Тас түзілу үдерісінің әсері мен салдары

Нуржігіт Алтынбеков 
95

Некроз 
Некроз
(грекше: 
nekros
– өлген, өлі) – организмнің тірі кезінде, оның 
жасушалары мен тіндерінің тіршілік әрекеті толық тоқтап, өліп жойылуы. Даму 
барысында некроз үдерісі бірқатар сатылардан өтетіндіктен, оның 
морфогенезі
: 
1) некрозға ұқсас, бірақ қайтымды өзгерістер – паранекроз; 2) анаболизмнен 
катаболизм реакциясы басым, қайтымсыз дистрофиялық өзгерістер – 
некробиоз; 3) даму сәтін анықтау қиын – жасушаның өлуі (жойылуы); 4) 
жойылған жасушалар мен макрофагтардың гидролиздік ферменттердің әсерінен 
өлі субстраттың ыдырауы – аутолиз. Аутолиз бен некроздың, әсіресе 
макроскопиялық тәсілді және жарық оптикасын қолданғанда анықталатын 
өзгерістері бір-біріне ұқсағанымен, мәні бірдей ұғымдар емес. Некроздың 
ерекше нысаны – 
апоптоз
(грекше: 
apo
– бөліну; 
ptosis
– түсу, құлау). 
Апоптоздың барысында жасуша бөлшектеніп, апоптоздық денешіктер (тіршілік 
қабілеті бар мембранамен қоршалған бөлшектер) түзеді, кейін ол денешіктерді 
макрофагтар сіңіреді (фагоцитоз). 
Қандай да болмасын әрекет физиологиялық регенерация арқылы қалпына 
келтіріліп отыратын материалдық шығынды талап етеді, сондықтан некробиоз 
бен некроздық үдерістер (некроз, апоптоз) организмде үздіксіз жүріп тұратын, 
оның қалыпты тіршілік әрекетінің бір көрінісі болып табылады. Организм 
жасушаларының басым көпшілігі тозып, табиғи жолмен өліп, түлеп, 
жаңаратынын және түрлі жасушалардың өмір сүру мерзімі олардың генімен 
себептес байланыстылықта екендігін де естен шығармаған жөн. Тозып, табиғи 
өлген жасуша кейін физиологиялық аутолиз бен апаптоз негізінде ыдырап, 
жойылады. 
Сөйтіп, организмде үздіксіз жүріп жатқан физиологиялық деструкция, яғни 
некроз немесе аутолиз үдерістерімен қатар, оның қалыпты тіршілігін 
қамтамасыз ететін қалпына келтіру, яғни репарациялық, регенерациялық 
үдерістер де жүзеге асып жатады. 
Некроз белсенді әрекетті паренхималық құрылымдарда (миокардтың күш көп 
түсетін бөлімдері, бүйректің проксимал және дистал өзекшелері, мидың 
нейрондары, т.б.) ертерек басталып, соларда жиірек байқалады. Некроз 
жасушалар тобын, тұтас бір жасушаны, жасушаның бір бөлімін, тінді, мүшені 
толық немесе оның жеке бөлімін, дененің кейбір жерлерін қамтуы мүмкін. 
Сондықтан кейде микроскоппен ғана анықталса, енді бірде оны жай көзбен де 
көруге болады. 

жүктеу/скачать 7,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: