Байынқол Қалиұлы
жүктеу/скачать 1,2 Mb. Pdf көрінісі
|
Байынқол Қалиев
| кеңес
, «революция» сөзін – төңкеріс , «конфискация» сөзін – тәркілеу деп қазақшаға аударғаны үшін, 1948 ж. жаңадан шыққан екі томдық орысша-қазақша аударма сөздік түгелдей туралып, отқа өртелген. Ол сөздікті жасаған адамдардың біразы қудаланып, жер аударылған. Осыдан кейін қазақша термин жасап көріңіз! «Тәуелсіздік алғаннан кейін мемтерминком тілімізді қолдан күрделендіріп жіберді» деген ойын дәлелдеу үшін Т.Жаңақұлов: «Мемтерминком балконды – қылтима , валеологияны – салауаттылық , душты – шаптырма , насосты – алсор , хиругті – оташы , ядроны – қыздық деп аударып берді» деп, терминкомға жала жабады. Мұнысы да шылғи өтірік. Бұл сөздерді терминком ешқашан аударған да, бекіткен де емес. Өйткені терминком аудармамен айналыспайды. Менің үстелімнің үстінде 2004 ж. шыққан «Мемтерминком бекіткен терминдер мен атаулар сөздігі» жатыр. Ол сөздіктен сіз өзіңіз мысал ретінде алған балкон, валеология, душ, хирург сөздерінің қазақша баламаларын таба алмайсыз. Тапсаңыз да, олардың баламалары сіз айтқаннан мүлде басқаша екендігіне көзіңіз жетеді. Мыс.: насос – сорғы , ядро – ядро т.б. Қайталап айтамыз, сіз келтірген мысалдардың көпшілігі терминком бекіткен терминдер емес. Олар - өзіңіз «терминдердің еркін халыққа беру керек» деп отырған халық өкілдерінің ойласу ретінде ұсынған сөздері. Ол кісілерге рахмет. Заманауи шарадан шет қалмай, өз пікірлерін білдірді, ойға ой қосты. Ал әлгі сөздерді бекіту/бекітпеу мемтерминкомның ісі. Ойластыру мақсатында халық ұсынған балама сөздерді жиып-теріп алып, «мемтерминком бекіткен терминдер» деп, елді шатастыруға болмайды. Т.Жаңақұлов мырза одан ары қарай: «Меніңше, принципалды түрде терминдердің еркін өмір сүруіне жол ашу керек», «Терминдер сол қалпында қала бергені дұрыс болмақ. Былайша айтқанда, таңдауды халықтың өзі жасайды», - деп білгішсінеді. Сонда деймін-ау, жоғарыда айтылған жүз мың үндіеуропа, славян сөздерін халықтың өзі таңдап алды ма екен? Бұл туралы Жаңақұлов мырза тіс жармайды. Олай ететін жөні де 149 бар. Біріншіден, ол кісі терминдердің бұрынғы және кейінгі жағдайларын білмейді. Екіншіден, білсе де оны айтқысы келмейді. Айтса, өзінің арам пиғылының арты ашылып қалатындығын сезеді. Қыза-қыза келіп, профессор жолдас: «ХХІ ғасырдың ширек мезгілі Қазақстанның ғасыры болмақ... Біз бір ғасырлық жолды 10-15 жылдың бедерінде өтуіміз керек. Оның негізгі тетіктерінің бірі – әлемдік тілдік бәсекелестікке төтеп бере алатын аударылмаған терминдермен байытылған мемлекеттік тілімізді елімізді мекендеген барлық этностар тез арада меңгеріп, қарым-қатынас жасауы керек. Бұл біздің оларға қолайлы жағдай жасағандығымыздың белгісі болмақ», - деп, бұрын айтқандарын тағы бір қайталап шығады. Бұл үзіндіні оқырмандардың қалай түсінгенін білмеймін, ал менің ұққаным «елімізді мекендеген барлық этностар мемлекеттік тілді тез арада меңгеру» үшін, оны «аударылмаған терминдермен байытып» беруіміз керек екен. «Бұл біздің оларға қолайлы жағдай жасағандығымыздың белгісі болады» екен. Басқаша айтқанда, тілімізде қаптап жүрген шетел терминдерін (терминдердің 70-80 пайызы аударылмаған латын, грек, славян сөздері екендігін естеріңізге сала кетейін – Б.Қ.) қазақшаға аудармасақ, біз «бір ғасырлық жолды 10-15 жылдың бедерінде өтіп шығады» екенбіз; «әлемдік тілдік бәсекелестікке төтеп бере алады» екенбіз; «мемлекеттік тілді үйренемін деушілерге қолайлы жағдай туғызады» екенбіз. Ал латын, грек, славян сөздерін қазақшаға аударсақ, бұл - «жаһандану жағдайында термин мәселесін тұмшалау» екен; «еліміздегі прогрестің аяғына тұсау салу» екен. Сондықтан, «терминдерді аудармай, сол күйінде сөздік қорымызға ендіруіміз қажет» екен. Т.Жаңақұлов одан әрі тереңдей түсіп: «Егер мемтерминком Елбасының мемлекеттік тілдің бауырын жазуға маңызы бар терминдер туралы ескертулерін іс-жүзіне асырмаса, бұны саботаж деп баға беретіндігіне әзір болуы керек», - деп, президентіміздің мемтеринкомға қандай баға, қандай жаза қолдан керектігінде айтып береді. Сондай-ақ, ол: «Жалпы тіл, оның ішінде термин мәселесінде солтүстік көршіден (яғни орыстардан) іргемізді алып қашуымыздың пайдасы шамалы» деп жарамсықтануды да ұмытпайды. Мұнысы – 150 бұған дейін бірнеше рет қайталаған «орыс тілінен келген сөздерді сол күйінде алайық» деген сөзінің қитұрқы нұсқасы. Бұл ойын ол «орыс тілі қолданыстағы терминдермен оралымға тез келеді», - деп, тұздықтаған болады. Т.Жаңақұлов: «Бүгінде өз калоритін сақтаған, сөйтіп сөздік қорымызды байытқан терминдер аз емес» дей келіп, оларға мысал ретінде жүктеу/скачать 1,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|