П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет357/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   353   354   355   356   357   358   359   360   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

2.8.4. Сөзжасамдық тарам
Сөзжасамдык тарам
термині словообразова- 
тельная парадигма мәнінде қолданылды. Осы тер- 
мин орыс тіл білімінде де кейінгі кезде қолданы- 
ла бастады.
Бұрын 
тарам
термині морфологияда ұзақ 
уақы т қолданы лғаны белгілі, мысалы септік та- 
рамы (парадигмасы), жіктік тарамы (парадигма- 
сы) сияқты қолданыс ғылы мда эбден таралған
таны с ұғы м ға айналған. Бұл термин барлы қ тіл 
біліміндік сөздіктердің бәрінде сөз түрлендіру 
жүйесі мәнінде түсіндірілген.
Соңғы кезде созжасамдық тарам (словообра- 
зовательная парадигма) термині қолданыла бас- 
тады. М орф ологиялы қ тарамда да бір соз түрлі 
сөз түрлендіруші қосымшалар арқылы түрленеді. 
Сәзжасамда да бір сөзден бірнеше түрлі сөз жаса- 
лады. М орфологиялық тарамдар жиі қолданыла- 
ды, созжасамдық тарамдар одан әлдеқайда сирегі- 
рек қолданылады және сөзж асамдық тарамдағы 
сөздердің лексикалық мағынасында айырма бол- 
са, м орфологиялы қ тарамдағы сөздердің лекси- 
калық мағынасында айырма болмайды да, айыр- 
ма тек грамматикалық мағы нада болады. Мыса- 
лы, 
үй —> үйге, үйді, үйден, үйдің
деген септіктегі 
үй
сөзінің түрлену тарамын алсақ, олардың бәрінде 
үй
деген лексикалы қ м ағы нада өзгеріс ж оқ, тек 
оны ң түрлі тұлғалары на түрлі грамматикалық 
мағы на қосылған. Д ем ек морфологиялық тарам ,
- бір создің белгілі жүйе бойы нш а грам м ати ка^ 
лы қ тұлғаларға түрленуі. Сонды қтан морфоло- 
гиялық тарамда бір лексикалық мағынаның үстіне 
түрлі грамматикалық м ағы на ғана қосылады.
Ал сөзжасамдық тарамның құрамында түрлі 
лексикалық мағыналы туынды сөздер ғана өрна- 
ласады, бірақ олар - бір сөзден жасалған туынды 
сөздер. М ысалға, 
күй
етістігінен жасалған сөзжа- 
самдық ұядағы 
күйік, күйін, күйіс, күйдір
туынды 
түбір сәздерді алайық. Бұлар бәрі - 
күй
етістігінен 
жасалған туынды сәздер, олардың әрқайсысының 
озіндік лексикалық мағынасы бар, әрқайсысы тілде 
лексикады қ бірлік болып саналады. Олай болса
ол морфологиялық тарам ға жатпайды. Ойткені 
морфологиялық тарамда бір лексикалы қ бірлік




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   353   354   355   356   357   358   359   360   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет