРАЗИЯЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯ – 
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ  
ДАМУЫНЫҢ КАТАЛИЗАТОРЫ
ҒЫЛЫМИ МАҚАЛАЛАР
THE EMPHASIS IS PLACED ON  
HUMAN DEVELOPMENT
 
ONLY PEOPLE IN SPIRIT CAN BUILD  
A STRONG STATE
APPEAL OF TAX AUDIT RESULTS:  
SOME QUESTIONS ON RETURN OF THE VAT 
THE EURASIAN ECONOMIC INTEGRATION IS AN 
ACCELERATOR OF KAZAKHSTAN ECONOMIC 
DEVELOPMENT 
SCIENTIFIC ARTICLES
69
5
70
6
83
19
85
21
126
60
106
39
93
29
133
134
151
158
173

қараша | ноябрь | november № 11 (23)
4

қараша | ноябрь | november № 11 (23)
5
Ел экономикасын трансформациялау 
және бес институционалды реформаны 
жүзеге асыру – кейбіреулер ойлап жүр-
гендей қысқа мерзімді дағдарысқа қарсы 
жоспар емес. Бұл мемлекеттік құрылым-
ды жетілдіре түсудегі ұзақ жылдардан 
бері жүргізіліп келе жатқан саясаттың 
жалғасы. Мұндағы басты назар «болашақ 
потенциалы» саналатын адами дамуға ау-
дарылады. 
Қазақстан – әлемдік экономикадағы 
кішігірім ғана қатысушы. Сондықтан да 
бізге сыртқы факторлардың барлығы 
дерлік өз ықпалын тигізеді, ол: шикізат 
ресурстарының бағасының құлдырауы, 
Ресей мен Қытайдың өсу қарқынының 
баяулауы, АҚШ-тың монетарлық саясаты-
ның бірқалыпқа келуі, АҚШ долларының 
нығаюы, әлемдік сұраныстың төмендеуі, 
өндірістің төмендеуі және тағы басқалар.
Бүгінгі таңдағы экономикалық дағда-
рыс көптеген экономистердің болжамы 
бойынша бірнеше жылдарға созылуы 
мүмкін. Бұл негізгі шикізаттар: көмірсуте-
гілер мен металдардың төмен бағасымен 
көрініс таппақ. Сондықтан да Қазақстан-
ның алдында маңызды салаларға жұм-
салатын шығындарды қысқартпау үшін 
барлық мүмкіндіктерді қарастыра отырып, 
кірістерді сақтау және көбейту міндеті тұр. 
«Тоқшылық» жылдардағы жинақталған 
резервтердің, оның ішінде ұлттық қордың 
қаражаттарының арқасында біздің еліміз 
сыртқы кедергілер мен  қысымдардың 
салдарымен күресетін болады. 
«Қауіпсіздік жастығы» ретінде қарас-
тырылған резервтер арқасында Үкімет 
халыққа қолдау көрсете отырып, әлеу-
меттік бағдарламаларды жүзеге асыруды 
жалғастырып келеді. Бірақ, «елді тек қана 
қазіргі жеткен орташа қалыпты жағдайда 
ұстау» аздық етеді, сонымен бірге дамуды 
жалғастыру да қажет. Яки, Қазақстанды 
постдағдарыстық өсімге алдын ала дай-
ындау керек.  
Ұлт жоспарына енгізілген фундамен-
талды реформалар осы мақсатқа бағыт-
талған. ҚР Президентінің «Бес институцио-
налды реформада» ұсынып отырған басты 
идеясы – халықтың оны жүзеге асыруға де-
ген ынта-тілегін туғызу. Ол үшін қазақстан-
дықтарды өмірлік игіліктермен қамтама-
сыз ету керек. Бәрінен бұрын негізгі қажет-
тіліктер қанағаттандырылуы тиіс: сапалы 
білім, жоғары деңгейлі денсаулық сақтау 
саласы, лайықты еңбекақы, азық-түлік, 
заңнамаларды жетілдіру және қауіпсіздік. 
Осылардың барлығын қоса алғанда өмір 
стандарттарын жоғарылатып халықтың 
жаңа реформаларды жүзеге асыруға де-
ген ынта-тілегін қамтамасыз етеді. 
Экономикадағы қиындықтарға қара-
мастан Үкімет білім саласына жұмсалатын  
шығындарды қысқартпақ түгіл оларды 
айтарлықтай көбейтіп отыр. Таяудағы 
үш жылда бұл салаға 1,1 триллион теңге 
бағытталатын болады. Бұл қаражаттардың 
ішінде техникалық және кәсіби, жоғары 
және ғылыми білімді, білікті кадрларды 
дайындауға арналған шығындар да қа-
растырылып отыр. Соның нәтижесінде 
еліміз 2019 жылы ауылшаруашылық, тех-
никалық, педагогикалық мамандықтар 
бойынша әртүрлі саладағы 117 мың ма-
манға ие болмақ. Яғни, бұл – бүгінгі таңда 
білікті кадрлар жетіспеушлігі анағұрлым 
сезіліп отырған салалар. 
Мемлекет басшысы өзінің Қазақстан 
халқына таяудағы Жолдауында –«Бар-
шаға арналған тегін кәсіби техникалық 
білім» атты жаңа жобаға бастау берген 
болатын. Яки, мемлекет өзіне әрбір аза-
маттың бастапқы мамандық бойынша 
тегін білім алуына мүмкіндік беру міндет-
темесін алды. 
Жаңа балабақшалар мен мектептер 
құрылысын салу бойынша жұмыстар 
жалғасуда. Келесі жылы мектептердің 
апатты жағдайдағы және үш ауысымдағы 
проблемаларын шешу мақсатында 26,2 
млрд.теңге бөлініп отыр. Білім саласы-
на мұншалықты көңіл бөлінуі тегін емес. 
Ел дамуының және оның бәсекеге қа-
білеттілігінің басты және ажырамас фак-
торы – оның халқы. Жоғары білікті білім 
алуға мүмкіндігі бар ел халқы ертеңгі күні 
еңбек ақысы жоғары жұмыстарға үміткер 
бола алады.  
Экономикалық дағдарыстар – өт-
пелі құбылыс. Сарапшылар 2050 жылға 
дейін әлемде әлі талай экономикалық 
катаклизмдер болатынын жорамалдап 
отыр. Бірақ олардың болуы да, болмауы 
да мүмкін. Экономикадағы және гео-
саясаттағы дағдарыстар тек елдердің 
дамуына түзетулер енгізіп қана қоймай, 
сонымен қатар тұтастай аймақтардың 
ландшафтарын өзгертіп жатады. Бүгінгі 
таңдағы шынайы жағдайларда назарға 
алынуы тиіс жалғыз фактор болып, әрі  та-
рихи тұрғыда қарастырылуы тиіс басым-
дық болып адами ресурстарды дамыту 
саналады.
Сондықтан да біздің даму мақсатта-
рымызға қол жеткізу үшін еліміз бәрінен 
бұрын адами капитал деңгейін көтеру 
жөніндегі кешенді міндетті орындауға бар 
күшін жұмсамақ. Бұл өз кезегінде елімізді 
дамытып, инновацияларды көптеп енгізіп, 
инвестицияларды тартып және құйып, 
өндірісті өркендетіп және экономиканың 
барлық секторын жандандыра түсуге жол 
ашатын болады. Әлбетте,  егер ел халқы 
сол саланы жетік меңгермеген болса, 
инновацияларларды көптеп енгізудің 
қаншалықты қажеттілігі бар. Ел халқы тек 
енгізуде ғана емес, оны жетілдіре түсуде 
де білімді болуы тиіс. 
Адами капитал неғұрлым дамыған 
болса, енгізілген және іске қосылған ин-
новациялар деңгейі соғұрлым жоғары 
болмақ. Әлеуметтік бағдарламалардың 
жүзеге асыру тиімділігін арттыра түсу үшін 
Қазақстан экономикаға мониторинг  жүр-
гізу жүйесін жетілдіре түсуі қажет. Біздің 
елімізде әрбір мемлекеттік орган өзінің 
жеке мониторинг жасау жүйесіне ие. Енді 
осыларды халық үшін (қызмет көрсету), 
сонымен бірге мемлекет үшін де (басқару) 
қызметінің тиімділігін арттыра түсу мақса-
тында біріктіру міндеті туындап отыр. Бұл 
әрбір мемлекеттік органның мәліметтері 
базасындағы біріккен жұмыстарды жақ-
сарта түсуге мүмкіндік бермек. Сонымен 
қатар әрбір азаматтың қажеттілігі қарас-
тырыла отырып, тұтастай елдің тұты-
нушылық ауқымы сарапталатын болады. 
Мәселен, өмірге келген сәбилердің 
саны туралы жинақталған маңызды  ақпа-
раттар мемлекет үшін әрбір өңірлердің 
және әрбір елді мекеннің сипатына сай 
балабақшалар, мектептер, ауруханаларға 
жұмсалатын шығындарының деңгейін 
жобалауға мүмкіндік бермек. Сол сияқты 
кәсіби мамандықтар сипатындағы нақты 
ақпараттарды біліп отыру  әрбір саланың 
сұранысын анықтауға жол ашпақ.     
Осындай экономикаға монито-
ринг жүргізу жүйесін қолдану мемлекет 
қаржысын тиімсіз жұмсауды болдыр мауға 
мүмкіндік бермек. Бұл әсіресе, бюджет 
қаражатының дефициті қатты сезіліп 
тұрған дағдарыс кезінде аса маңызға ие. 
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан 
халқына Жолдауында үкіметке барлық 
бюджеттік бағдарламалардың тиімділігін 
анықтау мақсатында толықтай ревизия 
жасау туралы тапсырма берген болатын. 
Соның ішінде аймақтық және индустри-
алды даму бағдарламаларына арналған 
шығындарды қайта қарастыру. Бұл тұста 
жеке сектордың есебінен өтелуі мүм-
кін шығындар бюджетке ауыртпалық 
 салмауы  тиіс.  
Тұтастай алғанда, Қазақстан өзінің 
трансформациялану саясатын жалғас-
тыра беретін болады, дағдарыс біз үшін 
стратегияларымызды қайта қарауға 
қозғау болды деп айтуға болмайды. 
Біздің еліміз ұзақ жылдар бойына мем-
лекетіміздің нақты қатынастардың іргелі 
рельстеріне мығым орнығуына қатысты 
кезең кезеңімен жұмыстар жүргізіп ке-
леді. Ендеше,  Елбасымыз міндет етіп алға 
қойған бес институционалды реформа-
сын жүзеге асыру Қазақстанның әлемнің 
дамыған елдері қатарына ену жөніндегі 
жаһандық мақсатына қол жеткізу жолын-
дағы бір қадамы болмақ.