6 .3 . Қ Ұ Р А Н Д Ы Е Т ІС Т ІК Т Е Р Күрделі сөз мәселесінің лингвистикалық та-
биғаты әлі төлық айқыгщалып болған жоқ. Әсіре-
се құранды етістіктермен байланысты.
А н ал и ти кал ы қ тәсілм ен ж асалған етістік
композиталары алғаш қы грамматикалардан бас-
тап кездеседі. Онда есім мен етістен болған
жасалымдар сәзқөсы м ға жатқызылған. Я ғн и сөл
кездің өзінде-ақ зерттеушілер есім мен етістіктің
тіркесуі жай тіркес еместігін, оның қимыл мәнге
көшіп, түрлі қимыл м ағы насы ны ң бар екендігін
байқаған. Алайдат.б. ғалымдардыңесім+көмекші
етістік тіркестерінен ж асалған бұл етістіктердің
нақты тілдік сипаты құрыламдық және семанти-
калық табиғаты күні бүгінге дейін жете ашылмай
келеді.
К ей б ір зер ттеу л ер д е
есім мен
к ө м е к ш і етістіктертіркесі ф разаға, идиомаға ж атқы зы -
лады. М ы салы ,
акыл берді, баж етті, бассалды, тамыр болды сияқтылар. Ал енді біреулер мұндай
типті тіркестерді күрделі сәзге жатқызады.
Әйтсе де,
күрделі етістік, күранды етістік деген термин түркітануда бірінің өрны на бірі
жұмсалып, өте кең мағынада қөлданылған. Атап
айтқанда, көптеген тұжырым, пікірлерге зер сал-
сақ, күрделі етістікке құрамында екі етістігі бар
және
есім+комекш і етістіктен тұратын етістік
тіркестерінің бәрі жатқан. Бұл көзқарас ғылыми
әдебиеттерге де, оқулы қтарға да осылай енді.
Т ерм иннің жалпы лама қолданылуы сол кездегі
зерттеулерге тән қасиет еді.
Күрделі етістік болсын, құранды етістік бол-
сын созжасам мәселесімен байланысты зерттелген
емес. Күрделі етістік 1971 жылдан Н.Оралбаева-
ның ғылыми тұжырымының нәтижесінде соңғы
жылдарда сәзж асам тұрғы сы нан зерттеліп, өз
мәртебесін алды, ал құранды етістік әлі де болса,
арнайы зерттеуді қажет етеді. Онымен байланыс-
ты зерттеушілердің бәрі
