Мойна аласы, Өзбек ССР-і. («Социалистік

291
Берді#ожа ЖАНТАСОВ
ӘМІРЕМЕН, АЖЫМ6АНМЕН КЕЗДЕСУ
1928 жылдыњ тамыз айыныњ соњѓы к‰ндері. Алматы 
к‰нініњ ќапырыќ ыстыѓы єлі басылмаѓан. ‡ш тμрт к‰нде 
ќырк‰йек айы да туып, жања оќу жылы басталмаќ. Сондыќтан 
да болар кμктемде демалысќа жайлауларѓа аттанѓан 
студенттер, оќушылар ќалаѓа т±с-т±стан топ-тобымен 
аѓылып келіп жатыр. Ата-анасын ертіп келген балалар 
мєдени тауар сататын дүкендерден оќу ќ±ралдарын сатып 
алып, студенттер салтанаттыќ сєнді киімдер іздестіруде. 
Галстук таѓынып, етік, ботинкаларын жылтырата майлап, 
сєнденіп ж‰р. Барлыѓы да тойѓа баратын адамдарша ќызу 
дайындыќ ‰стінде. Шынында солай екен. Ќала жастары, 
сырттан келіп жатќан студенттер ертењгі к‰нніњ ќызыѓын 
кμруге дайындалып ж‰р екен. Ол нендей ќызыќ десек…
– Жан-жаѓыњда жапсырылѓан жарнамаѓа ќара! Ќандай 
ќызыќ болатынын соњынан білесіњдер, – деп т±р бір сту-
дент топты жанѓа. Айтса айтќандай, кμше б±рыштарына, 
‰й ќабырѓаларына, телеграф баѓаналарына кμптеген жар-
намалар жапсырылыпты. Ж±рт жапа-тармаѓай ентелеген 
ол жарнамада: “Ќаламызѓа бірінші рет дањќы д‰ниеге мєлім 
ќазаќтыњ алып балуаны Ќажым±ќан М±њайтпасов пен 
асќан єнші Єміре Ќашаубаев келді. Ертењ тањертењгі саѓат 
10-да Пушкин кμшесінде облыстыќ атќару комитетініњ 
ќасындаѓы жазѓы клубта осы ќонаќтардыњ ќатынасуымен 
‰лкен жиналыс болады. Ќысќа баяндамадан соњ Єміре 
мен Ќажым±ќан μнер кμрсетеді. Кμріп ќалыњдар, кμріп 
ќалыњдар”, – делініпті. 
Халыќтыњ кμтеріњкі кμњілмен жасанып ж‰ргендері 
осындай тосын хабарѓа байланысты ќуаныш екен. “Дањќ-
тары жер ж‰зіне айќын алып к‰ш иесі Ќажым±ќан мен єн 
ќ±діреті Єміреніњ μздерімен бірге μнерін де кμретін болдыќ-
ау” деп біз де ќуандыќ. Тіпті ертењгі к‰нді асыѓа к‰ттік…
Ертењгі саѓат тоѓыз жарымда жазѓы клубтыњ алдыњѓы 
жаѓынан орын алып отыра ќаламыз деген бір топ студенттер 
едік. Ол ойымыз орындалмапты. Клуб алдындаѓы 500 адам-
дыќ орындыќ т‰гелімен иесін тауыпты. Орын жетпеген неше 
ж‰здеген адам алањныњ мєуелі баѓыныњ саясында сайран-
дап ж‰р. Сμйтсек, ќазаќ μнерпаздарыныњ μздері мен μнерін 
кμруге асыќќан ќала адамдары аз емес екен. Келгендердіњ
ішінде орыс, ќазаќ, ±йѓыр, д±нѓан, ќырѓыз, таѓы басќа ±лт 

292
μкілдері толып жатыр. Жиынѓа саѓат онѓа таяѓанда мыњнан 
аса адам жиналды. Б±лардыњ бєрі де ќазаќтыњ асќаќ єншісі 
Єміре мен алып балуаны Ќажым±ќанныњ μздерімен бірге 
μнерлерін кμруге асыќќан адамдар еді. Таѓаттары таусыла 
μнер иелерініњ сахнаѓа шыѓуын к‰туде.
Саѓат онѓа таянѓанда бір топ адам ќаќпадан ене бастады. 
Аѓаштыњ саясында ж‰ргендер тегіс ќаумаласып, отырѓандары 
тік т±рып ќоршап алды. Ќаќпадан кірген топ адам сахнаѓа 
жетпей-аќ оныњ ішіндегі Ќажым±ќанды т±лѓасынан таныѓан 
ж±рт: “Жасасын, ќазаќ балуаны Ќажым±ќан, єнші Єміре!” – 
деп шулап, толассыз ќол шапалаќтап т±рып алды.
Келгендер т‰гелімен сахнаѓа кμтерілген. Олардыњ 
ішінде меніњ танитыным – облыстыќ партия комитетініњ 
±йымдастыру бμлімініњ мењгерушісі Шоќпарбаев Сейдахмет, 
облыстыќ соттыњ төрағасы жєне “Тілші” газетініњ редакторы 
Беков Орынбек, партияныњ μлкелік комитетініњ μкілі 
Жандосов Ораз, таѓы басќалар бар еді.
Баяндамалар соњынан μнер ќызыѓына асыѓып отырѓан 
ж±ртшылыќ єнші Єміреніњ сахнаѓа шыѓуын таѓы да ќызу 
ќол шапалаќтаумен ќарсы алды. Алматы аспанын сан мыњ 
кептер ќанатыныњ сусылы басып кеткендей. Єміре μзініњ 
Францияныњ астанасы Парижде шырќалып, жер ж‰зіне 
єйгілі болып кеткен єндерін кμкке єуелете шырќап кетті. 
Соныњ ішінде меніњ есімде ќалѓаны – Біржан салдыњ, Аќан 
серініњ, ‡кілі Ыбырайдыњ єндері. К‰міс кμмей єншініњ 
т±п-т±ныќ μр ‰ні, орындаушылыќ мєнері ж±рттыњ ќ±лаќ 
ќ±рышын ќандырып, бір желпінтіп тасаѓан еді. Б±дан соњ 
Ораз Жандосовтыњ с±рауы бойынша асќаќ єнші “Аѓашаяќ” 
єнін ќ±йќылжыта салѓанда тыњдаушылар єнніњ ырѓаѓына
ќосылып, єуезімен бірге балќып, бірге шалќып отырѓандай 
болды.
Б±дан кейін сахна шымылдыѓы ќайта ашылѓанда 
“к‰ткендеріњ мен болсам, кμріп ќалыњдар!” – дегендей, 
халыќ жиынына ќарсы ќарап т±рѓан Ќажым±ќанныњ алып 
т±лѓасы кμрінді. Ж±рт алапат к‰ш иесін таѓы да ќошеметпен 
ќарсы алды.
…¤лкеден келген μкілдер мен Алматыныњ облыстыќ, 
ќалалыќ басшылары Ќажым±ќан мен Ємірені ќошеметтеп 
ќонаќ ‰йіне шыѓарып салуѓа жиналыпты. Ќаќпа алды толѓан 
пар ат жеккен пєуескелер мен трєшмєнкелер. Ќажекењ ќос 
ат жеккен пєуескеге жалѓыз μзі ѓана отырды. Оныњ делбесін 

293
ќалада т±ратын Шєймерден деген арѓын жігіті ±стапты. 
Біраќ, ол пєуескеде отырѓан жоќ, делбені сілтеп ќойып, 
жаяу айдап барады. Ќажекењніњ басым салмаѓына тμтеп бере 
алмай пєуескеніњ ж±мыр ќайыњнан жасалѓан шабаќтары 
солќылдап бара жатќанын шыѓарып салушы ќалыњ ж±рт 
аныќ кμріп, тањдай ќаѓысып ќала берген.
– Япыр-ай, пєуескеніњ шабаѓы ќ±рѓыры опырылып 
кетіп балуан жыѓылып ќалар ма екен, – дескен сμздер де 
айтылып жатты. Осы кμріністі тамашалаѓан ќала жастары 
мен студенттер єнші жєне балуан аѓаларын ќонаќ ‰йге 
дейін шыѓарып салды. Б±л Алматы ж±ртшылыѓыныњ єнші 
Єміремен, балуан Ќажым±ќанмен бірінші рет бетпе-бет 
ж‰здесуі еді.

жүктеу/скачать 1,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: