Образование: исследование устойчивое развитие
жүктеу/скачать 11,35 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Список используемой литературы
- Abstract
Key words: dialog, dialog training, group work. Период адаптации учащихся в средней школе является одной из сложных педагогических проблем, одним из трудных этапов для учащихся. В новых условиях организации учебного процесса дети испытывают затруднения: в данный период наблюдается снижение интереса к обучению, высокий уровень тревожности, понижается организованность, самооценка. В пятом классе учащиеся встречаются с различным стилем преподавания, применяемыми технологиями обучения, с различными требованиями педагогов, с большим количеством предметов и объемом учебного материала. Оценивая ученика, педагоги зачастую предъявляют различные требования, в результате чего возникают как внутренние противоречия, так и внешние конфликты, дети испытывают стресс, меняется их эмоциональное состояние, происходит снижение учебной деятельности, успеваемости. Как помочь ребенку сохранить успеваемость, обеспечить успешность усвоения учебного материала, при этом сохранить здоровье, не травмировать растущий организм? «Роль учителя в поддержке социальной вовлеченности в процесс обучения является решающей для развития обучения ученика» [2]. Именно поэтому важно использовать методы обучения, которые позволили бы организовать обучение таким образом, чтобы процесс адаптации учащихся был безболезненным, комфортным, успешным, при этом не снизился интерес учащихся к обучению, успеваемость. «Социальное взаимодействие в ходе занятий играет важную роль в обучении. Общение в ситуациях «учитель-ученик» и «ученик-ученик» представляет собой существенную составляющую в понимании значимости и постижении сущности» [1]. Благодаря диалогу мы лучше усваиваем материал, дольше сохраняем его в памяти, чем материал, который получаем в результате применения других способов, так как речь – главный инструмент для формирования коллективного опыта[2]. Интерактивное общение со взрослыми, совместная работа со сверстниками способствует обучению детей и их когнитивному развитию [3] В результате увеличения в пятом классе объема учебного материала, домашнего задания, недостаточной самостоятельной работы в начальной школе и ряда других причин детям сложно усваивать учебный материал, качественно его выполнять. Для решения данной проблемы проведено исследование: как диалогическое обучение влияет на процесс адаптации учащихся в
444 5 среднем звене. Аспекты, которые необходимо совершенствовать учителю для решения данного вопроса: обучение детей ведению исследовательской беседы; совершенствование постановки вопроса, умения слушать и отвечать. Значимость вопросов в процессе использования диалогического подхода проявляется в содействии их процессам: • стимулирования учеников к конструктивному и предметному выражению; • выявления интереса и эмоционального настроя учеников; • развития любознательности и готовности к исследованиям; • формирования и вербализации знаний; • развития креативного мышления; • развития критического мышления; • развития умения учиться друг у друга, уважать и ценить идеи других учеников; • углубления и концентрации мышления и действий посредством разговора и размышлений; • определения особых сложностей или недопонимания, которые могут затруднять обучение[5]. С целью анализа результата исследования применялись методы сбора данных: интервью, анкетирование, причем некоторые из них осуществлялись на входе и на выходе, фото- и видеонаблюдение, ведение ситуативных записей, опросные листы. Итак, произошли ли изменения в качестве выполнения заданий учащимися, в степени вовлеченности учащихся в процесс обучения, в отношении к обучению, в способах взаимодействия учащихся в классе в результате внесенных изменений в преподавание? Одна из стратегий для создания диалога — работа в группе. Данная стратегия побуждает к исследовательской беседе. Организация работы в группе построена таким образом: дети предварительно распределяют роли, разрабатывают правила работы в группе, критерии оценивания выполненных заданий. Учащиеся изучают материал, задают и отвечают на вопросы, беседуют, совместно выполняют предложенные задания и другие виды работ, предполагающие диалог. Применение вопросов высокого порядка заметно активизирует учебную деятельность учащихся. За основу последующей беседы принимаются ответы учеников, происходит побуждение к таким процессам работы с информацией как анализ и синтез, т.к. вопросы высокого порядка способствуют воспитанию умения применять, реорганизовывать, пополнять, оценивать, и анализировать ситуацию, причем вопросы можно дифференцировать, учитывая возможности учеников[2]. Ученики думают и размышляют вместе и в итоге оценивают работу друг друга, используя критерии, которые сами разработали; на различных этапах применяется формативное оценивание, а когда ученики работают таким образом, они не испытывают дискомфорт, тревогу, отсутствует боязнь высказывать свое мнение. С целью объективной оценки результатов исследования определены три ученика для наблюдения: А – высокая учебная мотивация, активность, академические способности, пластичность. В группе является лидером – универсальным, деловым и эмоциональным. В –темперамент смешанный, умеет работать в быстром темпе, но желателен средний темп работы, мотивация к учебной деятельности в норме. Средний авторитет в группе, пользуется уважением. С – склонность к пассивному поведению, низкая эмоциональность, преобладание процессов торможения свидетельствуют о флегматичности и меланхоличности темперамента. В работе характерен средний темп деятельности. Дисциплинирован, но малоподвижен. Ученица А, являясь лидером в классе, организовала работу в группе: одни записывали идеи, другие, прочитав и рассмотрев устройство в учебнике, изучали на практике, при этом рассуждали, предлагали, спорили. Ученик С, обычно выполнявший учебную работу в очень 445 низком темпе в результате вовлечения в групповую работу проявил активность, очевидно, что данный вид деятельности стимулирует мыслительную активность ребенка, обычно отмалчивающийся – он предлагал решение учебной проблемы. При анализе опросных листов, где дети фиксировали свое самочувствие, отношение к формам работы, эмоциональное состояние, при просмотре видеосъемок, фотографий, интервью можно сделать вывод: данная организация работы положительно влияет на адаптацию учащихся. Ученица А проявила свои лидерские способности в обучении, и стала прислушиваться к мнению одноклассников, ученица В, будучи тихой и очень скромной активно работала, причем не стеснялась задавать вопросы, в случае если группа не могла найти ответ. При организации работы в парах на разных этапах урока применялись стратегии, способствующие активному диалогу: «Ты мне - я тебе», «Вопрос-ответ». Например, дети, изучив новый материал, по цепочке перемещались и в новой паре «защищали» свой кластер. Наблюдения показали: выполняя задание, все дети говорят, слушают. Подготовленные записи дают возможность ученику чувствовать себя уверенным, спокойным, дети не боятся что-то забыть, сказать неправильно, ведь их слушает только один одноклассник, а повторив несколько раз, ответив на вопросы, оценив работу, материал лучше запоминается, о чем свидетельствует результаты проверочных тестов. Особенно ярко были заметны перемены в работе ученика С: ребенок, который практически всегда отмалчивается, выполняя только практические задания начал общаться, получать знания «в действии». Для детей мотивированных на учебу подготовлены вопросы и задания на анализ, синтез, оценку: поясните фразы «компьютер загружается», «компьютер завис», «идет перезагрузка». В каких устройствах, кроме компьютера есть ОС(операционная система)? Почему одна из ОС получила наибольшее распространение? Заполни таблицу, озаглавь текст (необычное на первый взгляд задание для уроков информатики), установи соответствие, впиши пропущенные слова, подпиши значки программ и др. Исходя из результатов исследования можно сделать вывод, что диалоговое обучение способствует: • повышению интереса к обучению; • улучшению разговорных навыков учащихся, качества запоминания учебного материала; • снижению уровня тревожности детей. Благодаря диалогу учащиеся вовлечены в учебный процесс, работа в группах и парах способствует созданию благоприятных условий для получения знаний, так как ведущей деятельностью учащихся в данном возрасте становится общение, процент запоминания материала выше по сравнению с традиционными методами преподавания. Список используемой литературы 1. Aleksander,R.J. Towards Dialogis Teaching: rethinking classroom talk [На пути к диалоговому обучению: новый подход к обсуждению в классе]. Dialogos, 2008. 2. Выготский Л.С. Мышление и речь. М.: Лабиринт, 1999. 3. Mercer, N. and Littleton,K. Dialogue and the development of thinking. A sociocultural approach [Диалог и развитие мышления. Социокультурный подход]. NY: Routledge, 2007. 4. Барнес Д. Язык и обучение в классе: Журнал образовательных исследований. Лондон Роутледж, 1971, 3(1), 27-38. 5. Руководство для учителей. Второй (основной) уровень. АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы», 2012
446 5 ЖАҢА БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ КІРІКТІРІЛГЕН САБАҚТЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ Карамурзина Ш.О., Корганбекова Г.С. Ақтөбе қаласындағы физика-математика бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ Аңдатпа Бұл мақалада пәнаралық кіріктіре оқытудың тиімділігі және артықшылықтарын сөз етеді. Пән мұғалімдері өз іс-тәжірибиесінде кіріктірілген сабақтарды өткізе отырып, сабақта оқушылардың бейнелі ой - өрісі дамитындығына, оқушы пәннің жалпы мазмұнын өмірмен байланыстыра алатындығына және оларда біртұтас көзқарас қалыптасатынына дәлелдемелер келтіреді. Кіріктірілген сабақтардағы білім қалыпты жағдайда берілген білімге қарағанда практикалық мәні тереңірек, сонымен бірге кіріктірілген сабақтардың әр тектілігі оқушылардың қызығушылығын оятып, белсендігін арттыратындығын баяндайды. Мақалада бірнеше пән мұғалімдері бір мазмұнды сабақты оқушыға әр түрлі қырынан толық жеткізе алатындығы, сол себепті оқушыда әлемді тануда толық түсінік қалыптасатындығына мысалдар келтіреді.
В этой статье раскрывается вопрос эффективности и преимущества интегрированной программы обучения. Учителя приводят примеры использования в своей педагогической практике интегрированных уроков, которые способствуют формированию у учащихся образного и целостного мышления, способности применять свои знания на практике. Знания, полученные на интегрированных уроках имеют большее практическое значение, чем знания полученные на обычных уроках. Кроме того, в статье сообщается о том, что разнообразие интегрированных уроков пробуждает познавательный интерес и повышает активность учащихся. В статье описано как учителя разных предметов могут раскрыть одну тему с разных позиций, таким образом создаются условия для правильного и полного понимания окружающего мира учащимися. Abstract This article representsthe effectiveness and benefits of an integrated educational program. Teachers give examples of it’s use in teaching integrated lessonsthat contribute to the development of students’ imaginative and holistic thinking. The knowledge gained in integrated classes have more practical value than knowledge obtained in normal lessons. In addition, the article reports that a variety of integrated educational classes arouses interest and increases the curiosity of the students. The article describes how the teacher’s of different subjects can deliver the same topic from different perspectives, thus motivating and creating the conditions that foster student success in education. Бүгінгі таңда білім беру жүйесінде нақты сапаға жету үшін, ескірген әдістер арқылы барлық педагогикалық ақауларды шешу мүмкін емес. Жаңа педагогикалық технологиялармен бірге қазіргі заманмен үндесіп жатқан жаңа стратегиялар қажет. Еліміздегі білім беру саласында қарқындап жүріп жатқан жаңалықтардан қалыс қалмай, мектептің оқу процесіне
447 өзгерістер енгізу қажеттілігі туындайды. Назарбаев Зияткерлік мектебінің алға қойған мақсаттары - мемлекеттік саясатты мәңгілік адами құндылықтармен байланыстыра білген ойшыл Президентіміздің арқасында жаңа сипатқа ие болды. Осы бағытта ұлттың зияткерлік потенциалының дамуына, бәсекеге қабілеті түлектерді даярлауда, ортақ сапалы білімге қол жеткізу үшін, болашақ ұрпақты алға жетелейтін тиімді әдістің бірі – кіріктірілген білім беру жүйесі екендігіне көзіміз жетіп келеді. Кіріктірілген оқыту жүйесінің маңыздылығы сол, оқушылардың ойлау іс әрекетінің дамуына басымдылық береді. Негізгі білім сапасының нәтижелілігін білім саласындағы жүйелілікпен сипаттауға болады. Әсіресе жаратылыстану пәндері (биология, химия, география, физика және математика) кіріктірілетін болса, оқушылардың стандартты білім беру жүйесіндегі функциональдық сауаттылығы мен оқу-танымдық құзыреттілігі қалыптасады. Осындай құзыреттілікті бағалау PISA (Оқушылардың білімдегі жетістіктерін зерттеудегі халықаралық бағдарлама) арқылы жүзеге асырылады. «Кіріктірілген» сөзінің астарынан әртүрлі саладағы мәліметтердің біртұтастыққа, үйлесімділікке және бір арнаға тоғысуы деп түсінеміз, яғни екі немесе үш және одан да көп пәндердің оқу мазмұны оқушыда белгілі бір толық көзқарасытың қалыптасуына мүмкіндік береді [1,161-б.]. Кіріктірілген сабақтарда оқушылардың бейнелі ой - өрісі дамиды, пәннің жалпы мазмұнын өмірмен байланыстыра отырып, оқушы нақты айқындалған ойлау жұмыстарымен айналысады, сабақ барысында: салыстыру, талдау, қорытындылау, жүйелеу сияқты оқу іс-әрекеттерімен білімдерін нақтылай түседі. Кіріктірілген сабақтардың құрылымы нақтылығымен, сыйымдылығымен, орамдылығымен, сабақтың әр сатысындағы оқу материалының логикалық өзара байланыстылығымен, материалдың зор ақпараттық мүмкіндігімен ерекшеленеді. • Кіріктірілген сабақтардың артықшылықтарына тоқтала кетсек: • Кіріктірілген сабақтарды құруда өте жақсы дайындық қажет, ол үшін сабақтың оқыту мақсатына сай, сабақ мазмұны анықталады. Сабақ барысында пайдаланылатын оқу материалдары бос ақпараттарға емес, оқушылардың алатын білімінің маңыздылығына икемделген болуы керек. • Оқу мақсатына сәйкес қай пәнмен біріктіргенде білім алушы сабақ мазмұнын толықтай игере алатындығын, әрі оқу мақсатының жетістікке жететінін анықтап алуы шарт. • Оқушыларда сабақтағы бірізділіктен тез шаршау жүреді, ал кіріктірілген сабақтардың әр тектілігі оқушылардың қызығушылығын оятып, белсендігін артырады. • Бірнеше пән мұғалімдері бір мазмұнды сабақты оқушыға әр түрлі қырынан толық жеткізе алады, сол себепті оқушыда әлемді тануда толық түсінік қалыптасады. • Көп жағдайда кіріктірілген сабақтар жаңалықтар мен жаңа табыстарға толы болады, сондықтан оқушылардың ғылыми іс-әрекеттерге, шығармашылыққа ұмтылуына және оқушының ойлап тапқыш (эрудиция) қабілетінің дамуына себепкер болады [3, 121-б.]. Химия және биология сабақтарындағы кіріктірілген оқыту 8 класс оқушыларының әртүрлі пән көлеміндегі алған білім дағдыларын біріктіріп, олардың біртұтас білім ретінде қалыптасуына септігін тигізеді. Бұл әдістеме арқылы білім алушылардың сан қырлы, алуан түрлі ақпараттарды қабылдауына жағдай туғызу, ой-өрісінің кеңеюуіне және функциональды сауаттылығының химия пәнінен ғана емес, кіріктірілген пәндерден де арта түсетіндігін аңғаруға болады. Төменде химия және биология пәндерінен пәнаралық байланыс тақырыптары мен жүзеге асыруға мүмкіндік беретін пәндер тізімін ұсынып отырмыз. 448 5 Кесте 1. 8-сыныпта химия пәнінен пәнаралық байланыс тақырыптары Оқу бағдарламасындағы берілген бөлімдер
Пәнаралық байланысты жүзеге асыруға болатын тақырыптар және пәндер тізімі 8.1С Химиялық реакциялардағы энергиямен танысу «Химиялық реакция кезінде энергияның сақталуы» биология, физика 8.2A Атомдағы электрондар қозғалысы ««Нөлдік сома» әдісімен заттардың формулаларын құру» математика 8.2B Сутегі және оттегі «Табиғатта таралуы» география 8.2CХимиялық реакциялар жылдамдығы (1) «Химиялық реакция жылдамдығына әсер тигізетін факторлар» биология 8.3A Заттардың формуласы және химиялық реакция теңдеулері «Химиялық реакциялар кезіндегі зат массасының сақталу заңы» биология, физика 8.4A Стехиометриялық есептеулер «Химиялық реакциялардың белгілері мен жағдайлары» биология 8.4B Көміртек және оның қосылыстары «Табиғатта көміртектің химиялық қосылыстарының таралуы» география 8.4C Су
«Су жерде және атмосферада» география 8.4C Су
«Тірі ағзалардағы судың рөлі» биология 8.4C Су
«Қышқылдық жаңбырлар. Табиғаттағы судың айналымы» экология, география Кесте 2. 8- сыныпта биология пәнінен пәнаралық байланыс тақырыптары Оқу бағдарламасындағы берілген бөлімдер Пәнаралық байланысты жүзеге асыруға болатын тақырыптар және пәндер тізімі 8.1A.Тірі ағзалардың алуан түрлілігі «Таксономиялық иерархия» тарих 8.1В . Жасушалық биология « Өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын зерттеу» бейнелеу өнері 8.1 С. Молекулалық биология «Биологиялық полимер мен мономерлер» химия 8.1 С. Молекулалық биология
«Судың құрамы мен маңызы» химия 8.1 С. Молекулалық биология «Макро және микроэлементтер» химия 8.1 С. Молекулалық биология
«Қоректік заттардың жеткіліксіздігінен туындаған өсімдік аурулары» химия, экология 8.1D Өсімдіктердің қоректенуі «Фотосинтез» физика 8.1D
Өсімдіктердің қоректенуі «Фотосинтез процесіне әртүрлі факторлардың әсері (жарықтың интенсивтілігі)» физика 8.1D
Өсімдіктердің қоректенуі «Өсімдіктердегі судың тасымалдануы (осмос)» физика Кіріктірілген сабақты өткізудің ерекшеліктеріне тоқтала кетсек: • Қалыпты сабақтардай емес үлкен дайындықтарды қажет етеді. • Ең бастысы сабақ мақсатына жету үшін жасалатын екі мұғалімнің іс-әрекеті сабақ мазмұнына сай болуы шарт. • Бос ақпараттардан аулақ болып, білімді тиянақты меңгертудегі әдіс- тәсілдер ортаға салынып, талқылануы қажет. 449 Оқушылар кіріктірілген сабақтардан көп мағлұмат алады, сондықтан белсенділіктерін жоғалтып алмайтындай амалдар ойластырылып, күнделікті тұрмыспен , өмірмен байланыстыруды талап етеді [2, 44-б.]. Кіріктірілген сабақты өткізудің ерекшеліктерін ескере отырып, кіріктірілген оқу бағдарламасындағы 8-сыныпта биология пәнінен 8.2B Жасушалық биология тарауындағы: «Судың құрамы және маңызы» тақырыбында әріптесімізбен бірге 8А сыныбында биология сабағын химия пәнімен кіріктіре өткізген болатынбыз. Сабақтың тақырыбы нақты анықталынған, жоспарлы түрде ұйымдастырылды. Кіріктіре білім беру жобасын зерттеме ретінде ала отырып, әріптесіммен бірге 8С сыныбына пәндік байланыссыз өткізілді де, ал 8А сыныбына химия пәнімен жоспарлы түрде кіріктіре өткізілді. Оқушыларға химия пәнінен берілген тәжірибелер мен ақпараттар жеткілікті болғандықтан, судың биологиялық маңыздылығын әрбір оқушы нақты, түсінікті түрде баяндап, берілген жеке тапсырмаларда өз ойларын еркін жазып, айтып шықты. Екі сыныптан да алынған рефлексия қорытындысы бойынша көз жеткізгеніміз: кіріктірілмей өткізілген сабақ барысында оқушылардың толықтай түсіне алмадым деп жазғандары болды, ал 8А сыныбындағы оқушылар суды химиялық жағынан барлық қасиеттерін қарастырғаннан кейін, биологиялық тұрғыдағы маңыздылығын баяндау өте жеңіл екендігін келтірген. Кесте 3. Кіріктірілген сабақта берілген білімдер жиынтығы Судың қасиеттері Химия пәнінен берілген білім Судың тірі ағзалар үшін биологиялық маңыздылығын анықтай алды Полярлық молекула Судың сапалық құрамы сутек пен оттектен тұрады. Су молекуласы 2 атом сутек пен 1 атом оттектен тұрады. Молекула ішінде-ковалентті полярлы байланыспен байланысады. Полярлы молекула – диполь. Сутегі иондары мен гидрооксил топ иондары еріген заттардың молекулаларына қосылып, қасиеті жаңа заттар түзеді. Су өсімдіктерге, бактерияларға фотосинтезді жүзеге асыру үшін қажет. Су молекуласының дипольдық құрылысы негізінен ол әр түрлі заттармен активті әрекеттесе алатындығын көрсетеді. Сутектік байланыс Су молекулалары өзара сутектік байланыспен байланысады, яғни бір молекуладағы сутегі атомы мен екінші бір молекуладағы оттегі атомы арасында сутектік байланыс түзіледі. Су молекуласының сутектік байланысы мен полярлығы бейімділігінің нәтижесінде су жақсы еріткіш екендігін көрсетеді. Су кейбір ферменттер әрекетінен гидролиз реакциясына түседі. Молекулааралық байланыс
Су – сұйық. Егер сутектік байланыс болмаса, судың қайнау температурасы басқаша болар еді... Транспирация процесінің жүзеге асуы. Меншікті жылу сыйымдылығы Судың жылу сыйымдылығы өте жoғары. Жaздың aптап ыстық күндерiнде су жылуды сіңіріп, өзеннiң мaңайын сaлқындатып тұрaды. Жылу сыйымдылығының жоғары болуына байланысты су жасушасының термореттелуіне қатысады. Беттік керілу Судың беттік керілуі жоғары. Краннан немесе пипеткадан аққан су тамшысына тәжірибе. Цитоплазманың міндетті құрамды бөлігі, жасуша тургорын қамтамасыз етеді. Өсімдік тамырынан сабаққа, одан жапыраққа қарай қоректік заттардың қозғалуы, |