Байынқол Қалиұлы
жүктеу/скачать 1,2 Mb. Pdf көрінісі
|
Байынқол Қалиев
| Новель сыйлығының иегері
демей, «Новель сыйлығының лауреаты» деп айтсақ, ол басқа этностарға («Басқа этнос» деп сіз кімді айтып отырсыз, профессор мырза? Қазақстанда тұратын өзбектер мен ұйғырларды ма, жоқ болмаса, орыстарды ма? – Б.Қ.) бірден түсініктірек және ойға қонымдырақ болады. Өйткені бұл сөздерді басқа ұлт өкілдері мен асфальтта туғандарға жаттаудың қажеті жоқ (Ал бұл сөздерді нағыз қазақтар жаттаса жаттай берсін дейсіз ғой – Б.Қ.). Өйткені «Новель», «лауреат» сөздері оларға жақсы таныс. Орыс тілділер уақыты мен қабілетін тек сыйлық/сыйлығы деген сөзді жаттап, біліп алуға жұмсайды. Осыдан барып олардың мемлекеттік тілді білуі жеңілденеді, едәуір құлшыныс пайда болады» (№43, 6). Осы жерде Т.Жаңақұловтың «ақылына» тағы бір ақыл қосып жіберейін. Ақыр «мемлекеттік тілді білуді жеңілдетіп, құлшыныс туғызғымыз» келген екен, келіңіз, Жаңақұлов мырза, жеке қалған сыйлық сөзін де латынның «премия» (praemium) сөзімен ауыстыра қоялық. Бұл сөз де «басқа ұлт өкілдері мен асфальтта туғандарға» жақсы таныс. Олар уақыты мен қабілетін « сыйлық деген қазақ сөзін жаттап, біліп алуға жұмсап», әуре болмайды, мемлекеттік тілді дамытуға қажетті алтын уақыттарын қор қылмайды. Қалай қарайсыз?! Т.Жаңақұлов бұдан бұрын айтқан ойын тағы да қайталап: 147 «Мемлекеттік тілдің тағдыры ұлт тағдыры деп есептесек (шіркін-ай, десеңші – Б.Қ.), оны басқа этностардың жедел игеруіне көмек ретінде терминдерді қазақшаға тәржімелемей, сол күйінде қалдырып, сөздік қорымызды байытуымыз қажет» (№43, 7), – деп жазыпты. Сөйтеді де: «орыс және ағылшын тілдерінен енген терминдерді жатсынбай қабылдағанымыз орынды», - деп, ақылгөйсиді. Көрдіңіздер ме, терминдерді қазақшаға тәржімелемей, сол күйінде қалдырсақ, «басқа этностарға көмек болады» екен және «сөздік қорымыз байиды» екен. Бұл да Т.Жаңақұлов мырзаның қулықтарының бірі. Өйткені түп негізі, құрылым-құрылысы мүлде бөлек қопарылмалы (флективті) тілдердің (лат., грек., ағыл., орыс т.б.) сөздерін тілімізге сол қалпында алатын болсақ, ол жалғамалы (аглютинативті) тілдердің қатарына жататын, үндестік заңына негізделген қазақ тілін ешқашан байытпайды. Қайта керісінше, ол сөздер қазақ тілінің өзегіне түскен құрт болып табылады. Оның өшуіне, өлуіне, бұзылуына алғышарт жасайды. Мұны Т.Жаңақұлов мырза жақсы біледі. Сондықтан да оны жасырудың жымысқы амалын ойластырып отыр. Одан әрі қарай Жаңақұлов: «Совет дәуірінде терминдер туралы проблема жоқ еді. Ол кезде терминкомсыз-ақ Қазақстанның ғылымы мен экономикасы жаман дамыған жоқ болатын. Ал қазір тәуелсіздік алғаннан кейін мемретинком тілімізді қолдан күрделендіріп жібергенінің куәсіміз» - дейді (№42, 6). Оқырмандардың өздері де біліп, сезіп отырған болар, Т.Жаңақұловтың айтуынша, совет дәуірінде («кеңес» сөзін қолданғысы келмейді – Б.Қ.) мемтерминком жоқ еді. Сондықтан термин туралы проблема да жоқ болатын. Тәуелсіздік алғаннан кейін мемтерминком тілімізді қолдан күрделендіріп жіберген көрінеді. Мұнысы шылғи өтірік. Шамасы Жаңақұловтың терминкомнан ешқандай хабары жоқ болу керек. Білмесеңіз, профессор мырза, айтайын, тыңдаңыз. Мемлекеттік темионология комиссиясы (мемтерминком) ССРО-да 1933 жылы, ар ҚазССР-нда 1935 жылы құралған. Жоғарыда айтылған, орысша айтылып, орысша жазылып жүрген 100 мың сөзді сол терминком бекітіп берген. Мұндай жағдайда термин туралы қайдан проблема болсын. 148 Өйткені ол кезде қазақша термин жасауға рұқсат жоқ болатын. Сөздікшілер үш сөзді ғана, атап айтқанда «совет» сөзін – жүктеу/скачать 1,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|