П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет64/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Жалпы сипаттамасы: 
тілш ік, тоғы сы ңқы
(ж у ы с ы ң қ ы ), ұ я ң , кей ін д і (ж уан ), ер ін д ік 
дауыссыз дыбыс.
Ж іңішке еріндік түрі: ГҮЛ 
т.6.(18-4-сурет)
Жасалымы: 
тіл ортасы мен таңдай жымдаса 
(ж ай ы л ы ң қы ) тоғы сад ы (жуысады) (3-1,2), 
жасалу о рн ы н а қарай тіл ортасы ; тіл ауыз 
қуы сы н да ілгері и тін іп ж атады (6), тілдің 
ж аты сы на қарай ілгерінді; дауыс желбезегі


46
ФОІІЕТИКА
жартылай тербеледі (5-3), желбезек қатысына 
қарай тербеліңкі; ерін дөңгеленіп (сүйірленіп) 
барып (1-2) жасалады, ерін қаты сы на қарай 
еріндік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: 
тіл ортасы мен таңдай ны қ 
тоғы сады (жуысады), тоғы сы м күш іне қарай 
босаң тоғысыңқы; ауыз қуысы кішірейіп, көмей 
қуысы үлкейеді, үстеме жасалым орнына қарай 
ауыз қуысты дыбыс болып табылыды.
Е стілім і: 
тіл о р т а с ы м ен т а ң д а й д ы ң
тоғысымы (жуысымы) босаң леппен аяқталады, 
тоғы сы м бітіміне қарай босаң лепті; дауыссыз 
ызың дыбысталады, үн қатысына қарай ұяң; әуез 
қатысына қарай жіңішке және ерін әуезді дыбыс 
болып табылады.
Г10 жіңішке еріндіктүрінің айырым белгіпері
Жасалым белгілері: 
тіл ортасы, тоғы сыңқы 
(жуысыңқы), ілгерінді, тербеліңкі (ұяң), еріндік 
дауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: 
б о с аң т о ғ ы с ы ң қ ы
(жуысыңқы), ауыз қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: 
босаң лепті, ұяң, жіңішке, 
ерін әуезді дауыссыз дыбыс.
Ж алпы 
си п а т т а м а с ы : 
тіл
о р т а с ы , 
т о ғ ы с ы ң қ ы ( ж у ы с ы ң қ ы ), ұ я ң , іл г е р ін д і 
(жіңішке), еріндік дауыссыз дыбыс.
3 дауыссыз дыбысының үндесім түрлері
Жуан езулік түрі: А ЗЫ Қ , ЗАТ т.б. 
(19-1-
сурет)
Жасалымы: 
тіл ұшы мен қы зыл иек өзара 
ж инақы жуысады (2-2), жасалу орны на қарай 
тіл ұшы; тіл ауыз куысында кейін шегініп жатады 
(8), тілдің ж аты сы н а қарай кей ін ді; дауыс 
желбезегі жартылай тербеледі (5-3), желбезек 
қаты сы на қарай тербеліңкі; ерін жазылып (езу 
тартып) барып (1-3) жасалады, ерін қатысына 
қарай езулік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: 
тіл ұшы мен қызыл иек өзара 
босаң жуысады, жуысым күшіне қарай босаң 
жуысыңқы; ауыз қуысы үлкейіп, көмей қуысы 
кішірейеді, үстеме жасалым орнына қарай көмей 
қуысты дыбыс болып табылады.
Е стілім і: 
тіл ұш ы м ен қ ы зы л и е к тің
жуысымы босаң леппен аяқталады , жуысым 
бітіміне қарай босаң лепті; дауы ссы з ызың 
дыбысталады, үн қаты сы на қарай ұяң; әуез 
қатысына қарай жуан және езу әуезді дыбыс 
болып табылады.
3 жуан езулік түрінің айырым белгілері


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет