Оқулық қазақ тілді аудиторияға ағылшын тілін өз бе тінше үйренуге, тілдік курстарға жэне жоғары оқу орындары

Ираш Аманқызы Бсіймүрамова
есімге 
«-Іу»
  жұрнағы  жалгану  арқылы  жасалады: 
sudden  -  sud­
denly, possible -  possibly,  usual -  usually, slow -slow ly,  bad-badly,
fluent -fluently, second -  secondly.
Кейбір үстеулердің шыраилары да осы жолмен жасалады. 
ex­
treme — extremely,  remarkable — remarkably,  noticeable — noticeably.
Е с к е р т у .   Ағылшын тілінде кейбір «-1у» жұрнағына бітетін сөздер 
формасы үстеуге ұқсас болғанмен, олар үстеудің кызметін атқармаиды.
а)  «-1у»  жұрнағына  бітетін  сын  есімдер.  Мұндай  сьш  есімдердің 
орнына  сын  есіммен  формасы  ұксас  үстеу  немесе  сөз  тіркестері
қолданылады.
John is very friendly;
He spoke in a lively tone; 
.  ^  >. 
*. 
%■,
э) 
«high, low, near, for, hard, fast, early,  late»
 үстеулерінің формалары
сын есіммен бірдей болып келеді:
I  
high
 building (сын есім) -  to jump 
high
 (үстеу); 
a late
 hour (сын есім) 1 to come 
late
 (үстеу); 
hard
 time (сын есім ) 1 to work 
hard
 (үстеу).
Омонимдес 
«hard»
 сөзіне 
«-Іу»
 жүрнағы жалғанғанда, оның мағы- 
насы өзгеріп 
«hardly»
 үстеуі« эрең, зорға дегенде» деген мағынаны біл-
діреді.
He believed 
hardly
 his own eyes (Ол өз көзіне өзі зорға сенді).
б) 
«-Іу»
 жұрнағына біткен үстеулердің түбірі бір болғанмен, мағы- 
налары эртүрлі болады.  Ағылшын тілінде бір түбірден шыккан екі үс- 
теудің біреуі 
«-Іу»
 жұрнағынан, ал екіншісі жүрнаксыз жасалған үстеуді 
кездестіруге болады.  Мүндай үстеулердің туынды түрінің бірнеше де-
рексіз мағынасы болады:
high -  жоғары (тура мағынасында), highly -  көтеріңкі, өте
жоғары (ауыспалы мағынада);
deep -  терең, түңғиық (тура мағынасында) -  deeply -  өте,
қатты (ауыспалы мағынада);
near -  жақын -  nearly - ... жақын (таяу) қалды;
late -  кеш, кешігіп -  lately -  соңғы кезде, жақында;
They appriciate his acting highly (Оның ойынын олар жоғары 
бағалады);
We  think  he  is  highly  educated  man  (Біз  оны  өте  жоғары 
білімді адам деп ойлаймыз).
Есімдікті  үстеу  деп  аталатын  есімдіктен  жасалған  үстеулер
42

Агылшын тілінің практикалық грамматикасы
бар.  Мұндай  үстеулерге  қимыл-сын,  мекен,  мезгіл  үстеулердің 
барлық түрлері жатады.
Мезгіл үстеулер: 
then,  when,  wherever;
Мекен  үстеулер: 
there,  here,  where,  wherever,  somewhere,  any­
where,  nowhere,  everywhere;
Бағыт-бағдар үстеулер: 
thence,  hence,  whence;
Қимыл-сын үстеулер: 
thus, so,  how,  why,  therefore,  wherefore;
Жиілікті білдіретін үстеулер: 
sometimes,  always,  ever,  never;
Күшейтпелі үстеулер: 
so, somewhat;
Осы есімдікті үстеулердің ішінде жалғаулық үстеулер де бар: 
when,  whenever,  how,  why,  where.
  Мүндай үстеулер  басыңқы  сөй- 
леммен  бағыныңқы  сөйлемді  байланыстырып  түрады: 
«When, 
where,  how,  why»
  сияқты  есімдіктен  жасалған  үстеулер  арнаулы 
сүраулы сөйлемде сүраулық үстеулердің қызметін атқарады.
Үстеудің шырай формаларының жасалу тәсілдері
Қимыл-сын, күшейтпелі, жиілікті білдіретін үстеулердің шы- 
райлары болады. Олар томендегідей тәсілдермен жасалады:
а) үстеуге 
«тоге»
  (салыстырмалы түрі), 
«most»
  ( күшейтпелі 
түрі) сөздері тіркесу арқылы жасалады:
frequently -  more frequently -  most frequently; 
severely — more severely -  most severely;
ә)  бір  буынды үстеулерге 
«-er,  -est»
  жұрнақгары  жалғану  ар- 
қылы жасалады:
fast — faster -  fastest;
б) 
«early»
  үстеу  сөзінің  шырайларының  жасалу  жолы  бір 
буынды  сын  есім  сөздердің  шырай  формаларының  жасалу  фор- 
маларымен ұқсас:
early — earlier — earlies/;
в)  кейбір  үстеулердің  салыстырмалы,  күшейтпелі  формала­
ры басқа сөзден жасалады, яғни түбір сөз өзгеріп кетеді. (Бұл үс- 
теулердің шырай формаларын есте сақтау қажет)
well — better — best; 
badly -  worse -  worst; 
late -  later -  last;
far -  farther -  fartherest (қашықтықты ғана білдіреді); 
further -  furthest (кашықтыкты, мезгілді, уақытты білдіреді
43

және дерексіз (абстрактілі) мағынасында қолданылады. 
Үстеудің шырай формалары  сын  есімнің шырай  формалары- 
мен  ұқсас,  яғни  олардың  құрылымы 
«as  ...as,  not so  ..
ms
,  not as 
as,  several times as  ...  as»
  жэне салыстырмалы  шырайда қолда- 
нылатын (сапасы бірдей емес екі затты салыстырғанда қолданы-
латын 
«than»
 сөзі арқылы келеді.
Adam  skates  better  than  her  brother  does  (Адам  ағасына
қарағанда коньки ді жақсырақ тебеді).
Bobby speaks English as  (or so) well as you (do) (Боби да
сіз сияқгы ағылшынша жақсы сөйлейді).
They get up earlier than you (Олар сізге қарағанда ертерек
тұрады).
He  does  sums  best  o f  all  (Ол  есепті  бэрінен  де  жақсы 
шығарады).
«most»
 сөзі 
«very»
 деген мағынаны білдіретін үстеудің алдын- 
да келеді.
Askar paints  pictures  most beautifully  (Асқар  суретті  өте 
эдемі салады).
She moves most graciously (Ол кереметтей сұңғақ жүреді).
Заттанган үстеулер
Ағылшын тілінде мезгіл, мекен үстеулер зат есім функциясын 
атқаратын жағдайларын шылаумен (предлогпен) тіркесіп келген-
де анық байқауға болады.
The  engineers  haven’t  heard  it before  today  (Инженерлер
күні бүгінге дейін мүндайды естіген жоқ).
There  was  no  difference  from  outside  (Сырт  жағынан  еш
айырмашылық болмады).
«Today, tomorrow, yesterday, tonight»
 үстеулері де заттанып, ілік
септігінде тұрады жэне сөйлемде зат есімнің қызметін атқарады.
Have you recieved today’s mail? (Бүгінгі почтаны алдыңыз
ба?)
Today is our national holidays (Бүгін біздінұлттық мерекеміз). 
Yesterday was his birthday (Кеше оның туған күні еді). 
Tonight will be cold (Бүгінгі кеш салқын болады).
Did you hear tomorrow’s weather? (Сіз ертеңгі ауа-райын 
естідіңіз бе?)
Ираьи Аманқызы Баймүратова_________________ _

ЕСІМДІК
Есімдік -  жалпылама немесе  қатыстық  мағынаны  білдіретін 
сөз  табы.  Есімдіктер  (адамның,  заттың  атын  атамай-ақ)  адамды 
не затты жэне оның сапасын білдіреді. Айтушының кім, не жайлы 
айтылғаны  контекстен,  ситуациядан  белгілі  болады.  Адамға  қа- 
тысты 
«1, he, she»
 есімдіктері жұмсалады, ал зат не оның сапасына 
«it»
 немесе 
«this»
 есімдіктері жұмсалады.
Есімдіктер  басқа  сөз  табының  орнына  жұмсалатындықтан, 
сөз табының бірі ретінде олардың саны онша көп болмағанымен, 
ағылшын тілінде өте жиі  қолданылады жэне кез келген мэтіннің 
көпшілік бөлігін құрайды.
Мағынасына  жэне  синтаксистік  қызметіне  қарай  есімдіктер, 
зат  есім  орнына  жұмсалатын  есімдіктер  жэне  сын  есім  орнына 
жұмсалатын есімдіктер болып екіге бөлінеді.
Зат  есім  есімдіктері  зат  есімнің  орнына  колданылады  жэне 
олардың синтаксистік қызметі де зат есімдерге ұқсас болады.
I learn English (Мен агылшын тілін үйренемін).
Не put 
everything
 on the  table  (Ол  бәрін  үстелдің үстіне
қойды).
Is that 
yours?
 (Анау сіздікі ме?)
Сын  есімнің  қызметін  атқаратын  есімдіктер  сын  есімнің 
орнына  жұмсалады  жэне  олардың  синтаксистік  қызметі  де  сын 
есіммен сәйкес келеді.
Көптеген  есімдіктер  зат  есімнің де,  сын  есімнің де  қызметін 
аткара алады.
Зат есім орнына жүмсалатын есімдіктер: 
Some,  this,  it.
Some
 go in (Кейбіреулер ішке кіреді).
What is 
this?
 (Мынау не?)
This
 is important (Бұл маңызды).
Say 
it
 to him (Оған мүны айт).
45

Ираш Аманқызы Баймүратова
жұмсалатын
балалар
шомылғанды ұнатпайды).
What kind o f room is this? (Бұл 
This room is large (Бұл бөлме \ 
Кейбір  есімдіктердің
жалғау  (жіктеу
жэне 
«who»
 сұрау есімдігі); 2) көпше түр 
(this,  that,  otherj,
  3) тек
fe
тикалық
есімдіктер
ажырату
формалары
(кестені қараңыз).
Есімдіктің түрлері
Адамға қатысты колд; 
нылатын есімдііегер
Жіктеу есімдігі 
Меншіктік есімдіктер 
Өздік есімдігі
Сұрау есімдіп 
Жалғаулық есімдігі 
Қатыстык есімдігі
he, she 
his, her
himself, herself 
who
who, whoever 
who
Жансыз нәрсеге 
катысты қолданылатын
есімдіктер
Белгісіздік есімдігі
Жалпылау есімдіп
somebody,  someone  any- 
body, anyone 
everybody, everyone
Болымсыздык есімдігі 
nobody, no one
it 
its
itself 
what
what, whatever
which_______
something, anything
everything 
nothing
затты  не  адамды
■
білдіретін  есімдіктер тэуелдік  формасында колданылуы  мүмюн
Бұған 
«-body,  -one»
  сөзіне  аяқталатын
абстрактілі
ынада болғандықтан, артикльмен келмейді. Оларды 
гы топқа жіктей (классификациялай) алмаймыз. Со- 
артикльдердің есімдіктерден шыкканын жэне олар- 
ітауын  білдіретін  сөздер  екенін  есте ұстаған  дұрыс. 
а есімдіктер мен артикльдер казірп ағылшын тілінде
інына аүысып колланыла бепелі: 
a book, some book(s),
the books,  this (that) 
in such a situation.
46

Агылшын тілінің практикалық грамматикасы
ЕСІМДІКТЕРДІҢ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ
Есімдіктерді  топтастыру  олардың  семантикалық  ерекшелік- 
теріне  негізделеді.  Дегенмен  оларды  топтастырғанда  олардың 
кейбір грамматикалық ерекшеліктері де еске алынады. Осы атал- 
ған ерекшеліктерін ескере отырып, есімдіктерді мынадай топтар- 
ға белуге болады:
1) жіктеу есімдіктері: 
I, she,  he, she,  it,  we, you,  they;
2) тәуелдік есімдіктері: 
my, his,  her,  its,  our, your,  their;
3)  өздік  есімдіктері: 
myself,  himself,  herself,  itself,  ourselves, 
youself,  themselves;
4) сілтеу есімдіктері: 
this (these),  that (those), such (the) same;
5) сұрау есімдіктері: 
who,  whose,  what,  which;
6) жалғаулық есімдіктер: 
who,  what, which;
7) катыстық есімдіктер: 
who,  whose,  which,  that;
8)  белгісіздік  есімдіістер: 
some,  any,  somebody,  anybody, 
anything, something, someone,  anyone;
9)  болымсыздық есімдіктер: 
no,  none,  no  one,  neither,  nobody, 
nothing;
10)  жалпылау  есімдіктер: 
all,  both,  either,  each,  every,  every­
body, everyone,  everything;
11) ортақ есімдіктер: 
each,  other,  one,  another;
12) салыстырмалы есімдіктер: 
another,  other,  others;
13)  мөлшерлік  есімдіктер: 
much,  many,  (a few),  (a)  little,  sev­
eral,  enough;
Осы  аталған  есімдіктердің  негізгі  топтары  тағы  да  мынадай 
жанама топтарға жіктеледі.  Есімдіктердің бірінші тобына жіктеу, 
тәуелдік,  жэне  өздік  есімдіктері  жатады.  Екінші  топқа  артикль- 
мен  мағынасы  ұксас  заттың,  нәрсенің  көпше  не  жекеше  турін 
бідціретін  сілтеу  есімдіктері  жатады.  Үшінші  топқа  сөйлемнің 
синтаксистік ерекшелігіне негізделіп жіктелген сұрау есімдіктері, 
жалғаулық  есімдіктер  жэне  қатыстық  есімдіктер  жатады.  Олар- 
дың барлығы  белгілі  бір сөйлемнің коммуникативтік түріне бай- 
ланысты  қолданылады.  Төртінші  топқа  семантикалық  жағынан 
байланысқан  белгісіздік,  болымсыздық,  жалпылау,  жэне  салыс­
тырмалы  есімдіктер  кіреді.  Бесінші  топ  кейде  сан  есім,  кейде 
үстеу ретінде колданылатын,  шырай  категориясы бар мөлшерлік 
есімдіктерден тұрады.
47

Ираиі Аманқызы Баймуратова
Жіктеу.
Бұл топка 
« т е - т у -  myself, y o u -у и ш  - у и » ^ , ,  щ  
шыккан  есімдіктер жатады.  Олардын барлыгынын жак жэне тек
your -  youself >
.
категориясы бар.
Жіктеу есімдіктері
Жікгеу есімдіктері зат есімнің орнына жұмсалады 
,
ттііггрплін
 екі септік жалғау формас
Септік түрі
Атау септік
Табыс септік
1 -ші жақ
жекеше
I
me
көпше
We
us
2-ші жак
you
you
жекеше
кызметш
y i U I V l v J  
-----  
----- ■
 
*
атқарғанда атау септігінде болады.
He translates the text (Ол мәтінді аударады).
(Мэтінді
әдеттегідей
ол).
сұрағына
арқылы байланысу заңдылықгары
бойынша баян дауыштан кейін келеді:
сұрады)
I  prepared  everything  for  the  trip  (Мен  саяхатқа  бәрін 
әзірледім).
Е с к е р т у .   Ауызекі сөйлесу тілінде  есімдік атау септіпне кара- 
ганда көбінесе тура не жанама толықгауыш формасы түрінде баяндауыш
қызметін атқарады.
No, its not me (Ол мен емес кой).
It’s him we are talking about (Біз ол жаилы сөйлесіп жатырмыз).
All people tried to treat with Azat as Ardak, but they were not her 
(Жұртгың бәрі Азатпен Ардақ сияқты қарым-қатынас жасауға 
тырысқанмен, олар бәрі бір Ардакгай емес еді).
We are not them, are we? (Біз олар емеспіз гой, рас па?)
We simply couldn’t behave  as they were,  since we  are not them 
(Біз-біз,  олар-олар,  сондықтан  да  біз  өзімізді  олар  сияқгы
ұстай алмаймыз ғой). 
-
түрі
тұлғасында
48

Агылшын ттшң практикалық грамматикасы
Сөйлемдегі екінші бастауыш қызметін атқарады.
Well, you and 
me,
  we are like as two couples of water (Сен 
жэне мен судың екі тамшысындай ұқсаспыз).
а)  сөйлемнің  бастауышының  алдында  келетін  оқшау  сөз  де
осы формада келеді:
Me,
  I’m  only  one  of  those  (Ал  мен  тек  солардың  бірі
ғанамын);
э) эллипті сөйлемдерде келеді:
«Didn’t you keep your promise? (Уәдеңде тұрмадың ба?). 
Who? Me? Never. Nothing kind (Кім? Мен бе? Ешкашан да).
б)  салыстырмалы  шырайда 
«such,  as»
  жэне  создерінен  кейін
келеді:
Such as 
me
? (Мендей ме?).
As tall as 
me
? (Мен сияқты бойшаң ба?).
No,  she  is  taller  than 
me
  (Жоқ,  ол  маған  қарағанда 
бойшаңдау).
Егер  де  есімдіктен  кейін  айқындауыш  мүше  болса,  онда 
жіктеу есімдігі атау септігінде тұрады:
It is /  who adviced it (Бұған кеңес берген мен).
Жіктеу есімдігінің ушінші жақ формасы текке жіктеледі:
«һе»  -
 ер  кісіге  қатысты, 
«she»
 — әйел  адамға  қатысты  жэне 
«it» -
 жансыз затқа қатысты қолданылады.
«It»
  есімдігінің  жіктеу  есімдігінің  ішінде  алатын  орны  ерек- 
ше. 
«It»
  жіктеу  есімдігінің  жалпы,  абстрактілі  мағынасы  көп. 
Сондықтан оның дәл мағынасын тек контекст арқылы ғана анық- 
тауға болады. Бұл есімдік мынадай екі жағдайда қолданылады:
1) 
деректі  зат  есімнің  орнына  не  зат  есімнің  эквивалентінің 
орнына қолданылғанда,  сол  өзі  айқындайтын  сөздің алдында не 
одан кейін келеді.
«It»
 есімдігі өзі ауыстыратын зат есім, зат есімді тіркес немесе
сөйлемнен кейін келеді.
Then  we  saw  something  black  ...  (Сосын  біз  қарайған 
бірнәрсені көрдік).
It
 was a boat (Ол қайық екен).
Out  men  reached  it  took  out  a  man  sleeping  in 
it
  (Біздің 
адамдар оған барып, оның ішіндегі кісіні одан (қайықтан) 
шығарып алды).
49

Ираиі Аманқызы Баймүратова
э) 
«и»
 есімдігі басыңқы (жақсыз) сөйлемнің басында келген-
де  бағыныңқы сөйлемдегі сөздің, сөз тіркесшщ не сөилемнің ор- 
д  ’ 
________  
пнмн  мағынасы  бағыныңқы  сөилемде
беріледі:
(Мұндай
1   i u u i i u   i t  
w i i i i v v . * .   -------- 
-
мәселені жалғыз өзім шешу маған қиын деп таптым).
(Бұл
1 1
  іЗ  O U U l l ^ v  
---- ---  
и  
.
жөнінде  ештеңе  айтпастан  оның  кетіп  қалғаны
таңданарлықтай болды), 
&
и
 
dangerous 
to  stay  here fo r  a  long  time
  (Бұл  я
қалу
мүшесі
тінде  жұмсалғанда 
«ІІ»
  есімдігі  накгы  бір  заггы  не  кұбылысты
білдіреді. Бұл мақсатта екі түрлі жағдайда қолданылады.
а) адамды не затгы білдіретін 
«it»
 сілтеу есімдігінщ мағынасын 
(айтушының 
«it»
 есімдігі арқылы кім, не жайлы айтып тұрғанын) 
контекст не ситуация арқылы анықгауға болады.
Does  it  suit  you?  (Сізге  бұл  ыңғайлы  ма?)  (Бұл  сіздщ
көңіліңізге қона ма?);
No, it won’t do (Жоқ, бұл жарамайды).
э)  сөйлемде  ауа-райын  немесе  (уақытты)  мезгілді,  яғни  таби-
ғи  құбылысты  білдіретін  жақсыз  сөйлемде  бастауыпггьщ  орньшг 
қолданылады (Ағылшын тілінде бастауьпнсыз сөйлем болмайды).
It
 was a hard time (Ол бір қиын кезең еді).
It
 is cold today (Бүгін күн суық).
It
 gets dark (Қараңғы түсіп келеді).
шуақты күн
жалпылама
қолданылатын тағы үш түрлі жіктеу есімдігі
We
You  can  come  and  see  our  new  flat  (Сіздің  келіп,  біздің
жаңа пәтерімізді көруіңізге болады).
They  said  that  they  were  glad  to  meet  us  (Олар  бізбен
айтты)
журналдарда
ұйым  атынан  сөйлегенде
есімдігі қолданылады.
50

Агылшын тіліиің практикалық грамматикасы
We
  informed  about  it  earlier.  (Біз  бұл  жайлы  бұрын 
хабарлағанбыз).
Е с к е р т у .   1. 
«We,  you,  they»
  есімдіктерінен  кейін 
«both,  all» 
есімдіктері оларға эмфатикалық мағына беру үшін жұмсалады.
I want you both to be happy (Біз сендердің екеуіңнің де бақытты 
болғандарыңды қалаймыз).
He turned  out to be the best player of them  all  in the team  (Ол 
командадағы ең жақсы ойыншы болып шықты).
Қазіргі ағылшын тілінде 
«it all»
 тіркесі де қолданылады.
It  all
  seemed  impossible  (Мұның  бэрі  мүмкін  еместей 
болып көрінді).
«both, all»
 есімдіктері бастауыш функциясындағы жіктеу есім- 
діктерімен тіркесіп  келгенде,  олардың  арасында жікгеу есімдігі, 
көмекші етістік не дәнекерлеуші етістік келеді.
They were 
all
 leaving tonight (Олардың бәрі  бүгін кешке 
жүргелі отыр).
You  can 
all
  discuss  this  problem  (Сіздер  бәріңіз  бұл 
мәселені талқылауларыңызға болады).
Тәуелдік есімдіктері
Тәуелдік есімдіктерінің көпше, жекеше түрі жэне тек (род) ка- 
тегориясы  бар.  Олар  екі  формада қолданылады:  жалғаулық (ілік 
.  септігі формасында) жэне абсолютті  формасы. Ағылшын тілінде 
жіктеу есімдігінің екінші  жақта көпше жэне жекеше түрінде  бір 
ғана формасы бар.
Түрлері
1 -ші жақ
2-ші жақ
3-nri жақ
жекеше
көпше
жекеше
көпше
жекеше
көпше
Жалғаулык
my
our
your
your
his, her, its
their
Абсолютті
mine
ours
yours
yours
his, hers
theirs
Тәуелдік есімдіктері ілік септігінде сын есім, есімдік ретінде 
қолданьшып, сөйлемде аныктауыш қызметін атқарады.
It is 
our
 room (Бұл -  біздің бөлмеміз).
Тәуелдік  есімдіктерінің  абсолютті  формасы  зат есім,  есімдік 
ретінде  қолданылып,  сөйлемде  бастауыш,  баяндауыш,  толықта- 
уыш қызметін атқарады.
51

This is yours. Mine is in the bag. I ’ll take it, not hers.
«of mine» тіркесінің мағынасы «one o f my...» (менің... бірі) 
a friend o f mine = one o f my friends (менің достарымның
бірі) 
.  . 
a friend o f hers = one o f her sisters (оның әпкелерінщ бірі)
A  friend  o f  them  is  ill.  Do  you  know  him?  (Олардың
достарының бірі ауырып қалды. Оны білесіз бе?)
Тәуелдік  есімдігінің  абсолютті  формасы  кейде  эмфатикалық 
«of»
 шылауымен (предлогымен) келеді.
I  would  like  to  take  into  consideration  advice 
o f
 his  (Мен
оның кеңесін есте ұстағым келеді).
Drioli  wanted  to  have  a  picture 
o f
 hers  (Дриоли  оның
суретін салғызғысы келді).
Тәуелдік  есімдіктері  ағылшын  тілінде  дененің  бір  мүшесін,
киімнің бір бөлігін, жеке бір адамның меншігіндегі заітарды біл- 
д і р у  
үшін жұмсалады.  Яғни, заттың біреудің меншігі  екенін біл-
Д1Р6Д  I think o f 
my
 future life (Мен өзімнің болашағым (болашақ
өмірім) жайлы ойлаймын).
She put 
her
 bag on the table (Ол (өзінің) сөмкесін үстелдің 
үстіне қойды).
We delayed 
our
 trip (Біз (өзіміздің) сапарымызды кейінге 
қалдырдық).
Тәуелдеу есімдіктері, эдетте (іс-қимыл, әрекет жаса)тііы адам- 
ның бір  мүшесін  білдіретін  зат есімнің  алдында келеді.  Мұндай 
функцияда  тэуелдік  есімдіктері  қазақ  тіліне  аударылмайды,  ал 
олардың  білдіретін  мағынасы  қазақ тілінде  зат  есімнің тэуелдік
жалғауы арқылы беріледі.
He  took  the  instrument  in 
his
  hand  (Ол  құралды  қолына
алды).
Let her brush 
her hair
 ( Ол шашын тарап тұрсыншы.)
The  teacher  asked  her  students  to  hand  in 
their
  note­
books  (Оқытушы  (өзінің)  студентгерінен  (өздерінщ)
дэптерлерін тапсыруын өтінді).
Егер  де  зат  немесе  дененің  бір  мүшесі  эрекет  иесіне  емес,
екінші  бір  (толыктауышка  катысты)  кісіге  қатысты  болса,  онда 
зат есімнің алдында белгілі артикль келеді.

жүктеу/скачать 17,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: